Ένα ταξίδι στη γυναικεία ψυχή, αλλά και τη γυναικεία γραφή και λαλιά, που κυριαρχεί και αναδύεται σε ορισμένες από τις θεατρικές σκηνές της Αθήνας, κάνουμε με αφορμή την 8η Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Σε αυτό το ταξίδι συναντώνται η "Φαίδρα" της Μαρίνας Τσβετάγιεβα, της κορυφαίας και ασυμβίβαστης ποιήτριας που το έργο και η ζωή της ταυτίστηκαν με την πιο ταραγμένη περίοδο της ρωσικής ιστορίας, με τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, τη μαχητική, χειραφετημένη συγγραφέα που δεν δίστασε να συγκρουστεί, καταγγέλλοντας το ανδροκρατούμενο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα.
Στο ίδιο ταξίδι συναντώνται η "Αγγέλα" που ο Σεβαστίκογλου γράφει μέσα στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου, η οποία έχει κάνει τη διαδρομή της γενιάς της, έχοντας δώσει τους αγώνες της, με τις ήττες και τις νίκες, αλλά και οι "Δούλες" του Ζενέ, "έργο πολιτικό, το οποίο αναδεικνύει τη βαθιά πληγή της ψυχής του ανθρώπου που ζει μια γκρίζα ζωή και δεν έχει σε τι να ελπίσει και σε τι να προσευχηθεί, μια αλληγορία πάνω στο τι συμβαίνει όταν μια λιμνάζουσα οργή δεν μπορεί να εναντιωθεί στην πηγή που την προκαλεί".
Από το μικρό αυτό αφιέρωμα δεν θα μπορούσε να λείψει μια πρωτοφανής συνθήκη που καταδεικνύει για μια ακόμη φορά την παρηγοριά και τη θεραπεία ψυχής που προσφέρει η τέχνη και συμβαίνει τις Παρασκευές του Μαρτίου στο Θέατρο Από Μηχανής, όπου εννέα γυναίκες που νόσησαν από καρκίνο κάνουν την αρρώστια και την ακραία περιπέτεια της ζωής τους μια συγκλονιστική παράσταση - μαρτυρία με τίτλο "Παρ' όλα αυτά".
"Παρ' όλα αυτά" στο Από Μηχανής
Για "ένα σύνολο υπέροχων γυναικών, οι οποίες είχαν όχι μόνο την τόλμη αλλά και τη σοβαρότητα και την απλότητα να βουτήξουν μέσα στη θεατρική συνθήκη μ' έναν πολύ ειλικρινή και αυθόρμητο τρόπο" μιλά η σκηνοθέτις Γεωργία Μαυραγάνη, για τις καρκινοπαθείς που αφηγούνται την περιπέτεια της ζωής τους "σε μια τέτοια υπερεπείγουσα συνθήκη, που αρχίζει κανείς και ξανασκέφτεται τη δική του ζωή μ' έναν τρόπο που ίσως μέσα στην καθημερινότητα δεν το έχει κάνει".
Οι γυναίκες αυτές δεν επιδιώκουν να προκαλέσουν το ενδιαφέρον και τον οίκτο μας ως μελλοθάνατες. Και αν μας γεμίζει ως θεατές φόβο και μόνο η σκέψη πως θα ακούσουμε σε αυτήν την παράσταση τη σκληρή μάχη τους με την αρρώστια, εκείνες το μόνο που κάνουν είναι να χαμογελούν και να αφηγούνται με φυσικότητα την ιστορία τους.
Μια παράσταση η οποία κάνει αυτό που μόνο η τέχνη μπορεί να κάνει. "Παίρνει κάτι το οποίο είναι αρκετά δύσκολο, βάρβαρο και άσχημο και το μετατρέπει σε κάτι όμορφο" προσθέτει η σκηνοθέτις. Αξίζει να σημειωθεί πως ο τρόπος με τον οποίο ένας ασθενής μπορεί να αφηγηθεί την ιστορία της ασθένειάς του έχει πολύ μεγάλη σημασία, γιατί φεύγει από την πραγματική της διάσταση και γίνεται μια φανταστική ιστορία, όπως εξηγούν οι ειδικοί.
Η "Φαίδρα" της Μαρίνας Τσβετάγιεβα
Η "Φαίδρα" της Μαρίνας Τσβετάγιεβα, της κορυφαίας και ασυμβίβαστης ποιήτριας που το έργο και η ζωή της ταυτίστηκαν με την πιο ταραγμένη περίοδο της ρωσικής ιστορίας, παρουσιάζεται σε μετάφραση Χρήστου Χρυσόπουλου και σκηνοθεσία - μουσική επιμέλεια Νίκου Διαμαντή, στο Θέατρο Σημείο με την Ιωάννα Μακρή στην ερμηνεία.
Για μια "εκρηκτική ποιήτρια που έχει ζήσει μια περιπετειώδη ζωή, η οποία αποτυπώνεται στο έργο της, μιλάει η ηθοποιός αναφερόμενη σε "ένα κείμενο φωτιά, που, όταν καλείσαι να το ερμηνεύσεις, φλέγεσαι και ο ίδιος". Η "Φαίδρα", γραμμένη το 1927, εποχή του μοντερνισμού, ανήκει σε μια τριλογία με θέμα τον Θησέα και μιλάει με μινιμαλιστικό τρόπο για τον έρωτα μέσα από "ένα κείμενο υψηλής ποίησης και λυρικότητας που εντυπωσιάζει".
