Ξεκινώντας από τη Λοξή Φάλαγγα του αείμνηστου Νίκου Παπάζογλου ο Θεσσαλονικέας Δημήτρης Μυστακίδης εξελίχθηκε στον αναμφίβολα κορυφαίο βιρτουόζο της λαϊκής κιθάρας.
Δραστηριοποιείται διδάσκοντας το όργανο στο τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου, αλλά και στο μεταπτυχιακό τμήμα της Σχολής Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Γράφει βιβλία για το ίδιο αντικείμενο αλλά, πριν και πάνω απ’ όλα, ερευνά τη λαϊκή κιθάρα και εξελίσσει την τεχνική της διαμέσου των πέντε δίσκων που έχει κυκλοφορήσει μέχρι τώρα. Στον τελευταίο το «Amerika», το οποίο κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό, ασχολείται με μια άγνωστη εν πολλοίς περίοδο του ρεμπέτικου, τη λεγόμενη «αμερικανική» εκδοχή του ιδιώματος, η οποία προφανώς, δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε από Έλληνες μετανάστες στις ΗΠΑ.
Ο Δημήτρης Μυστακίδης μας μίλησε για τη θέση ενός είδους τραγουδιού που γεννήθηκε στην Ελλάδα πριν από έναν αιώνα στη σημερινή διεθνοποιημένη συγκυρία, αλλά φυσικά και, για τη θέση που ανέκαθεν είχε σε αυτό η ακουστική κιθάρα και το πώς τη διαμορφώνει ο ίδιος σε μια ολότελα νέα και διαφορετική εποχή.
Συνέντευξη στον Θάνο Μαντζάνα
* Κατ’ αρχάς πώς και, κυρίως γιατί ακολούθησες έναν δίσκο στον οποίο συμμετείχαν τόσοι πολλοί/ές ερμηνευτές/ιες με έναν άλλο στον οποίο υπάρχει μία μόνο φωνή; Και γιατί τη συγκεκριμένη;
Όλοι οι δίσκοι που κυκλοφορούσα μέχρι τώρα είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Κάλυπταν διάφορες τεχνικές και περιόδους της εξέλιξης της λαϊκής κιθάρας. Φυσικά μέσα από κάθε δουλειά προσπαθώ να εκφράσω και δικές μου ανησυχίες, έτσι στο «Εσπεράντο» αφενός προσπάθησα να κάνω ένα άνοιγμα και σε κόσμο που δεν είχε ιδιαίτερη επαφή με το ρεμπέτικο και αφετέρου κάλυψα μια περίοδο, τη μεταπολεμική, που δεν μπορούσα να υποστηρίξω ερμηνευτικά. Αντίθετα αυτή του «Amerika» θεωρώ ότι μου πάει ερμηνευτικά και καλύπτω μια ιδιαίτερη τεχνική, αυτή της «τσιμπιτής» κιθάρας και μια επίσης πολύ ιδιαίτερη φάση του ρεμπέτικου, την πρώιμη της Αμερικής, ενώ ταυτόχρονα κάνω ένα σχόλιο για το μεταναστευτικό ζήτημα που πάντα θα μας απασχολεί, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
* Από μουσικολογικής πλευράς, ποιες είναι οι διαφορές των τραγουδιών που περιέχει το «Amerika» από τα ρεμπέτικα που γράφονταν την ίδια εποχή στην Ελλάδα; Τι είναι αυτό που τα κάνει ενδιαφέροντα, για όλους μα και για εσένα προσωπικά;
Η μεγάλη διαφορά είναι στις ενορχηστρώσεις αλλά και στις ιδιαίτερες ερμηνείες. Μου αρέσει πολύ ο τρόπος που προσαρμόστηκαν οι λαϊκοί μουσικοί στις συνθήκες που βρήκαν εκεί και ο τρόπος με τον οποίο συνεργάστηκαν μεταξύ τους. Άνθρωποι με πολύ διαφορετικά υπόβαθρα, μουσικό μα και κοινωνικό, δημιούργησαν ένα καινούργιο άκουσμα το οποίο, βέβαια, επέστρεψε πίσω στην Ελλάδα με τη μορφή «αντιδανείου» πυροδοτώντας άλλες μουσικές εξελίξεις εδώ.
