Του ανταποκριτή μας Κυριάκου Πεφτιτσέλη
Η μοναδικότητα αυτού του φεστιβάλ είναι στην προβολή και απόδοση φόρου τιμής σε καταξιωμένους κινηματογραφιστές από όλο τον κόσμο που συνεργάστηκαν με μεγάλους σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Το φετινό πρόγραμμα τίμησε με τη Χρυσή Κάμερα 300 τον Γιώργο Αρβανίτη, διευθυντή φωτογραφίας σε όλες σχεδόν τις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου και τώρα συνεργάτη μεγάλων σκηνοθετών στη Γαλλία (Κ. Γαβρά και άλλων).
Στην αρχή τούς είπαμε μηχανικούς προβολής, μετά τους είπαμε κάμεραμεν, συνεργάτες σκηνοθετών, διευθυντές φωτογραφίας και πρόσφατα "κινηματογραφιστές". Όπως και να τους πει κανείς, παραμένουν οι "αφανείς" άνθρωποι που με το δικό τους λιθαράκι μεταφέρουν σ' εμάς αυτό που έχουν στο μυαλό τους οι σκηνοθέτες και οι άλλοι συντελεστές του κινηματογράφου. Σαν τους φάρους που στέκουν μεσοπέλαγα για να δείχνουν τη ρότα προς λιμάνια νέας κινηματογραφικής αισθητικής. Η κίνηση και το φως είναι η πεμπτουσία είπε πολλές φορές ο Γιώργος Αρβανίτης στη συνέντευξή του. Έτσι κι αλλιώς, αυτοί είναι οι πρώτοι "θεατές".
Η πρόεδρος του φεστιβάλ Γκένα Τεοδοσίεφσκα και ο καλλιτεχνικός διευθυντής Μπλακόγια Κουνόφσκι - Ντόρε, με τη βοήθεια καταξιωμένων συνεργατών και δεκάδων εθελοντών, οργάνωσαν και περάτωσαν ακόμη ένα εμπεριστατωμένο πρόγραμμα 14 ενοτήτων, με 140 περίπου βραβευμένες ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, ντοκιμαντέρ, παλαιότερων ετών, με πολλές συναντήσεις κοινού και νέων κινηματογραφιστών με σκηνοθέτες, ηθοποιούς, παραγωγούς και σεναριογράφους, πάντα με την παρουσία πρόθυμων εθελοντών.
[Την κριτική επιτροπή αποτέλεσαν ο Εντ Λάχμαν, πρόεδρος (Αμερικανός σκηνοθέτης εκατοντάδων βραβευμένων ταινιών), ο Καλογιάν Βοζίλωφ (κινηματογραφιστής από τη Βουλγαρία), η Ντομινίκ Βελίνσκι (Γαλλίδα παραγωγός), ο Φεζμί Δαούτ (κινηματογραφιστής από τη Βόεια Μακεδονία) και ο Νενάντ Ντουκίτς (Σέρβος, παραγωγός και προγραμματιστής).]
Τα βραβεία
Το μεγαλύτερο βραβείο είναι η Κάμερα 300, η πρώτη κινηματογραφική μηχανή (αγγλική) που αγόρασαν οι αδελφοί Μανάκη το 1905. Η Χάλκινη Κάμερα 300 δόθηκε στον κινηματογραφιστή Ιταλό Ντανιέλε Τσίπρι για την ταινία "Πιράνχας" του Κλαούντιο Γκιανοβέζι. Έφηβοι στη Νάπολι, σαν νέοι Τζέιμς Ντιν, επιδίδονται σε επικίνδυνους αγώνες μοτοσικλετών.
Την Ασημένια Κάμερα 300 πήρε ο Κινέζος Τζινσόνγκ Ντονγκ για την ταινία "Η λίμνη με τις αγριόπαπιες" ("The wild goose lake") του Γινάν Ντιάο. Ένα νεαρό ζευγάρι κυνηγημένων βρίσκει καταφύγιο στη λίμνη.
Η Χρυσή Κάμερα 300 δόθηκε στη Γαλλίδα Ελέν Λουβάρ για την ταινία "Η αόρατη ζωή της Ευρυδίκης Γκουσμάο" ("The invisible life of Euridice Gusmao") του Καρίμ Αϊνούζ. Παράλληλη ιστορία δύο νεαρών γυναικών που αναζητούν την τύχη τους στο Ρίο. Το βραβείο παρέλαβε για λογαριασμό της ο δημοφιλής Έρικ Γκοτιέ, βραβευμένος με την Ασημένια Κάμερα πέρσι.
Ειδική Μνεία δόθηκε στον Γκιγιόμ Λεφροντέκ για την ταινία "Το φορτηγάκι" ("The van") του Ερενίκ Βεκιρί. Ο πυγμάχος Μπεν κάνει τα πάντα για λεφτά και τον σεβασμό από τον πατέρα του.
