“Ένας ντόπιος Μαλτέζος ψαράς μου αφηγούνταν πώς τον εκδιώχνουν από το λιμάνι της Βαλέτας, από το ίδιο μέρος δηλαδή που κατείχε ο προπάππος και ο παππούς του. Στη δημιουργία της νέας μαρίνας που ετοιμάζεται, ούτε εκείνος ούτε η βάρκα του έχουν θέση. Ένας παλιός κόσμος εκδιώκεται μέσα από μια νεοαποικιακή πολιτική”. Την ιστορία μας αφηγείται η σκηνοθέτις Έλλη Παπακωνσταντίνου, γνωστή για την ανατρεπτική και πολιτική ματιά και γλώσσα της, που έχει αναλάβει μία από τις τέσσερις βασικές παραγωγές της Βαλέτα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης 2018, στο φεστιβάλ V18, με πρεμιέρα στις 14 Σεπτεμβρίου. Η σκηνοθέτις επισκέφθηκε έως τώρα επτά φορές το νησί, διαμένοντας εκεί για μεγάλα διαστήματα τα τελευταία δύο χρόνια, ερευνώντας και συλλέγοντας στοιχεία για το έργο της, με αιχμή την απληστία και τις πολιτικές διαστάσεις ενεργειών σε έναν φορολογικό παράδεισο όπως η Μάλτα, που βρίσκεται στην επικαιρότητα για μια σωρεία κρίσιμων ζητημάτων, με κορυφαίο το ζήτημα της παραβίασης του κράτους δικαίου και της διαφθοράς. Η δολοφονία της δημοσιογράφου και ακτιβίστριας Ντάφνι Γκαρουάνα Γκαλίτσια, το 2017, η οποία διεύθυνε την έρευνα για τη διαφθορά, έχει επηρεάσει τους πάντες. Αυτό θα σχολιάσει και η Έλλη Παπακωνσταντίνου με ένα ανατρεπτικό, όπως λέει, site specific project που περιέχει όπερα, ρομποτική, βίντεο, χορωδίες και πρόζα αλλά και συνεργασία με μαθητές και ντόπιους καλλιτέχνες.
Αιχμή του “Każin Barokk”, όπως είναι ο τίτλος της παραγωγής, είναι η δολοφονία της Γκαλίτσια, που ερευνούσε τα Panama Papers και τη διαπλοκή στη χώρα. “Η κοινωνική διαστρωμάτωση φέρει πολλά στοιχεία από τον Μεσαίωνα, τη μασονία και την Εκκλησία που ελέγχει το Każin, από όπου έχω εμπνευστεί τον τίτλο της παράστασης. Ένα κλαμπ όπου οι θαμώνες παίζουν μπιλιάρδο και άλλα παιχνίδια και είναι κατά κάποιο τρόπο ένα δικό μας μετεξελιγμένο κατηχητικό, χωρίς όμως καθοδήγηση. Ξεκινάω με μια σκηνή όπου κυρίες παίζουν τόμπολα τις Κυριακές, καθώς όλοι παίζουν τόμπολα στη Μάλτα. Στην Εκκλησία ανήκει επίσης όπερα, μπάντα, αλλά και σχεδόν το 90% των θεάτρων. Με την παράσταση αναρωτιέμαι ποιο είναι το διακύβευμα αυτή τη στιγμή στη Μάλτα, έναν φορολογικό παράδεισο, με ανεργία 2%, υψηλό τουρισμό αλλά και την Εκκλησία με τον μηχανισμό της να βρίσκεται πίσω από όλα. Με ενδιαφέρουν το μπαρόκ, η εποχή και η αισθητική, αλλά με ενδιαφέρει και το πολιτικό στοιχείο, αυτό που συμβαίνει τώρα στη χώρα”.
Η παράσταση βασίζεται πολύ στη συμμετοχή του κοινού και της τοπικής κοινωνίας. Η Ε. Παπακωνσταντίνου έκανε συνεντεύξεις με απλό κόσμο, διαφορετικών πολιτικών παρατάξεων, όπου εκεί αντιλαμβάνεται κανείς, όπως λέει, πόσο πολωμένη και διχασμένη είναι η μαλτέζικη κοινωνία, που φέρει έντονες ταξικές διαφορές. “Το νησί ανήκει σε αυτούς που μιλούν αγγλικά, έτσι η μαλτέζικη γλώσσα, άρα και η φωνή των ντόπιων που δεν ακολουθούν αυτή την τακτική, δεν μπορεί να ακουστεί. Οι Μαλτέζοι έχουν περάσει εδώ και χρόνια μέσα από μια βαθιά κρίση, καθώς επιβίωσαν στα όρια της φτώχειας. Μετά τη δολοφονία της Γκαλίτσια, ο κόσμος δεν έχει αντιδράσει, δεν έχει βγει στους δρόμους. Όχι μόνο για εκείνη, αλλά και για τα δικά του προβλήματα. Η συμμετοχή μου στη Βαλέτα, Πολιτιστική Πρωτεύουσα Ευρώπης 2018 γίνεται για να δώσω φωνή σε όσους δεν μπορούν να ακουστούν”.
