"Όταν παίζει ο Σωκράτης Σινόπουλος, μπορώ να δω όλη την Ιστορία να δονείται με τους αρχαίους ήχους των χορδών" του αναγνωρίζει ο θρυλικός σαξοφωνίστας Τσαρλς Λόιντ. Ο τρόπος με τον οποίο συνομιλεί με την παράδοση και μετασχηματίζει σε διάφορα ιδιώματα της τζαζ δεν συναντάται ευρέως.
Ο ίδιος δίνει και μια άλλη ερμηνεία γι' αυτή τη δημιουργική διαδικασία που απαντάται τόσο στο παίξιμο όσο και στις συνθέσεις του. "Ποιητικός είναι ο τρόπος με τον οποίο θέλω να αντιμετωπίζω τη μουσική" λέει. Οι ακροατές των εμφανίσεών του με το κουαρτέτο που φέρει το όνομά του, αλλά και του νέου δίσκου "Metamodal", που μόλις κυκλοφόρησε από την ECM, διακρίνουν αμέσως αυτή την ποιητικότητα, όπως και τους δρόμους που ανοίγει καθώς αυτοσχεδιάζει, "την ώρα δηλαδή της απόλυτης δημιουργίας".
Μιλήσαμε με τον Σωκράτη Σινόπουλο με αφορμή την κυκλοφορία του "Metamodal", του οποίου η πρώτη παρουσίαση θα γίνει στις 5 Μαΐου στον Φάρο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ευγενικός και χαμηλόφωνος, μας ξενάγησε στις μουσικές του διαδρομές. Μια κουβέντα με τον Σωκράτη Σινόπουλο ωστόσο δεν περιορίζεται στη μουσική. Μπορεί να ξεκινήσει από την ποίηση και να επεκταθεί στο "Μακεδονικό" ή την επανάκαμψη της Ακροδεξιάς. Με τις κεραίες ανοιχτές στα σημεία και τα τέρατα της εποχής, ο γνωστός μουσικός και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας διαπιστώνει πως στους χώρους που κινείται στη Θεσσαλονίκη "δεν υπάρχει δυσαρέσκεια" για τη Συνθήκη των Πρεσπών. "Το αντίθετο, διαπιστώνω ότι η πλειοψηφία εκτιμά ότι λύθηκε επιτέλους αυτό το πρόβλημα".
Δεν κρύβει ωστόσο την ανησυχία του για την άνοδο της Ακροδεξιάς. "Με ανησυχεί που το κλίμα διεθνώς θυμίζει σε πολλά το κλίμα της πόλωσης που προηγήθηκε του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά ελπίζω και αισθάνομαι ότι εν τέλει θα επικρατήσει τόσο η λογική, όσο και η αποδοχή και η επικοινωνία με τον 'άλλο'".
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
* Είστε συνονόματος με έναν σπουδαίο ποιητή μας, τον Τάκη Σινόπουλο. Τον ξέρετε;
Φυσικά και τον ξέρω, ανήκουμε στην ίδια οικογένεια, αν και η συγγένειά μας είναι μακρινή. Η δύναμη της ποίησής του με συγκινεί.
* Σας εμπνέει κιόλας;
Η ποίηση, όχι μόνο του Σινόπουλου, με συντροφεύει. Ουσιαστικά ποιητικός είναι και ο τρόπος με τον οποίο θέλω να αντιμετωπίζω τη μουσική. Πότε ως αφήγηση και άλλοτε ως εικόνες, συγκεκριμένες ή αφηρημένες, με την ένοια ότι ο κάθε ακροατής μπορεί να τις ανασυνθέσει με τους δικούς του συνειρμούς.
* Ποιες εικόνες έγιναν αφορμή για τον καινούργιο δίσκο σας;
Εικόνες διάσπαρτες και στον χρόνο και στον χώρο. Στον χρόνο, επειδή σ' αυτό το δεύτερο άλμπουμ, όπως και στο πρώτο άλλωστε, είναι συγκεντρωμένες μουσικές ιδέες των τελευταίων είκοσι χρόνων, αλλά και στον χώρο, διότι μέσα σ' αυτές τις μουσικές, αν τις κοιτάξω απ' έξω, βλέπω ότι είναι το απόσταγμα όλων των εικόνων και των εμπειριών που αποκόμισα ταξιδεύοντας σε πολλές γωνιές του πλανήτη και παίζοντας με αγαπημένους μουσικούς. Αν και είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς συγκεκριμένες εικόνες, θυμάμαι πολύ έντονα εικόνες από γλέντια δίπλα σε δημοτικούς μουσικούς με τους οποίους έπαιζα παλιότερα, μια ωραία πανσέληνο καλοκαιρινή ή τα βλέμματα των μουσικών δίπλα μου την ώρα που αυτοσχεδιάζουν, την ώρα δηλαδή της απόλυτης δημιουργίας.