Η νεαρή Αργεντινή Κοστάνζα Σαντοβάλ πήρε το βραβείο Καλύτερου Μικρού Μήκους για την ταινία "Θεός - Τέρας" ("Monster - God") της Αγκοστίνα Σαν-Μαρτίν. Από την εφηβεία στη ενηλικίωση, στη Λ. Αμερική.
Ειδική Μνεία στη Πολωνέζα Γιολάντα Ντιλέφσκα για την ταινία "Άικα" ("Ayka") του Σεργκέι Ντβορτσεβόι. Ο αγώνας νεαρής γυναίκας να συντηρήσει το μωρό της εν μέσω άγριας κρίσης.
Για τη μεγάλη προσφορά τους στη τέχνη του κινηματογράφου δόθηκε τιμητικά η Χρυσή Κάμερα 300 στον Έλληνα Γιώργο Αρβανίτη* και τον Αμερικανό Εντ Λάχμαν**. Λόγω προβλημάτων υγείας απουσίασε από την τελετή λήξης. Το κοινό, συγκινημένο, όρθιο, χειροκρότησε παρατεταμένα.
Άλλοι επίσημοι προσκεκλημένοι: Ο Ιρλανδός σκηνοθέτης Τζιμ Σέρινταν ("Στον όνομα του πατρός", "Το αριστερό μου πόδι", "Ο πυγμάχος" κ.ά.). Ο Τούρκος - Γερμανός σκηνοθέτης Φατίχ Ακίν ("Σολίνο", "Στην κόψη του ουρανού", "CUT", "Χρυσό γάντι" κ.ά.), βραβείο Κάμερας 300, δύο φορές.
Ο δημοφιλής Ελβετός κινηματογραφιστής Ράινερ Κλάουσμαν (2019, βραβείο Κάμερα 300). Η συγγραφέας - σκηνοθέτης Ελεονόρα Βενίνοβα από τη Βόρεια Μακεδονία και ο Γερμανός σκηνοθέτης Μαξ Ζάιλε και η σκηνοθέτης - σεναριογράφος Ντουμπάβκα Τούρικ από την Κροατία. Τιμώμενες χώρες φέτος ήταν η Γεωργία και το Μαυροβούνιο.
Εξερευνώντας τις νέες τάσεις στον βαλκανικό κινηματογράφο, μεγάλου, μικρού μήκους και ντοκιμαντέρ, είδα μερικές από τις ταινίες. Από την ενότητα "Ευρωπαϊκή": "Ο ταύρος" ("The bull"), του Μπόρις Ακόροφ, με κινηματογραφιστή τον εκπληκτικό νεαρό Γλεπ Φιλάτοφ στην πρώτη του ταινία(!) με θέμα τη Ρωσία του Γιέλτσιν, σε ατμόσφαιρα θρίλερ. Οι "Ραφές" ("Stitches") με κινηματογραφιστή τον Ντάμιαν Παντοβάνοβιτς, σκηνοθεσία Μιροσλάβ Τέρζιτς, βραβευμένου στο Φεστιβάλ του Σεράγεβο. Στην κοινή ιστορία απαχθέντων νεογνών, μια μητέρα σε απόγνωση αναστατώνει νοσοκομεία και αστυνομία. Η "Λεμονάδα" ("Lemonade") της Ρουμάνας Ιωάννας Ουρικάρου, με κινηματογραφιστή τον Φριέντε Κλάουζ. Στον αγώνα της να εξασφαλίσει Πράσινη Κάρτα στην Αγγλία και τη νέα σχέση της, μια μετανάστρια πέφτει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. "Οι σφυρίχτρες" ("Whistlers") του Κορνέλιου Πορουμπόι και κινηματογραφιστή τον Τουντόρ Μιρκέα. Διεφθαρμένοι αστυνομικοί "ενημερώνουν" τη μαφία σφυρίζοντας - γνωστή γλώσσα επικοινωνίας επίσης στην Ήπειρο. Η ταινία "Waiter" του Στηβ Κρικρή και κινηματογραφιστή τον ταλαντούχου Έλληνα Γιώργο Καρβέλα. Η μοναχική ζωή του σερβιτόρου αναστατώνεται από την ξαφνική εμφάνιση συγκατοίκου. Θρίλερ, νεο-νουάρ.