Ένας ιππότης που παίζει τόμπολα...
«Ταξιδεύοντας στη Μάλτα, ανακάλυψα ότι υπάρχει ένας τρομερός καλλιτεχνικός πλούτος, μπαρόκ χορωδίες, απίθανοι χειροτέχνες και γιορτές όπου συμμετέχει όλη η τοπική κοινωνία. Στόχος μου είναι να μιλήσω για το τι αφήνει πίσω της αυτή η κοινωνία που ακόμα θυμίζει την Ελλάδα του ’50, αλλά ‘εξευγενίζεται’ με ραγδαίους ρυθμούς. Θα μετατρέψω την Αψίδα Θριάμβου σε καζίνο με τη συμμετοχή ενός διεθνούς θιάσου, μιας αντρικής χορωδίας και ενός... ρομπότ. Στην παράσταση, το κοινό ως άλλος ‘παίκτης’ καλείται να τζογάρει, επηρεάζοντας έτσι με τη δράση του την εξέλιξη του έργου», λέει η σκηνοθέτις, εξηγώντας πώς κατά τη διάρκεια της παράστασης, όπου θα γίνονται παρεμβάσεις και θα διαβάζονται κείμενα, κυρίες που παίζουν τόμπολα θα συνυπάρχουν ακόμα και με έναν ιππότη που θα μιλά όπως ο Παίκτης του Ντοστογιέφσκι. Θα υπάρχει επίσης μια αναπαράσταση του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, ενός από τους πιο διάσημους πίνακες του Καραβάτζιο, που σιγά - σιγά θα αποδομείται μέσα από logos εταιρειών μπλεγμένων στα Panama Papers, τραπεζών κ.λπ.
Ο τέλειος τόπος για πλιάτσικο
“Όλα αυτά σηματοδοτούν όσα μια κοινωνία έχει κρύψει κάτω από το χαλί. Φανταστείτε μια ξεχασμένη μέσα στον χρόνο επαρχία της Σικελίας, εμπλουτισμένη με την ομορφιά του μπαρόκ. Η Μάλτα έχει αυτά τα στοιχεία, αλλά είναι και ανεξάρτητο κράτος. Απόκεντρη, σκλαβωμένη για χρόνια. Ο τέλειος τόπος για τη νέα άγρια Δύση που διάλεξε να στήσει εκεί το τσαντίρι των οικονομικών εγκλημάτων της. Πάντα προσωρινό, γιατί έτσι κάνεις πλιάτσικο. Χτυπάς και φεύγεις πριν σε καταλάβουν. Αυτό είναι το οικονομικό θαύμα της Μάλτας. Η δολοφονημένη δημοσιογράφος Ντάφνι Γκαρουάνα Γκαλίτσια, ο απεγνωσμένος ψαράς, ένας πολίτης δεύτερης κατηγορίας χωρίς φωνή και θέση στον νέο κόσμο που χτίζεται ερήμην του και οι νέοι Μαλτέζοι που μιλούν μόνο την αγγλική, όλοι αυτοί έχουν την ίδια τραγική μοίρα που τη λένε ‘ανάπτυξη’. Όταν χάνει τη γλώσσα του ο λαός, δεν μένει τίποτα. Τι και αν παντρεύονται κι έχουν δικαίωμα υιοθεσίας οι ομοφυλόφιλοι στη Μάλτα; Όταν μια νέα γυναίκα χορεύει, όπως η Μαλτέζα διευθύντρια παραγωγής μας, δέχεται επίπληξη από την υπουργό Πολιτισμού. Βαθιά συντήρηση σε έναν λαό που αυτοπροσδιορίζεται κατ’ αρχάς από το θρήσκευμά του. Όλες αυτές είναι αντιφάσεις μιας κοινωνίας που με γοητεύει πολύ” καταλήγει η Έλλη Παπακωνσταντίνου. Η ελληνική ομάδα της παράστασης αποτελείται από τους Παντελή Μάκκα, Αναστασία Κατσιναβάκη, Σταύρο Γιαγκούλη, Τηλέμαχο Μούσα και Ολυμπία Μυτιληναίου.