* Είναι ο αυτοσχεδιασμός μια αρχέγονη κατάσταση;
Ναι, είναι, και είναι απόλυτο αυτό. Και αποδεικνύεται από το γεγονός ότι οι διάφοροι τρόποι αυτοσχεδιασμού αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι όλων των μουσικών παραδόσεων αυτού του πλανήτη.
* Πόσο κομβικός είναι στο παίξιμο και στο έργο σας ο αυτοσχεδιασμός;
Είναι το σημαντικότερο στοιχείο και στο παίξιμο, επειδή ένα μεγάλο κομμάτι της μουσικής του κουαρτέρου δημιουργείται αυτοσχεδιαστικά στις ηχογραφήσεις και στις συναυλίες, αλλά και οι συνθέσεις από τον αυτοσχεδιασμό ξεκινάνε. Η σύνθεση είναι σαν μια φωτογραφία, σαν μία μόνο πιθανή αποτύπωση μιας αυτοσχεδιαστικής μουσικής εξέλιξης. Θα μπορούσαμε να πούμε δηλαδή ότι ο αυτοσχεδιασμός είναι ο κινούμενος, ο ζωντανός οργανισμός στον κόσμο της μουσικής. Έτσι όπως ο άνθρωπος ενέχει το στοιχείο του απρόβλεπτου. Τελικά ο αυτοσχεδιασμός σε ένα έργο δίνει την απαιτούμενη κινητικότητα και ζωντάνια, ώστε το έργο να είναι διαρκώς παρόν και να γίνεται κάθε φορά σύγχρονο. Ακριβώς αυτό αισθάνομαι ότι συμβαίνει όταν παίζουμε ζωντανά με το κουαρτέτο, κάθε συναυλία μας δηλαδή είναι απρόβλεπτη, κι αυτό είναι κάτι που μας γεμίζει προσμονή και ενθουσιασμό και γι' αυτόν τον λόγο πιστεύω ότι κάθε φορά που παίζουμε αισθανόμασε σαν να είναι η πρώτη φορά που παίζουμε μουσική μαζί.
* Εσείς πότε παίξατε για πρώτη φορά μουσική;
Μπροστά σε κόσμο παίζω από 15 χρόνων. Ξεκίνησα να παίζω μαζί με τον δάσκαλό μου Ρος Ντέιλι, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, σε μπαράκια και μουσικές σκηνές της Αθήνας. Και από τότε το ένα έφερε το άλλο και αισθάνομαι πολύ τυχερός που έφτασα να παίζω μουσική σε σημαντικά θέατρα στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.
*Αληθεύει ότι ξεκινήσατε να παίζετε πολίτικη λύρα στα 14 χρόνια σας;
Ναι, τότε άρχισα να παίζω πολίτικη λύρα.
* Αναρωτιέμαι πώς ένα παιδί 14 χρόνων γοητεύεται από την πολίτικη λύρα και την παραδοσιακή μουσική μεγαλώνοντας σε μια περίοδο που η ξένη κατά κανόνα μουσική προσελκύει την πλειονότητα των εφήβων και νέων. Να ασχολείται μάλιστα με ένα ιστορικό παραδοσιακό όργανο το οποίο ελάχιστα χρησιμοποιείται στην εγχώρια μουσική παράδοση.
Ήμουν μια οικτρή μειοψηφία. Παρ' όλα αυτά δεν ήμουν από τα παιδιά που ζούσαν "στον κόσμο τους". Είχα κι εγώ ανάλογη επαφή με την ξένη μουσική της εποχής. Και ροκιές άκουγα, και ποπ και μπρέικ ντανς χόρευα. Αλλά, όταν άκουσα για πρώτη φορά λύρα από τον Ρος Ντέιλι, αισθάνθηκα ότι υπάρχει κάτι που με έλκει με μεγάλη δύναμη. Τότε που αποφάσισα να μάθω πολίτικη λύρα δεν ήξερα ότι είναι ένα σπάνιο όργανο, ότι δηλαδή είναι ένα όργανο που, παρ' όλο που παιζόταν αποκλειστικά από Ρωμιούς μουσικούς στην Κωνσταντινούπολη, ήταν πια ένα όργανο χωρίς κάποιον εκπρόσωπο στον ελλαδικό χώρο. Αυτό βέβαια στράφηκε εν τέλει υπέρ μου, επειδή ακριβώς ήταν ένα σπάνιο όργανο, υπήρξε από πολύ νωρίς μεγάλο ενδιαφέρον από μουσικούς, συνθέτες και τραγουδιστές από διάφορα στιλ μουσικής, να γνωρίσουν αυτόν τον πιτσιρικά που παίζει αυτή την περίεργη λύρα. Και έτσι βρέθηκα από πολύ νωρίς να συνεργάζομαι με σημαντικούς μουσικούς και να αποκομίζω εμπειρία και γνώση.