- Από την ενότητα "Ντοκιμαντέρ": "Γυναικεία ηδονή" ("Female pleasure") της Γερμανίδας Μπάρμπαρα Μίλερ. τέσσερις κινηματογραφιστές καταγράφουν τις εμπειρίες τεσσάρων γυναικών στον αγώνα τους για σεξουαλική απελευθέρωσή. "Για τον Σάμα" ("For Sama") του Γουάντ Αλ Κετεάμπ (σκηνοθέτης και κινηματογραφιστής). Προσωπική ιστορία μητέρας και κόρης στην πόλη Αλέπο της Συρίας, σε δύσκολους καιρούς. "Όταν οι ντομάτες συνάντησαν τον Βάγκνερ" ("When the tomatoes met Wagner") της Ελληνίδας σκηνοθέτιδας Μαριάννας Οικονόμου, με κινηματογραφιστές την ίδια και τον Δημήτρη Κορδελά. Παράδειγμα προς μίμηση η συνεργασία αγροτών για να καταπολεμήσουν την οικονομική κρίση. "Γεια σου, Αλ" ("Hi, Al") της Ίσα Γουίλιντζερ, με κινηματογραφιστή τον Τζούλιαν Κρούμπασικ. Έρευνα για τη χρήση ανθρωποειδών ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη. "Το μακρινό γαύγισμα των σκύλων" (The distant barking of the dogs") του σκηνοθέτη και κινηματογραφιστή Λέρενγ Γουίλμοντ (Δανία - Σουηδία - Φινλανδία). Ένα παιδί με τη γιαγιά του στη ανατολική Ουκρανία ζουν καθημερινά την ανάσα του πολέμου . "Η συνήγορος" ("The advocat") του σκηνοθέτη - κινηματογραφιστή Φιλίπ Μπελαϊτσε. Ντοκιμαντέρ για την Εβραία δικηγόρο, Λέα Τσεμέλ, που αναλαμβάνει την υπεράσπιση αραβόφωνων παιδιών αφιλοκερδώς. "Η χώρα του μελιού" ("Honeyland"), με κινηματογραφιστή τον Φεσμί Νταού. Ντοκιμαντέρ για τη συγκλονιστική καθημερινότητα συλλογής μελιού από μια κοινωνία απόκοσμη σε μια δύσβατη περιοχή της Βόρειας Μακεδονίας. Η πρωταγωνίστρια - πρωτόγονη, μη ηθοποιός, μας άφησε άφωνους. Προσωπικά είναι ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ που έχω δει. Βραβευμένο σε έντεκα φετινά φεστιβάλ, λέγεται πως έχει πιθανότητα για Όσκαρ. "Ραζού" ("Raju"), του Γερμανού σκηνοθέτη Μαξ Ζάλιε και κινηματογραφιστή τον Ινδό Σιν Χου. Για την εξαφάνιση του μόλις υιοθετημένου πεντάχρονου Ινδού από Ευρωπαίους γονείς. Θρίλερ μικρού μήκους. Στο φιλμ "Δυστυχώς, απουσιάζατε" ("Sorry we missed you") του Κεν Λόουτς, με κινηματογραφιστή τον Ιρλανδό Ρόμπι Ράγιαν, μια αγγλική οικογένεια στο Νιου Καστλε;; παλεύει να αντιμετωπίσει τα νέα μοντέλα εργασιακής ανασφάλειας μέσα σε οικονομική κρίση, με αυτοαπασχόληση. "Τελευταίος καφές" ("Last coffee") του Στέφαν Σιντόφσκι (Βόρεια Μακεδονία) και κινημαγραφιστή τον Ράδομιρ Τσένικ. Με τον καφέ έρχονται εμμονές και εύθυμη έμπνευση για ποίηση.
Παρουσιάστηκαν επίσης οι νοσταλγικές ταινίες "Κάρολ" του Εντ Λάχμαν (Κέιτ Μπλάνσετ) και ο "Μελισσοκόμος" του Θόδωρου Αγγελόπουλου (Μαρτσέλο Μαστρογιάνι).
[Κάθε χρόνο το φεστιβάλ αποτίει φόρο τιμής στους αδελφούς Μανάκη, οδηγώντας τους επισκέπτες που το επιθυμούν στον τάφο του Μίλτου Μανάκη και της γυναίκας του Βασιλικής, καταθέτοντας στεφάνι και μια σύντομη ομιλία για την ιστορία των Μανάκη από ντόπιο ομιλητή, ιστορικό, που μιλάει επίσης ελληνικά.
Το Μοναστήρι, σημερινή Βίτολα, είναι συνδυασμός μεσαίας πόλης και υπέροχου τοπίου γύρω. Έχει μεγάλη βαλκανική ιστορία -έδρα πολλών προξενείων τον περασμένο αιώνα- και διατηρεί - συντηρεί την οθωμανική αρχιτεκτονική. Οι άνθρωποι είναι πολύ φιλόξενοι και οι περισσότερο επισκέπτονται τακτικά τη Ελλάδα. Πολλά νέα παιδιά μιλούν άπταιστα Ελληνικά, κυρίως λόγω σπουδών στη Θεσσαλονίκη ή με τα προγράμματα Εράσμους.
Το φωτογραφικό υλικό των αδελφών Μανάκη είναι απίστευτο, παρά τις δύο πυρκαγιές και έναν βομβαρδισμό που κατέστρεψαν μεγάλο μέρος του. Είναι κρίμα που η ελληνική πολιτεία δεν συμμετέχει στη διατήρηση της μνήμης και της πολιτιστικής κληρονομιάς των πρωτοπόρων Βλάχων αδελφών από την Αβδέλα. Μπορεί να το κάνει τώρα.
Η ευχή των επισκεπτών ήταν για ακόμη ένα πετυχημένο 41όΚινηματογραφικό φεστιβάλ.]