* Πέραν από την ιδιόμορφη γλώσσα τους και σε έναν βαθμό της θεματολογίας των στίχων τους, συνθετικά τα ρεμπέτικα της Αμερικής διαφοροποιούνται από τα υπόλοιπα;
Όχι, εκτός από την ενορχήστρωση δεν εντοπίζω κάποιες ιδιαίτερες διαφορές.
* Και το σημαντικότερο υποθέτω για εσένα, ποιες είναι οι διαφορές στο εκτελεστικό τους σκέλος όσον αφορά στο μπουζούκι και τα υπόλοιπα όργανα και φυσικά και στην κιθάρα; Ποιο είναι το ενδιαφέρον, αλλά και οι προκλήσεις που παρουσιάζουν για εσένα ως κιθαρίστα;
Για την κιθάρα είναι προφανέστατο. Εκεί μιλάμε για μια πολύ ιδιαίτερη τεχνική που προφανώς είναι επηρεασμένη από τα blues και δεν έχει αναπτυχθεί πολύ ακόμα και σήμερα. Η πρόκληση λοιπόν ήταν να εξελίξω όσο μπορούσα αυτήν την τεχνική. Στα άλλα όργανα φαίνεται ότι η ξαφνική συνύπαρξη τόσο πολλών και διαφορετικών μεταξύ τους μουσικών από τόσο διαφορετικά μέρη της Ελλάδας έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του τρόπου παιξίματος.
* Πώς και σε ποιον βαθμό είχαν εμπλακεί και είχαν επηρεάσει το παίξιμό τους τεχνικές των blues και πιθανόν και άλλων αμερικανικών μουσικών ιδιωμάτων;
Στην κιθάρα, όπως προανέφερα. Μιλάμε για τη δημιουργία ενός εντελώς νέου τρόπου παιξίματος. Τροπικές συνθέσεις σε ιδιαίτερα πρωτότυπα κουρδίσματα, Ανατολή και Δύση σε πλήρη συνύπαρξη. Στα υπόλοιπα όργανα οι μεγάλες επιμειξίες θεωρώ πως έγιναν πολύ αργότερα με την άφιξη στην Αμερική πολύ σπουδαίων επαγγελματιών μουσικών που ήταν ανοιχτοί στις προκλήσεις όπως, για παράδειγμα, οι Τατασόπουλος και Τσομίδης.
* Συμφωνείς μαζί μου ότι αυτή η επιμειξία ήταν μια από τις πολύ πρώιμες μορφές αυτού που αποκαλούμε σήμερα world music, πολύ πριν καν υπάρξει αυτός ο όρος;
* Μιλώντας για world music πρόσφατα έπαιξες στο φεστιβάλ WoMad. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σου από αυτή την εμπειρία και τι κέρδισες μουσικά από αυτήν;
Κατ’ αρχάς μου έκανε φοβερή εντύπωση το μέγεθος, αλλά και η οργάνωσή του. Μιλάμε για ένα τεράστιο φεστιβάλ και σε αριθμό συμμετεχόντων αλλά και ακροατηρίου, νομίζω ότι το βράδυ που παίξαμε το κοινό έφτανε τις εξήντα χιλιάδες. Ακόμη όμως και με αυτά τα μεγέθη ούτε μια στιγμή δεν ένιωσα αμήχανα για το πού θα πάω, πώς θα πάω, τι ώρα θα κάνουμε soundcheck και όλα τα υπόλοιπα πρακτικά. Τα πάντα ήταν απολύτως οργανωμένα. Μουσικά δεν μπορώ να πω ότι κέρδισα κάτι στις δύο ημέρες που ήμουν εκεί εκτός από την εμπειρία του να παίζεις σε τόσο κόσμο πολύ διαφορικής κουλτούρας. Θυμάμαι ότι στο soundcheck οι τεχνικοί περίμεναν να έρθουν ο μπασίστας και ο ντράμερ για να ξεκινήσουμε, εντυπωσιάστηκαν όταν τους είπαμε ότι είμαστε τέσσερις όλοι και όλοι. Ακόμη και εκεί όμως το ρεμπέτικο κέρδισε το στοίχημα!