* Με ποιους σας άρεσε να παίζετε περισσότερο μαζί;
Σίγουρα ξεχωρίζω ανάμεσά τους τον δάσκαλό μου και μετέπειτα συνεργάτη μου Ρος Ντέιλι, τη Δόμνα Σαμίου και όλους τους εξαιρετικούς μουσικούς των ελληνικών παραδόσεων που γνώρισα μαζί της, την Ελένη Καραΐνδρου, αλλά και ξένους μουσικούς, τον Τεριάν Τουρκάν από την Κωνσταντινούπολη που έχουμε παίξει πολλές φορές, τον αρμενικής καταγωγής Αμερικανό Άρα Ντιγκτζιάν, τον Γάλλο τσελίστα Ζαν Γκιέν Κεϊράς, τον Τσαρλς Λόιντ και πολλούς ακόμα μουσικούς.
* Τι σημαίνει Metamodal;
Ένας από τους λόγους που διάλεξα αυτόν τον τίτλο για τον δίσκο είναι επειδή ακριβώς δεν μεταφράζεται το ίδιο για όλους τους ανθρώπους. Κι αυτό το ίδιο ευελπιστώ να συμβαίνει και με τη μουσική μας. Ο καθένας δηλαδή να της δίνει τη δική του ερμηνεία. Ο τίτλος βέβαια σημαίνει κάτι, είναι μια σύνθετη λέξη από το ελληνικό "μετά" και το λατινικό "modal", το οποίο στη μουσική περιγράφει την τροπικότητα, με άλλα λόγια τους μουσικούς ήχους ή τρόπους. Αλλά και η χρήση μιας σύνθετης λέξης, με μία ελληνική και μια λατινική, ως τίτλος του CD έχει κι αυτή έναν συμβολισμό γιατί περιγράφει τις επιδράσεις μας. Τις σαφείς αναφορές μας δηλαδή στην ελληνικότητα του μουσικού περιεχομένου, ταυτόχρονα όμως σε διάλογο με τα σύγχρονα μουσικά ρεύματα και τα διάφορα ιδιώματα της τζαζ.
* Ποιες καινούργιες ιδέες και φόρμες εξερευνάτε στον νέο σας δίσκο;
Κινούμαστε προς μια σύζευξη της λύρας και της παράδοσης που αυτή κουβαλάει με το πιάνο τζαζ τρίο και την παράδοση που αυτό κουβαλάει. Αλλά ασφαλώς η επιδίωξή μας δεν είναι να προβάλουμε αυτούς τους δύο κόσμους σε αντιπαραβολή ή σε διάλογο, αλλά περισσότερο να δημιουργήσουμε απ' αυτούς τους δύο κόσμους έναν νέο, τρίτο, όσο γίνεται πιο πλήρη και πιο αφομοιωμένο από εμάς, χρησιμοποιώντας προφανώς τα στοιχεία των μουσικών ιδιωμάτων από τα οποία προερχόμαστε. Και νομίζω ότι, για να είναι επιτυχημένη μια τέτοια δημιουργία, χρειάζεται οι μουσικοί να έχουν ευρύτερη γνώση και αντίληψη για να το καταφέρουν.
* Είναι τόσο δύσκολη αυτή η ενσωμάτωση;
Νομίζω ότι είναι δύσκολη, και η δυσκολία εντοπίζεται στο να καταφέρει κανείς να δημιουργήσει αυτόν τον νέο κόσμο, χωρίς όμως να χάσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κόσμου από τον οποίο προέρχεται. Αυτό που περιγράφουμε θα μπορούσε με άλλον τρόπο να παρομοιαστεί με την εξέλιξη των γενεών. Το πώς δηλαδή ένα παιδί αντλεί χαρακτηριστικά και από τους δύο γονείς και δημιουργεί εν τέλει τη δική του προσωπικότητα.
