ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΤΕΡΖΗ
"Θέλω να γυρίσω μια ταινία για την κατάσταση στη Γαλλία σήμερα, τα 'Κίτρινα Γιλέκα' και τη μεγάλη αναταραχή στην κοινωνία" λέει ο 88χρονος Ζακ Λικ Γκοντάρ σε συνέντευξή του στην ελβετική τηλεόραση, που θα μεταδοθεί απόψε Κυριακή, αλλά τα κύρια σημεία της έγιναν γνωστά εκ των προτέρων.
Μιλάει επίσης για την Ανιές Βαρντά, που έφυγε από τη ζωή στις 29 Μαρτίου: "Με την Ανιές ήμασταν συνοδοιπόροι στη διαδρομή τής νουβέλ βαγκ. Σήμερα, από αυτή τη γενιά έχουμε μείνει μονάχα ο Ζακ Ροζιέ και εγώ".
Ο Γκοντάρ μιλάει ακόμη για τους ηθοποιούς με τους οποίους συνεργάστηκε, δηλώνει την εκτίμησή του για τον Τζόνι Χαλιντέι, μιλά για τον Ζαν Πολ Μπελμοντό και για την επαφή που έχει με τους νέους της εποχής μας: "Είδαν την 'Περιφρόνηση' και μετά το τέλος σχολίαζαν: 'Είναι κάτι παλιό, αλλά μιλάει όπως εμείς'".
Δεν διστάζει ακόμη να αναφερθεί και στην απόπειρα αυτοκτονίας που είχε κάνει μπροστά στο αδιέξοδο μιας ερωτικής σχέσης [περιστατικό που περιλαμβάνεται άτεχνα και επιδερμικά στην ταινία του Μισέλ Χαζαναβίσιους "Γκοντάρ, αγάπη μου" (Le Redoutable)].
Ο Γαλλοελβετός σκηνοθέτης, που εδώ και χρόνια ζει στην ελβετική κωμόπολη Ρολ, κοντά στη λίμνη της Γενεύης, έχει παρομοιάσει τον ρόλο του στον κινηματογράφο με αυτόν ενός ελεύθερου σκοπευτή σε μια στέγη. Έχει ζητήσει να γραφτεί στον τάφο του μόνο μία λέξη: «Αντιρρησίας».
Αλλά οι ιστορικοί του κινηματογράφου ήδη έχουν καταγράψει την τεράστια επίδραση που είχε το έργο του στον κινηματογράφο των τελευταίων δεκαετιών, απελευθερώντάς τον οριστικά από τα δεσμά της λογοτεχνίας και του θεάτρου, αλλά και σαν προσωπική επιρροή σε σκηνοθέτες όπως ο Τζιμ Τζάρμους, ο Μάρτιν Σκορσέζε, ο Ρόμπερτ Άλτμαν, ο Βιμ Βέντερς, ο Γουόνγκ Καρ Βάι, ο Κουέντιν Ταραντίνο ή ο Στίβεν Σόντερμπεργκ...
"Το βιβλίο των εικόνων"
Η τελευταία ταινία του Γκοντάρ "Το βιβλίο των εικόνων" (Le livre d' image), εμπεριέχει μια συρραφή εικόνων από ταινίες άλλων δημιουργών, από Θόδωρο Αγγελόπουλο μέχρι Χίτσκοκ, Νίκολας Ρέι, Παζολίνι, Φελίνι, Μιζογκούτσι, από δελτία τηλεοπτικών ειδήσεων που παρουσιάζουν το "τι συμβαίνει" στον σύγχρονο κόσμο μέχρι εικόνες έργων τέχνης... Και σε voice over ο ίδιος ο Γκοντάρ να σχολιάζει, "κόντρα" στο ηθελημένα άτεχνο μοντάζ που αποπροσανατολίζει τον θεατή.
