Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.2°C25.8°C
2 BF 33%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.4°C26.8°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.0°C24.8°C
2 BF 49%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.0°C
2 BF 69%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
25 °C
24.0°C24.9°C
2 BF 33%
Σε στίλβουσα επιφάνεια
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Σε στίλβουσα επιφάνεια

Του Λέανδρου Πολενάκη

Ο εβραϊκής καταγωγής, Μολδαβός την καταγωγή, άλλοτε πολίτης της ΕΣΣΔ Αλεξάντερ Γκέλμαν, είναι μια ζωντανή μαρτυρία του αιώνα του. Ως παιδί, έγκλειστος από τους Ναζί στο Γκέττο της Ουκρανίας, ήταν ένας από τους ελάχιστους επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος, Μετά την απελευθέρωσή του σπούδασε σε στρατιωτική σχολή, έγινε αξιωματικός του ναυτικού και δούλεψε ως μηχανουργός. Το 1966 εγκαταστάθηκε στο Λένινγκραντ όπου ξεκίνησε καριέρα δημοσιογράφου. Ταυτόχρονα άρχισε να γράφει σενάρια για τον κινηματογράφο και θεατρικά έργα που σημείωναν μεγάλη επιτυχία εντός και εκτός της Σοβιετικής Ένωσης.

Στη δική μας πατρίδα έγινε γνωστός κυρίως από το οικογενειακό δράμα με στοιχεία καταλυτικής κοινωνικοπολιτικής κριτικής -μια πληρωμένη απάντηση στην “αισιόδοξη τραγωδία” που νείρονταν οι Σοβιετικοί “μαθητευόμενοι μάγοι”- και παίχτηκε πριν λίγα χρόνια στην Αθήνα, με τον τίτλο “Και τώρα οι δυό μας”, από τον Γιώργο Κιμούλη. Υποστηρικτής αργότερα του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ ο Γκέλμαν, εκλέχτηκε στο Ανώτατο Σοβιέτ της Σ. Ένωσης και το 1989 έγινε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ.

Τα έργα του έχουν πάντα σύμμικτο ύφος, κρύβουν ισοδύναμα την κωμωδία μέσα στο δράμα, περίπου όπως τα αντίστοιχα του Τσέχωφ του οποίου είναι μακρινός φιλολογικός απόγονος, μα και του Ντοστογιέφσκι στον οποίο θητεύει, λίγο πιο ωμός και κυνικός στην έκφραση. Αλλά το ίδιο τρυφερός και με τον ίδιο πόνο για τον άνθρωπο, στο βάθος.

Τέτοιο είναι το έργο του “Το παγκάκι” (1983), επιφανειακά μια “κομεντί” με δύο γερόντια που φλυαρούν ασταμάτητα και περί παντός μια ηλιόλουστη ημέρα στο πάρκο, θυμίζοντας τη“Φθινοπωρινή Ιστορία” του παλαιότερου Αλεξέι Αρμπούζωφ, διαποτισμένη ακόμη από την αισιόδοξη προοπτική του “Σοβιετικού Ανθρώπου”. (Είχα γράψει θετικά τις προάλλες με την ευκαιρία της παράστασής της στο Θ. “Κνωσσός”, με τον Λάμπρο Τσάγκα και την Άννα Γεραλή, σε σκηνοθεσία της Μάνιας Παπαδημητρίου.) Το έργο του Αρμπούζωφ μάλλον εκκινεί από το αστικό μονόπρακτο των Ισπανών αδελφών Κιντέρο “Μια ηλιόλουστη μέρα”, δημοφιλές ακόμη και στη Σοβιετική Ρωσία του Μπρέζνιεφ, για να το ανατρέψει “σοσιαλιστικά”. Ενώ το “Παγκάκι” του Γκέλμαν, αντίστοιχα, εκκινεί από το έργο του Αρμπούζωφ, για να το ανατρέψει, με τη σειρά του, υπόγεια και ανθρωπιστικά, χωρίς εισαγωγικά τούτη τη φορά. Μια δραματουργική “καραμπόλα”, από το αστείο στο σοβαρό και τούμπαλιν.

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Κιμούλης, στο θέατρο “Τόπος Αλλού”, βλέπει σωστά τον προβληματισμό του συγγραφέα πίσω από τη στίλβουσα επιφάνεια και τον δίνει ανάγλυφο, κρατώντας για τον εαυτό του τον ρόλο του εκλεκτού ισορροπιστή - ζογκλέρ κλόουν επάνω στην παγωμένη επιφάνεια ενός θολού καθρέφτη... και αφήνοντας τα υπόλοιπα στην άξια παρτενέρ του, Φωτεινή Μπαξεβάνη, να αποδείξει με μια παγωμένη “μάσκα” “Μπάστερ Κίτον”... την ύστατη ματαιότητα της αντίληψης... ότι όλα στον κόσμο είναι μάταια. Μια αντίληψη “στρεβλή”, που κληροδοτείται από γενιά σε γενιά, επειδή ο άνθρωπος δεν διαθέτει τον φυσικό μηχανισμό της ανάδρασης, ώστε να μαθαίνει από τα λάθη του. Και έχει, γι' αυτό, απόλυτη ανάγκη μιας εποικοδομητικής, όχι κατεδαφιστικής του ανθρώπου τέχνης... Αν αφαιρέσουμε από τον πυρήνα της τέχνης τον άνθρωπο και από τον πυρήνα (ψυχή) του ανθρώπου την παιδευτική τέχνη του, δεν θα μείνει ούτε άνθρωπος ούτε τέχνη.

Το δίδυμο εκλεκτό υποκριτικό σχήμα φέρνει σε ιδανικό πέρας την εποικοδομητική δουλειά του, αλληλοσυμπληρούμενο και αλληλοστηριζόμενο θαυμαστά. Φωτίζοντας τη σοβαρή, “φιλοσοφική” πλευρά του έργου, που όμως κρύβει ταυτόχρονα έναν μεγάλο πόνο για την ομορφιά του απέραντου κόσμου που μικραίνει: με την ανεμπόδιστη ανάδυση του νεωτερικού εγωτικού “υποκειμένου”, με συρρικνωμένη, αναδιπλωμένη στον εαυτό της τη συνείδηση, πίσω από τον ηγεμονισμό ενός άκρατου τεχνοκρατικού πολιτισμού με τα επίσημα και σοβαροφανή του ηγετικά ξόανα... Που μόνο με το αβίαστο γέλιο, και με το αυθόρμητα γελοίο, σαν σε παραμορφωτικό καθρέφτη, μπορεί να λάβει αυτοσυνείδηση! Γέλιο ανάμεικτο και με ένα δάκρυ, που μας προσφέρουν αφειδώλευτα στο θέατρο “Τόπος Αλλού”, στην καλή μετάφραση του Νίκου Καμτσή, οι δύο σπουδαίοι καλλιτέχνες μας. Με την καθοριστική συμβολή της μουσικής της Φωτεινής Μπαξεβάνη, τα σημαίνοντα σκηνικά του Γιώργου Κιμούλη, τα όμορφα κοστούμια της Σοφίας Νικολαΐδη, τις βίντεο-γραφίες του Κώστα Κιμούλη, τους εργαλειακούς φωτισμούς της Στέλλας Κάλτσου.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL