Συνέντευξη στη Μάνια Ζούση
"Μια παράξενη, απελπισμένη δικαιοσύνη είναι αυτή που προσπαθεί να αποδώσει η Φραγκογιαννού" λέει αναφερόμενη στο εμβληματικό λογοτεχνικό πρόσωπο του Παπαδιαμάντη η ηθοποιός Έφη Σταμούλη, που συναντά τη "Φόνισσα" από τις 4 Μαΐου στο Θέατρο "Τ" της Θεσσαλονίκης. Μια παράσταση με αποκλειστικά γυναικεία διανομή, η οποία, όπως εξηγεί, έχει ως σκεπτικό τη θέση της γυναίκας στο έργο του μεγάλου Σκιαθίτη συγγραφέα.
"Πέντε γυναίκες ξεκινούν να αφηγηθούν την ιστορία της Φραγκογιαννούς και σιγά - σιγά η μία από αυτές γίνεται η 'Φόνισσα'. Με τη διαφορά ότι δεν προσωποποιείται, δεν γίνεται ένα αμιγώς θεατρικό πρόσωπο. Αυτό κατά τη γνώμη μου είναι και η ιδιαιτερότητα της παράστασης, η δυσκολία αλλά και η γοητεία της. Πρόκειται για μια γυναικεία υπόθεση. Οι άντρες βρίσκονται στο περιθώριο αυτής της ιστορίας. Νομίζω ότι ο Παπαδιαμάντης με τη 'Φόνισσα' ασκεί μια πολύ έντονη κριτική για τη θέση της γυναίκας, η οποία, όπως και να το κάνουμε κι όσο περίεργο να μας φαίνεται, δεν έχει ξεπεραστεί. Μετά από εκατό και πλέον χρόνια, αυτά τα προβλήματα αισθάνομαι ότι δεν έχουν λυθεί" σχολιάζει η ηθοποιός, προσθέτοντας πως "ο συγγραφέας έχει μια πολύ δική του φιλοσοφία, που είναι η ανιδιοτέλεια του κακού. Δεν έχει να κερδίσει τίποτα η Φραγκογιαννού από τους φόνους των κοριτσιών. Το κίνητρό της είναι η ελευθερία των θυμάτων της. Τον δικό του ρόλο παίζει και το δικό της παρελθόν, η 'κακοπάθεια' από τους γονείς της, το 'κακό προικιό', το πως την 'υπάνδρευσαν' και την 'εκουκούλωσαν', όπως λέει".
Ρωτώντας την Έφη Σταμούλη για το πόσο διαφορετική μπορεί να είναι η γυναικεία ματιά και αφήγηση, η ηθοποιός απαντά χωρίς περιστροφές: "Δεν ξέρω αν είναι διαφορετική, αλλά γειωμένη, ναι, είναι, με την έννοια ότι η γυναικεία φύση είναι πιο 'γαντζωμένη' στη γη, πιο δεμένη με το χώμα, χωρίς αυτό να γίνεται συνειδητά. Οι γυναίκες έχουν μια μεγαλύτερη ανοχή για τη 'Φόνισσα', χωρίς να σημαίνει ότι επιδοκιμάζουν ή επικροτούν την πράξη της. Είναι σαν να αναρωτιούνται, όπως κατά τη γνώμη μου αναρωτιέται και ο Παπαδιαμάντης, τι είναι αυτή η γυναίκα ένοχη ή αθώα; Δεν είναι εύκολο να δώσεις απάντηση. Αν με ρωτάς τη γνώμη μου για τη Φραγκογιαννού, δεν μπορώ να επικροτήσω την πράξη της, αλλά δεν μπορώ και να την καταδικάσω. Είναι μια παράξενη και απελπισμένη δικαιοσύνη αυτή που προσπαθεί να αποδώσει η Φραγκογιαννού".
Το αίνιγμα της Φραγκογιαννούς
Μυστηριώδες, εξαιρετικά ενδιαφέρον λογοτεχνικά πρόσωπο, γοητευτικό και πολύ μοντέρνο για την εποχή που γράφτηκε, η Φραγκογιαννού είναι όπως τη χαρακτηρίζει η Έφη Σταμούλη, "η ανιδιοτέλεια του κακού. Η γυναίκα αυτή που πνίγει βρεφάκια, κάτι που είναι τρομερό να το σκεφτείς, δεν έχει κανένα λόγο που το κάνει. Αλλά το κάνει γιατί πιστεύει ότι θα σώσει αυτά τα κορίτσια και τους γονείς τους από το 'βάσανον της ύπαρξης'. Αυτό την κάνει ένα πολύ ιδιαίτερο πρόσωπο, μια αινιγματική, εμβληματική, σκοτεινή μορφή".
