της Ελευθερίας Ράπτου
"...έτσι δεν μπόρεσα ν' αποτελειώσω καμιά ηλικία..."
Τάσος Λειβαδίτης, "Βιολί για Μονόχειρα", 1976
Στη σκηνή τα παιδιά παίζουν τους εαυτούς τους. Διόρθωση: Στη σκηνή οι μαθητές παρασταίνουν τους εαυτούς τους και στον ίδιο χρόνο μας δείχνουν την εικόνα μιας αιώνιας ηλικίας. Της ηλικίας από την οποία ποτέ δεν μπορούμε να αποδράσουμε. Αιώνιοι έφηβοι σε σώματα ενηλίκων. Μαθητές του βίου...
Κάπως έτσι η παράσταση «ΞΑΝΑ... λέγοντας τις ιστορίες» σε σκηνοθεσία Βασίλη Κατσικονούρη παρουσιάζει το σχολείο στην πιο ειλικρινή του διάρκεια, την εξακολουθητική. Δέκα μαθητές και 4 ενήλικοι (καθηγητές, γονείς και κηδεμόνες των παιδιών) παρουσιάζουν επτά διηγήματα τσέπης στο Θέατρο Σταθμός. Οι παιδικές μνήμες, οι εφηβικές λαχτάρες, οι ελπίδες, οι έρωτες, οι αναμνήσεις, τα απωθημένα, όλα μπερδεύονται μέσα σε ένα πέπλο κομψής χαρμολύπης, όπως ταιριάζει άλλωστε όταν ανασύρονται μνήμες, όταν αναπολείς, όταν αναρωτιέσαι πότε μεγάλωσες και δεν το κατάλαβες, όταν στέκεσαι για λίγο και κάνεις απολογισμό. Τα παιδιά και οι μεγάλοι εξεικονίζουν τις ηλικίες των «ηρώων» στις οποίες το υπαρκτικό ρολόι έχει σταματήσει. Τα παιδιά υποδύονται μεσήλικοι που δεν έχουν σταματήσει να νιώθουν παιδιά. Και αφηγούνται χωρίς περιττολογίες τις αναμνήσεις που σημάδεψαν τη ζωή τους.
Λιτό σκηνικό στο μεταίχμιο σχολείου και κενού χώρου, σημειολογικά εύστοχα αντικείμενα - φορείς αναμνήσεων, ρυθμικός λόγος, σωματικός αυθορμητισμός, ειλικρίνεια στην κίνηση, ευαισθησία σε ορισμένες σκηνές, ιδίως όταν το παιχνίδι του φωτός με το σκοτάδι αναδεικνύει το ονειρικό στοιχείο της παράστασης και κυρίως δωρική υποκριτική από τα παιδιά και τους μεγάλους, συνθέτουν μια παράσταση όπου οι ερασιτέχνες ηθοποιοί επιδεικνύουν σαφή επαγγελματισμό.
Οι ιστορίες στο σύνολό τους έχουν ζυγισμένη διάρκεια (έξι μικρά διηγήματα του Β. Κατσικονούρη και ένα της Ε. Γιαννάκη), όπως αρμόζει σε μια ανάμνηση που έρχεται και φεύγει. Υπάρχουν κάποια σημεία που η παράσταση δείχνει να ξεστρατίζει, όπως στη μακρηγορία της τελευταίας ιστορίας ή όταν τα πολιτικά σχόλια σημειακά «καπελώνουν» τον παραστασιακό αυθορμητισμό, όμως το κατ' εξοχήν πρωτότυπο της παράστασης έγκειται στο ότι το σχολικό περιβάλλον δεν είναι μόνο το σκηνικό αφήγημα, αλλά και ο τόπος που η παράσταση γεννήθηκε.
Το «ΞΑΝΑ...λέγοντας τις ιστορίες» είναι η πρώτη ίσως παράσταση που παίζεται από μαθητές και ενήλικους μαζί, σκηνοθετείται από καθηγητή, έχει διακριθεί σε μαθητικό θεατρικό φεστιβάλ και καταφέρνει να βρει τον δρόμο προς την επαγγελματική θεατρική ενδοχώρα. Με αξιώσεις θα τολμούσαμε να πούμε. Η ομάδα Εφήλικον, λοιπόν, οι έφηβοι και ενήλικοι του 1ου Γυμνασίου και Λυκείου Ζωγράφου τολμούν να αντιμετωπίσουν τη θεατρική αγορά με το πάθος του ερασιτέχνη και τη συνέπεια του επαγγελματία, χωρίς να προδίδουν το υλικό τους και έχοντας περιθώρια για μελλοντικές διακρίσεις.
Το σχολείο μπορεί να είναι ζωντανός πολιτιστικός οργανισμός. Και αυτό είναι ίσως το πιο χαρμόσυνο συμπέρασμα. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να αλλάξει καταλυτικά τον πολιτιστικό χάρτη στον τόπο μας.