* Βλέπεις κάποιον άλλο που κάνει κάτι ανάλογο με αυτό που κάνεις εσύ, με άλλο όργανο βέβαια;
Όχι, δεν μπορώ να πω ότι έχω δει κάτι τέτοιο.
* Και πώς βλέπεις τη συνέχεια; Υπάρχει πολύ ακόμα υλικό για να εξακολουθήσεις να το επεξεργάζεσαι με αυτόν τον τρόπο;
Σε ό,τι έχει να κάνει με τη λαϊκή κιθάρα και τις τεχνικές της τελείωσα. Στη συνέχεια οι δουλειές μου θα υπηρετούν μόνο τις προσωπικές δημιουργικές προθέσεις μου. Φυσικά η λαϊκή κιθάρα πάντα θα είναι παρούσα όπως και το ρεμπέτικο αλλά με άλλο τρόπο.
* Πριν από λίγο καιρό συνέπραξες με τους Αλκμάν σε μια συναυλία. Ποιες εντυπώσεις αποκόμισες από αυτήν; Είναι κάτι που σε ενδιαφέρει να κάνεις περισσότερο στο μέλλον, ίσως και με τη μορφή μιας περισσότερο μόνιμης συνεργασίας με ένα σχήμα;
Χαίρομαι κάθε φορά που παίζω με νέους μουσικούς. Ήταν ιδιαίτερη τιμή για εμένα η πρόσκληση των Αλκμάν που είναι ένα νέο σχήμα με πολλές προοπτικές. Έχουν όρεξη και ωραίο υλικό και κυρίως αισθητική. Μακάρι να βρουν τον δρόμο που τους αξίζει. Η δημιουργία ενός σχήματος φυσικά και με ενδιαφέρει. Οι συζητήσεις έχουν ήδη γίνει και όταν θα είμαστε έτοιμοι θα ανακοινωθεί!
* Με ποιους/ες, αλήθεια, θα ήθελες να παίξεις μαζί και δεν το έχεις κάνει ακόμα;
Θα ήθελα να παίξω με όλους τους μεγάλους σε ηλικία μουσικούς σε όλα τα παλιά καφενεία που υπάρχουν ακόμη σε πολλά χωριά της Ελλάδας, αλλά δυστυχώς δεν νομίζω ότι θα το καταφέρω.
* Το να γράψεις και να παρουσιάσεις δικά σου πράγματα, τραγούδια ή ορχηστρικά, δεν σε έχει απασχολήσει καθόλου;
Φυσικά και με έχει απασχολήσει και είναι κάτι που θα προσπαθήσω τα επόμενα χρόνια.
* Και τα προσεχή σου σχέδια, για το υπόλοιπο του καλοκαιριού αλλά και για τον χειμώνα, αν ήδη υπάρχουν;
Υπάρχουν κάποιες προγραμματισμένες συναυλίες το καλοκαίρι. Το φθινόπωρο έχω μια μικρή περιοδεία στην Ευρώπη και επίσης προετοιμάζω και την παράσταση του «Amerika» για το Womex που θα πραγματοποιηθεί στην Πολωνία τον Οκτώβριο και για το οποίο έχει επιλεγεί σαν showcase.
Το σίγουρο είναι ότι ο Δημήτρης Μυστακίδης δεν είναι απλά ένας σπουδαίος σολίστ της κιθάρας, αλλά ένας πολύ σημαντικός ολοκληρωμένος μουσικός, ο οποίος θα συνεχίσει να μας απασχολεί για πολλά χρόνια...
