Το κεφάλαιο ΚΒ' της Γένεσης από την Παλαιά Διαθήκη, με θέμα του τη “Θυσία του Αβραάμ”, έχει εμπνεύσει πολλά μεσαιωνικά Μυστήρια και Θρησκευτικά Δράματα. Από αυτά κατάγεται η “Θυσία του Αβραάμ” του Κρητικού αναγεννησιακού Θεάτρου, που αποδίδεται στον ποιητή του “Ερωτόκριτου” Βιτσέντζο Κορνάρο. Ο ποιητής αναπαράγει τον κοινό μύθο μιας παιδοκτονίας με τη μορφή θυσίας μετά από εντολή του Θεού, που ματαιώνεται την τελευταία στιγμή με παρέμβαση του ίδιου του Θεού. Ανακύπτει εδώ μια τερατώδης παραδοξότητα αντίθετη στη φυσική τάξη του κόσμου, επειδή σε οποιαδήποτε εκδοχή, υπακοής ή ανυπακοής στην εντολή του Θεού, το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο, μια “αμαρτία” και μια ανεπούλωτη ρωγμή στην κοσμική τάξη. Ο ποιητής, ωστόσο, κατορθώνει να “ελληνοποιήσει” το θέμα του, απομακρύνοντάς το αρκετά από τα αυστηρά βιβλικά πλαίσια. Επειδή η λέξη “αμαρτία” διαθέτει περιεχόμενο διαφορετικό στην εβραϊκή κουλτούρα από ό,τι στην παραδοσιακή και στη νεότερη ελληνική. Για την εβραϊκή θρησκευτική και νομική αντίληψη, “αμαρτία” σημαίνει τον κλονισμό της πίστης στον Θεό και συνακόλουθα την άρνηση τυφλής υπακοής στις εντολές του.
Για την αντίστοιχη ελληνική αντίληψη, διαποτισμένη από το τραγικό στοιχείο, “αμαρτία” σημαίνει σφάλμα, υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων, που έχει ως συνέπεια τιμωρία με τη μορφή της νέμεσης.
Θέλω να πω με τα πιο πάνω ότι η κρητική “Θυσία του Αβραάμ δεν είναι καθαρόαιμη τραγωδία, επειδή η τραγωδία στην κλασική εκδοχή της δεν μπορεί να υπάρξει εκτός του πολυθεϊστικού συστήματος που επιτρέπει στον άνθρωπο να παίρνει πρωτοβουλίες, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την ευθύνη των επιλογών του. (Στάινερ). Είναι, όμως ένα νεότερο δράμα, μια δημοτική “παραλογή” μέσα στην οποία κοιμάται η τραγωδία και οφείλουμε να την ξυπνήσουμε, όσο αθόρυβα, για να μην τρομάξει.
Αν δεν το καταλάβουμε αυτό, δεν θα καταλάβουμε ποτέ ούτε τον αρχαιοελληνικό κόσμο ούτε την εκλεκτική του επιβίωση μέσα στο κοίλο κάτοπτρο του υβριδικού νεοελληνικού πολιτισμού. Ότι είμαστε ένα έθνος εν δυνάμει ποιητών του νόμου και όχι ακροατών (Παύλος). Και όπου, στο καθημερινό “παιχνίδι των ζαριών” που παίζουμε ως αιώνια παιδιά (Ηράκλειτος) με τη μοίρα και με τον θάνατο, θυσιάζουμε, για να το σώσουμε στον “μεγάλο” αναστάσιμο χρόνο, ό,τι πιο πολύ αγαπάμε.
Η σκηνοθεσία του Δαμιανού Κωνσταντινίδη με την ομάδα “Angelus Novus”, στο θέατρο “Σταθμός”, χτίζει, σωστά, την παράσταση επάνω στην προοπτική της Ανάστασης: εκ θανάτου προς ζωήν. Πηγαίνει πέρα από τις ρομαντικές προσεγγίσεις και τις αισθητικές αποτιμήσεις, για να βρει το σωστό “κλειδί” στο βαθύ πηγάδι της παράδοσης και στα παράλληλα κείμενα του Δανού υπαρξιστή φιλόσοφου, στοχαστή Σέρεν Κίρκεγκαρντ, μάλιστα στο εκτενές αφήγημά του “Φόβος και τρόμος”, που είναι η ιστορία μιας άλλης θυσίας. Δεν ακολουθεί την υποτυπώδη εξωτερική δράση του έργου αλλά την εσωτερική “ψυχική” διαδρομή των ηρώων του στον δικό τους χωροχρόνο, μέχρι να αντικρύσουν έκθαμβοι το “θαύμα” της επιστροφής από τα σκότη του Άδη της θυσιασμένης ψυχής τους. Πιο ελληνική και πιο οικουμενική συνάμα αναστάσιμη εκδοχή, δεν μπορώ να φανταστώ. Μεταδίδοντας γνήσιο υπερβατικό ρίγος. Με άψογα διδαγμένο τον μουσικό δεκαπεντασύλλαβο, σε ύφος σφύζουσας αλλά αποκαθαρμένης απο κάθε τρέχοντα, συμβατικό ρεαλισμό πραγματικότητας, χωρίς να εκπίπτει σε κοινότοπο συμβολισμό. Με εξαντλητικά δουλεμένους “ρόλους”, να υπηρετούνται από θαυμάσιους ηθοποιούς.
Η Δέσποινα Σεραφείδου (Σάρα) δίνει ένα ρεσιτάλ εσωτερικής υποκριτικής με τον “πόνο της Παναγίας” στα μάτια. Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης είναι ένας ρωμαλέος, αυθεντικός χωμάτινος Αβραάμ, με άριστη υπόσταση υποκριτική. Άκρως εντυπωσιακός ο Μιχαήλ Αφολαγιάν -μαύρος Άγγελος- μέσα στο υπερβολικά δηλωτικό, έχω την εντύπωση, κοστούμι του, σε αντίθεση με τα απλά ενδύματα των άλλων, στον λιτά διαμορφωμένο σκηνικό χώρο του Αντώνη Δαγκλίδη, κάτω από τους “γυμνούς” φωτισμούς της Ελίζας Αλεξανδροπούλου και με τη μουσική στίξη του Κωστή Βοζίκη.
Ο Δημήτρης Φουρλής (Ισαάκ), στον ύπνο, στην εγρήγορση, στον θρήνο, στην εγκαρτέρηση του “αμνού” και στην τελική του λύτρωση, μια προσωπική δημιουργία. Με έντονη σκηνική παρουσία η Στεργιάνα Τζέγκα ιδίως (Τάμαρ) και ο Τάσος Τσούκαλης - Δημητριάδης (Σίμπαν).