Ο Γκοντάρ έχει πλήρη συνείδηση ότι η εικονολατρία είναι μία από τις νέες θρησκείες της εποχής μας και δεν είναι διατεθειμένος να υποκύψει εύκολα στα θέλγητρά της. Ναι, υπάρχει το ζήτημα της σχέσης του γκονταρικού έργου με τον Μπρεχτ, σχέση που παραμένει ασαφής παρά τις αμέτρητες αναλύσεις επί του θέματος. Είναι λογικό να ισχυριστεί κανείς πως ο Γκοντάρ ενδιαφέρεται περισσότερο να θέσει τον θεατή σε κατάσταση αμηχανίας και "αποπροσανατολισμού", παρά να τον καθοδηγήσει.
Την εποχή που σπούδαζε Ανθρωπολογία στη Σορβόνη, ο νεαρός Γκοντάρ σύχναζε ταυτόχρονα στη γαλλική Σινεματέκ, όπου γνώρισε τους Φρανσουά Τριφό, Κλοντ Σαμπρόλ, Ερίκ Ρομέρ και Ζακ Ριβέτ. Αφού αρχικά θα συνεργαστεί με τους δύο τελευταίους στην έκδοση του βραχύβιου περιοδικού «Gazette du Cinema», θα βρεθεί κι αυτός στην ομάδα των «Cahiers du Cinema», υπό την "καθοδήγηση" (χωρίς να λείπουν οι διαφωνίες) του Αντρέ Μπαζέν.
Ο Γκοντάρ, ο νεότερος εκείνης της ομάδας, ανακάλυψε όντως στο πλαίσιο της νουβέλ βαγκ έναν «άλλο τρόπο» να κάνει κάποιος σινεμά, και, παρά τις παλινδρομήσεις του, δεν εγκατέλειψε ποτέ τη μέθοδο του αποδομητικού «αντι-κινηματογράφου»: το ευφυολόγημά του για τον αλησμόνητο "Τρελό Πιερό" «γύρισα αυτή την ταινία μέσα σε μία μέρα, χωρίς σενάριο, χωρίς μοντάζ, χωρίς μιξάζ», γίνεται κατανοητό μόνο σε συνάρτηση με έναν αφορισμό του για το αμερικσνικό σινεμά: "Το κινηματογραφικό σενάριο εφευρέθηκε την εποχή που οι μαφιόζοι χρηματοδοτούσαν την παραγωγή ταινιών για να μπορούν να καταγράφουν λογιστικά πού πήγαιναν τα λεφτά τους". Ο Σάμιουελ Φούλερ στον "Τρελό Πιερό" δίνει τον "ιστορικό" πλέον ορισμό του κινηματογραφικού φιλμ ως πεδίου μάχης: "Περιλαμβάνει έρωτα, μίσος, δράση, βία, θάνατο. Με μια λέξη, συναισθήματα".
Σχεδόν στο ξεκίνημα της "ελληνικής κρίσης", σε συνέντευξή του στο γαλλικό περιοδικό "Les Inrockuptibles" τον Μάιο του 2010, ο Γκοντάρ είχε πάει εντελώς κόντρα στο ρεύμα που επικρατούσε στην Ευρώπη, δηλώνοντας πως "η Ευρώπη οφείλει τα πάντα στην Ελλάδα: τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία, την τραγωδία... Ξεχνάμε μονίμως τη σχέση ανάμεσα στην τραγωδία και τη δημοκρατία. Χωρίς τον Σοφοκλή δεν θα υπήρχε ο Περικλής. Και χωρίς τον Περικλή δεν θα υπήρχε ο Σοφοκλής..."
Την ίδια χρονιά, είχε γυρίσει και την ταινία "Film socialism", από τις κορυφαίες δουλειές του τις τελευταίες δεκαετίες. Μια ταινία σκέψης, με «θραύσματα» ευρωπαϊκής κουλτούρας και αγωνία για το μέλλον της Ευρώπης. Σαν τη σωκρατική «αλογόμυγα» της αρχαίας Αθήνας, ο Γκοντάρ τολμούσε να επισημαίνει πληγές και αναπάντητα ερωτήματα στην Παλαιστίνη, στο Σεράγεβο, στην ελληνική περίπτωση, ανατρέχοντας μέχρι τον ελληνικό Εμφύλιο, με πλάνα αρχείου κι ένα ελληνικό μοιρολόι της δεκαετίας του '40 να πλημμυρίζει την οθόνη...