Μας αποκαλύπτει στοιχεία από τη συνάντησή της με τη "Φόνισσα", σημειώνοντας πως "αυτή η γυναίκα φεύγει για να γλιτώσει από την καταδίωξη της 'ανθρώπινης δικαιοσύνης', όπως λέει ο Παπαδιαμάντης, και βρίσκει την ελευθερία στη φύση. Κάτι που δεν βρίσκει στην κοινωνία των ανθρώπων, όπου αισθάνεται δυστυχής και απελπισμένη".
"Θεωρεί η Φραγκογιαννού ότι επιτελεί μια προσωπική και ιδιοτελή επανάσταση;" ρωτάμε και η Ε. Σταμούλη δεν διστάζει να απαντήσει πως "όχι μόνο δεν φέρει ενοχή γι' αυτό που κάνει, αλλά αισθάνεται ότι επιτελεί θείο έργο, ότι την επέλεξε ο θεός για να φέρει την κάθαρση".
Δεν παραλείπει δε να αναφερθεί στο ότι για αυτήν τη γυναίκα δεν δίνεται ένα τέλος, καθώς δεν την συλλαμβάνουν, δεν τη φυλακίζουν, αλλά πνίγεται πηγαίνοντας να εξομολογηθεί στο ερημητήριο του Αγίου Σώστη. "Η τελευταία φράση είναι πως 'βρήκε το θάνατο εις το ήμισυ της ανθρώπινης και της θείας δικαιοσύνης'. Δεν θα έλεγε κανείς επίσης ότι αυτοκτονεί. Πηγαίνει να σωθεί και το πιστεύει, καθώς θεωρεί ότι δεν είναι ένοχη. Αυτό είναι που για μένα κάνει μοναδική την προσωπικότητά της. Είναι ένα σημείο όπου ο άγιος των γραμμάτων μας δεν διστάζει να προχωρήσει ακόμα και σε μια κριτική απέναντι στη θρησκεία. Και αυτό είναι μια πάρα πολύ σύγχρονη ματιά" καταλήγει και δεν παραλείπει να υπογραμμίσει το ανελέητο χιούμορ και τον υπόγειο εσωτερικό ρυθμό που "δεν σου επιτρέπει να σκεφτείς καν να αλλάξεις τη σειρά των λέξεων, κάτι που αναγάγει τον Παπαδιαμάντη σε έναν μεγάλο στιλίστα".
Στην παράσταση, τη δραματουργία υπογράφει ο Νικηφόρος Παπανδρέου, τη σκηνοθεσία ο Πάνος Δεληνικόπουλος και, εκτός της Έφης Σταμούλη, παίζουν οι Σοφία Βούλγαρη, Έλσα Καρακασίδου, Ζωή Λαζαριώτου και Αρετή Πολυμενίδη.
"Οι νέοι έχουν χάσει την πίστη τους στο μέλλον"
Τελευταία ερώτηση για την Έφη Σταμούλη, από τους πρωτεργάτες και συνδημιουργούς της περίφημης Πειραματικής Σκηνής της Τέχνης αλλά και καθηγήτρια Υποκριτικής στο Τμήμα Θεάτρου του ΑΠΘ, ήταν σχετικά με τη γνώμη της για τους νέους και υποψήφιους ομότεχνους. "Καμια νεολαία τα τελευταία πενήντα χρόνια δεν έζησε χωρίς πίστη. Αισθάνομαι ότι αυτά τα παιδιά έχουν χάσει την πίστη τους στο μέλλον και αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο βάρος. Παρ' όλα αυτά, ακριβώς επειδή έχουν τα νιάτα τους και το όνειρο, εμείς ως μεγαλύτεροι πρέπει να τους ενισχύσουμε την πίστη. Δεν είναι εύκολο. Όταν με ρωτάνε τι θα κάνουν, αισθάνομαι ότι δεν μπορώ να τους μεταδώσω πίστη. Μπορώ όμως να τους ενισχύσω το όνειρο και να τους πω πως αν το όνειρο και η πίστη είναι μεγάλα, δεν μπορεί παρά να τα καταφέρουν".
