Γράφει ο Κυριάκος Π. Λουκάκος
Σε κλίμα απόλυτης άγνοιας για τον καλλιτεχνικό χειμώνα της Αθήνας καλωσορίζει η στήλη τους πιστούς αναγνώστες, αλλά και τους ευκαιριακούς επισκέπτες της. Είναι η πρώτη φορά, στα 20 και πλέον έτη της λειτουργίας του, που το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών δεν έχει παρουσιάσει ακόμη συγκεκριμένο προγραμματισμό, ενώ και από το πεδίο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, παρά την περιρρέουσα αίσθηση καθησυχασμού, τα ανεπισήμως διακινούμενα για έργα και διανομές του ερχόμενου χειμώνα προβληματίζουν. Όπερες την αναβίωση των οποίων προσδοκούσαμε με αδημονία, μοιάζουν να κυοφορούν παράδοξα ενδεχόμενα. Και αυτό όχι φυσικά λόγω προκαταλήψεώς μας, αφού, ακόμη και όταν μετά βίας πιθανολογούνται, προσβλέπουμε σταθερά σε ευχάριστες εκπλήξεις, αλλά εξ αιτίας της απλής συναίσθησής μας για τις πολύ συγκεκριμένες απαιτήσεις των ίδιων των ρόλων.
Σε παρόμοιο πλαίσιο αβεβαιότητας για το λόγιο θέαμα και ακρόαμα στη χώρα, η κύρια από τις θερινές μας εκκρεμότητες για σχολιασμό παραμένει εκείνη της «Μαντάμ Μπατερφλάι». Έστω και με δεδομένη την εξαίρετη χειμερινή αναβίωση του «Σικελικού Εσπερινού», η προγραμματική επιστράτευση της αγαπημένης αυτής όπερας του Πουτσίνι, και μάλιστα για το Φεστιβάλ Αθηνών, μάς αιφνιδίασε, μεσούντος μάλιστα του μείζονος επετειακού γεγονότος του έτους 2013, δηλαδή της 200ης επανόδου της γενεθλίου ημέρας των Βάγκνερ και Βέρντι.
Αξιοποιήσαμε τις εβδομάδες περισυλλογής του Αυγούστου, προκειμένου να ανιχνεύσουμε λόγους, για τους οποίους ο οργανωτικός άξονας Λυρικής και Φεστιβάλ κατέληξε στην εν τέλει διακριτική μεταχείριση από το τελευταίο του Βάγκνερ έναντι του επίσης εορταζόμενου εφέτος Ιταλού ομότεχνού του, και μάλιστα με όχημα τον Πουτσίνι, αλίμονο χωρίς αποτέλεσμα. Διότι, και αν ακόμη η αδιάλειπτη παρουσία του Βέρντι στα cartelloni του μοναδικού μας λυρικού θεάτρου υπαγορεύει την -έστω και προβληματικού αποτελέσματος- προτίμηση στον μονίμως απόντα από αυτά Βάγκνερ, η οιονεί διλημματική επιβολή του τελευταίου καταλείπει δυσάρεστη επίγευση, που ενισχύεται από επιφυλάξεις σε σχέση με επιλογές που αφορούν την ίδια τη σειρά των παραστάσεων της «Μπατερφλάι» του Ιουλίου.
Ας υπογραμμίσουμε, εν πρώτοις, την κατ' αρχήν αξιέπαινη πρωτοβουλία του καλλιτεχνικού διευθυντή της ΕΛΣ να πραγματοποιήσει τη γενική δοκιμή της πρεμιέρας με ελεύθερη πρόσβαση σε αυτήν ανέργων συμπολιτών μας. Δυσχερώς όμως η ευαισθησία αυτή συμβιβάζεται με την κατά τεκμήριον δαπανηρή ανάθεση νέας παραγωγής της όπερας, και μάλιστα σε σκηνοθέτη διακεκριμένο μεν πασίγνωστο δε για εργασίες μεγάλης σκηνικής χλιδής, όπως εν προκειμένω ο Hugo de Ana. Η απόφαση αυτή μάς προβληματίζει έτι περαιτέρω όταν πολλοί θεατές, από τους ομολογουμένως πολυάριθμους που κατέκλυσαν το Ηρώδειο για τις 4 παραστάσεις του Ιουλίου, είναι σε θέση να ενθυμούνται την πλέον πρόσφατη αναβίωση της συγκεκριμένης όπερας στο Μέγαρο Μουσικής, στην καλαίσθητη και ευφυή παραγωγή του Νίκου Πετρόπουλου, μόλις κατά την καλλιτεχνική περίοδο 2009/10. Και ναι μεν, τα λυρικά θέατρα συνηθίζουν να προβαίνουν σε αντικατάσταση, ακόμη και καταξιωμένων θεαμάτων, με νέες σκηνοθετικές προσεγγίσεις, όταν οι πρώτες αριθμούν πολλά έτη επαναλήψεώς τους. Η παραγωγή Πετρόπουλου, όμως, ανάγεται, αν μεταφέρουμε ορθώς τα στοιχεία του προγραμματικού τόμου της ΕΛΣ, μόλις στο έτος 2005, και διατηρούμε την αίσθηση ότι η προσαρμογή της στις απαιτήσεις του Ηρωδείου θα απαιτούσε υποπολλαπλάσια δαπάνη εκείνης που εν τέλει απαιτήθηκε για τη νέα παραγωγή, επιτρέποντας, κατά συνέπεια, και μεγαλύτερο περιθώριο καθαρού κέρδους για το ίδιο το Θέατρο. Σε κάθε περίπτωση, διακινδυνεύουμε την εκτίμηση ότι η λύση αυτή δεν θα παρουσίαζε, με βάση τα συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά των προσώπων, συγκριτικά μειονεκτήματα ικανά να θέσουν σε κίνδυνο την πληρότητα του Ωδείου Ηρώδου, αφού μάλιστα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, μοναδικό διακύβευμα για τον φιλόμουσο απέμενε η επιτυχία του μουσικού αποτελέσματος, έχοντας προεξοφλήσει την ασφαλή επικουρία επίτευξής του από εκάτερο των ως άνω διακεκριμένων δημιουργών.
Εν κατακλείδι, ο προβληματισμός μας υπαγορεύεται από την πεποίθηση ότι παρόμοιες αποφάσεις οφείλουν να συνεκτιμούν πρωτίστως την καθολικά αδυσώπητη οικονομική επικαιρότητα, με προτεραιότητα στο υπαρξιακό επίπεδο δοκιμασίας της χώρας, των πολιτιστικών θεσμών και των ίδιων των πολιτών της. Σε παρόμοιο πλαίσιο το κάθε «τεκμήριο αθωότητας» περί τη διαχείριση δημόσιου χρήματος, και μάλιστα του ελλείποντος, αντιστρέφεται εκ των πραγμάτων.
