Ο χωρισμός της δραματουργίας του Στρίντμπεργκ σε δύο περιόδους, τη “νατουραλιστική” και τη “μεταφυσική” ή “μυστικιστική”, εξυπηρετεί μόνο μεθοδολογικές ανάγκες. Από άποψη περιεχομένου και ουσίας, το θέατρό του είναι ένα. Μόνιμη πηγή έμπνευσης του συγγραφέα είναι η ασίγαστη πάλη των δύο φύλων, ο χωρίς έλεος μεταξύ τους αγώνας για την επικράτηση του ενός. Το ανθρώπινο ζευγάρι που αλληλοσπαράσσεται στα έργα της πρώτης, λεγόμενης νατουραλιστικής, περιόδου του δεν αποτελεί μια απλή απεικόνιση του κοινωνικού φαινομένου. Τα πρόσωπά του διαθέτουν διάσταση συμβόλων και ταυτοχρόνως αποτελούν αρχέτυπα κοσμικών, συμπαντικών δυνάμεων.
Διακρίνουμε το σχίσμα που χώρισε κάποτε στα δύο το αρχέγονο, ενιαίο κατά τον Πλάτωνα, ανδρόγυνο πλάσμα, ως χαίνον τραύμα που συνεχώς αιμορραγεί. Παρακολουθούμε τη θανάσιμη πάλη ανάμεσα στα δύο κομμάτια, ξένα μεταξύ τους, που επανασυγκολλήθηκαν τυχαία. Βλέπουμε τελικά το τραύμα να επουλώνεται με την κατανόηση και συνάντηση των μερών σε έναν μυστικό τόπο, πέραν κοινωνικών τάξεων, μόρφωσης κ.ά. εξωτερικών δεδομένων.
Το πρόβλημα για τον Στρίντμπεργκ πηγαίνει πίσω από τον μύθο των πρωτόπλαστων και τη βιβλική αμαρτία της “γνώσης” του καλού και του κακού. Αμαρτία δεν είναι η “γνώση”, αλλά το ίδιο το γεγονός της γέννησης του ανθρώπου... Θυμόμαστε τα λόγια του Οιδίποδα ότι “είναι καλύτερο να μη γεννιέται ο άνθρωπος”. “Αμαρτία” και καταδίκη για τους αρχαίους Έλληνες είναι η ίδια η γέννηση, που χωρίζει τον άνθρωπο από τον Θεό και το γεγονός του υπάρχειν “έτσι”, τυχαία, στον κόσμο της ανάγκης. Λύτρωση του ανθρώπου είναι, αντίθετα με τον βιβλικό μύθο, η γνώση. Αλλά ποια γνώση;
Το “Ονειρόδραμα” είναι επηρεασμένο από τα ινδικά διαβάσματα του Στρίντμπεργκ (“Βέδες”) και από τα κείμενα του μυστικιστή συμπατριώτη του Σβέντενμποργκ. Θέτοντας το ερώτημα μήπως η ζωή είναι δεν είναι παρά ένα όνειρο; Μήπως ονειρευόμαστε μια πραγματικότητα που δεν υπάρχει και ξυπνάμε μόνο τη στιγμή του θανάτου - μύηση στο άρρητο μυστήριο της δημιουργίας;
Ερώτημα ιδιαίτερα κρίσιμο για τον σύγχρονο άνθρωπο της “διαφωτισμένης” Δύσης, υποτίθεται απαλλαγμένο από κάθε είδους μεταφυσικές ανησυχίες. Βυθισμένο στην πολυθρόνα, μπροστά στην οθόνη, με το σύνδρομο της τεχνολογικής παντοδυναμίας της Δύσης να συντρέχει την κούφια αλαζονεία του. (Αν αυτό τελειώσει, ο πίθηκος θα είναι ξανά γυμνός. Αλλά δεν θα έχει δέντρο για να σκαρφαλώσει). Αυτό κι αν λέγεται μεταφυσική πίστη του ανθρωπάκου της Δύσης και προσήλωσή του στις δύσμορφες, δήθεν πολύφερνες νύφες της “ανάπτυξης”, “προκοπής” και “προόδου”.
Το έργο, βασισμένο στον βεδικό μύθο της καθόδου στη Γη της κόρης του θεού Ίντρα Αγνής για να μυηθεί στα βάσανα των ανθρώπων, έχει την άναρχη δομή του ονείρου και ταυτόχρονα τη δομημένη μορφή μιας μουσικής σουίτας σε δεκαπέντε μέρη και έναν πρόλογο. Η ουσία του και η ομορφιά του συνίστανται στη γνήσια και απερίφραστη κατάφαση στον πόνο του ανθρώπου, που αποτελεί τη μόνη γέφυρά του για να γνωρίσει τον άλλο. Κατάφαση και στην “αμαρτία” του σώματος και στον έρωτα που βιώνεται μέσα από τον πόνο. Όπως θα διαπιστώσει η “Αγνή”, που μοιράζεται με τον ποιητή τη πικρή και γλυκιά γεύση της επίγειας ζωής πριν επιστρέψει στον ουρανό.
Αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη για εμένα η παράσταση του “Ονειροδράματος” που παρακολούθησα στο θέατρο Tempus Verum από μια εξαιρετική ομάδα νέων συντελεστών, σε σκηνοθεσία του νεαρότατου Νικόλα Μίχα, που αντιμετωπίζει το έργο με απόλυτη σοβαρότητα και προσήλωση σχεδόν ερωτική (κίνηση Αντιγόνης Παπανικολάου). Τέσσερις νέοι ηθοποιοί (Αγησίλαος Αλεξίου, Παναγιώτης Γαβρέλας, Τάσος Τσουκάλης, με κορυφαία τη χαρισματική Δανάη Καλαχώρα) ενσαρκώνουν εναλλακτικά τους 35 ρόλους, μέσα σε ένα σύνολο από ονειρικές εικόνες, ήχους, μουσικές, φωνές, ιδέες, μορφές και συναισθήματα σε ροή σχεδόν κινηματογραφική, με άξονες τη σωματικότητα την ποίηση, την ελευθερία, που συνθέτουν έναν ολόκληρο κόσμο, φανταστικό και συνάμα πραγματικό, ένα “περιβόλι από αλήθειες και ψέματα”, πολύ κοντινό μας. Με τα λειτουργικά κοστούμια - σκηνικά της Πολυάννας Βλατή, τους ιδιοφυείς φωτισμούς της Μαριέττας Παυλάκη και την υπέροχη πρωτότυπη μουσική του μόλις δεκαοκτάχρονου Τάσου Μπεκύρα.