* Τι σημαίνει για σας μουσική;
Επικοινωνία σε όλα τα επίπεδα. Και με τον εαυτό μου, όπου η μουσική γίνεται ο παράγοντας της αυτορρύθμισής μου, αλλά και με τους συνεργάτες και τους συναδέλφους μου, και κυρίως επικοινωνία, άμεση μέσω των συναυλιών ή έμμεση μέσω των ηχογραφήσεων, με όλον τον κόσμο.
* Αν δεν δισκογραφούσατε με την ECM, θα μπορούσατε να ζήσετε από τη μουσική;
Οι καιροί είναι δύσκολοι, η κρίση την τελευταία δεκαετία ειδικά για τους καλλιτέχνες έχει επιδεινώσει πολύ τα πράγματα. Αλλά βέβαια κανείς ποτέ δεν ασχολήθηκε με τη μουσική για να πλουτίσει. Τουλάχιστον όχι εγώ. Οπότε, παρ' όλες τις δυσκολίες, υπάρχει πολύ μεγάλη κινητικότητα και μουσική δημιουργικότητα στις μέρες μας από νεότερα παιδιά. Όπως διαπιστώνω μέσα από την ιδιότητά μου ως καθηγητή Μουσικής στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, όπου υποδεχόμαστε κάθε χρόνο αρκετούς δεκαοκτάρηδες φιλόδοξους μουσικούς, αυτοί οι νέοι ειναι πολυ δραστήριοι και δημιουργούν σχήματα και πειραματίζονται με τη μουσική, κάτι που συμβαίνει και στην Αθήνα φυσικά και σε πολλές πόλεις της περιφέρειας επίσης. Κουβαλάνε μια φρεσκάδα αυτά τα παιδιά και νομίζω πως προσεγγίζουν τις μουσικές ακομπλεξάριστα, χωρίς στεγανά και "πρέπει" όπως συνέβαινε με μας. Τολμούν να εξερευνήσουν και να αντλήσουν από πολλές πηγές.
* Έτσι πάει μπροστά η μουσική;
Σίγουρα πάει κι έτσι. Μένει να δούμε και τα αποτελέσματα. Τώρα είμαστε μπροστά σε ένα έργο που εξελίσσεται.
* Πώς είναι η Θεσσαλονίκη αυτή την περίοδο; Το ζήτημα με το "Μακεδονικό" είναι τόσο έντονο όσο διαβάζουμε εμείς στην Αθήνα;
Η αλήθεια είναι ότι τουλάχιστον στο πανεπιστήμιο, στα νεανικά στέκια όπου συχνά βρίσκομαι, καθώς και στους κύκλους των μουσικών και καλλιτεχνών που συναναστρέφομαι, δεν υπάρχει δυσαρέσκεια. Το αντίθετο, διαπιστώνω ότι η πλειονότητα εκτιμά πως λύθηκε επιτέλους αυτό το πρόβλημα.
* Η Ακροδεξιά, που βρίσκει όλο και περισσότερα ερείσματα στην κοινωνία, και όχι μόνο την ελληνική, σας ανησυχεί;
Με ανησυχεί η πόλωση, με ανησυχεί που το κλίμα διεθνώς θυμίζει σε πολλά το κλίμα της πόλωσης που προηγήθηκε του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά ελπίζω και αισθάνομαι ότι τελικά θα επικρατήσουν τόσο η λογική, όσο και η αποδοχή και η επικοινωνία με τον "άλλο". Μια αποδοχή της διαφορετικότητας του "άλλου" και του κόσμου του, που είναι απαραίτητη για να γεννηθεί ένας κόσμος που θα έχει τη γενναιότητα, την τόλμη και την ταπεινοφροσύνη να αναγνωρίσει στον απέναντί του στοιχεία του εαυτού του. Με την ίδια έννοια, δηλαδή, που τα διάφορα είδη της μουσικής, όσο διαφορετικά κι αν ακούγονται, όλα χρησιμοποιούν το ίδιο βασικό υλικό: τις πέντε ή επτά βασικές νότες μιας μουσικής κλίμακας.
Η αλήθεια είναι ότι τουλάχιστον στο πανεπιστήμιο, στα νεανικά στέκια όπου συχνά βρίσκομαι, καθώς και στους κύκλους των μουσικών και καλλιτεχνών που συναναστρέφομαι, δεν υπάρχει δυσαρέσκεια για το "Μακεδονικό". Το αντίθετο, διαπιστώνω ότι η πλειονότητα εκτιμά πως λύθηκε επιτέλους αυτό το πρόβλημα