Η Τσβετάγιεβα παραδίδει ένα ποιητικό έργο για τη διαλεκτική του έρωτα ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα μιλώντας για τη Φαίδρα που δεν έχει ποτέ ερωτευτεί παρ' όλο που είναι παντρεμένη με τον κατά πολύ μεγαλύτερό της Θησέα. Αισθανόμενη να ερωτεύεται απροσδόκητα τον Ιππόλυτο, ζει έναν εσωτερικό πυρετό νιώθοντας πως ο ανομολόγητος πόθος της θα μείνει ανεκπλήρωτος. Έτσι αποφασίζει να τον γνωστοποιήσει.
Για "ένα έργο που διαπραγματεύεται τη γυναικεία έξαρση, τους χυμούς και τη δύναμη της ζωής, όταν η ζωή απαιτεί άμεσα την υπέρβαση της απαγόρευσης" κάνει λόγο ο σκηνοθέτης.
"Γυναίκες" της Γαλάτειας Καζαντζάκη
Μαχητική, χειραφετημένη και φεμινίστρια για τα μέτρα της εποχής, με ενεργό δράση και ακόμα πιο ζωντανή γραφή, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, πνεύμα ανήσυχο κι επαναστατικό, που δεν "χωρούσε" στην κλειστή, συντηρητική κρητική κοινωνία, με την οποία δεν δίστασε να συγκρουστεί καταγγέλλοντας το ανδροκρατούμενο πολιτικό και κοινωνικό σύστημα, γράφει το 1933 τις "Γυναίκες", που παρουσιάζονται στο Θέατρο Βαφείο σε σκηνοθεσία Πέρη Μιχαηλίδη.
Κυρίαρχο ρόλο στο έργο παίζει και το πλαίσιο των πολιτικών διώξεων και της ακραίας φτώχειας, που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο τη θέση της γυναίκας. Πέντε γυναίκες, πέντε αδελφές, συνομιλούν, συγκρούονται, μοιράζονται, επικοινωνούν και ζωντανεύουν φέρνοντάς μας κοντά σε μια άλλη εποχή αλλά και πιο κοντά στη σημερινή.
Πέντε γυναίκες με διαφορετική κοινωνική εξέλιξη η καθεμιά, παρά την κοινή τους προέλευση, φανερώνουν μια γκάμα αντιλήψεων, αξιακών συστημάτων και τρόπου ζωής που εκφράζεται μέχρι σήμερα. Τι είναι αυτό που τις εγκλωβίζει, πώς σκέφτεται η κάθε μια, πώς νιώθει, πώς αντιδρά; Πώς αντιμετωπίζει τον έρωτα και τον γάμο; Ποια διέξοδο έχει; Απορίες που αφορούν τον άνθρωπο ο οποίος γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης της κοινωνίας.
Η "Αγγέλα" του Σεβαστίκογλου
Γραμμένη το 1957 στη Σοβιετική Ένωση από τον Γ. Σεβαστίκογλου, η "Αγγέλα" αφηγείται την ιστορία της Τασίας, με την αυτοκτονία της οποίας ξεκινά. Πρόκειται για μια υπηρέτρια που πηδάει στο κενό από την ταράτσα της πολυκατοικίας όπου εργαζόταν αρνούμενη να αποδεχτεί την εκμετάλλευσή της. Η θέση μένει κενή και το μεσιτικό γραφείο στέλνει την επόμενη, που είναι η Αγγέλα, ένα ορφανό χωριατοκόριτσο, που συνεχίζει την ιστορία της Τασίας από εκεί που την άφησε εκείνη. Το "όχι" της Τασίας γίνεται η βάση για να αντιληφθεί η Αγγέλα το δίκιο, τον έρωτα, τη ζωή, τη θέση της γυναίκας και τη δύναμη της συλλογικότητας.
Το έργο παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου στη Β' Σκηνή του Θεάτρου Cartel. "Όταν ο Σεβαστίκογλου γράφει μέσα στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου το έργο, η Αγγέλα είναι 17 χρόνων και σήμερα είναι 78. Έχει κάνει τη διαδρομή της γενιάς της, έχει δώσει τους αγώνες της, ξέρουμε τις ήττες και τις νίκες αυτής της γενιάς", σημειώνει ο σκηνοθέτης προσθέτοντας πως "αυτή την περίοδο όλα τα θέματα είναι ανοιχτά και αποκαλύπτει πως αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο τώρα "είναι να μιλήσουμε και να πούμε τα δικά μας πράγματα, αυτό δηλαδή που κάνουν οι ηθοποιοί. Κάθε μέρα, με κάποιον τρόπο ξαναγράφουν το έργο από την αρχή. Το δικό μας ζητούμενο είναι το κατά πόσον βρίσκουμε το θάρρος να είμαστε συνεπείς με αυτά που θεωρούμε σωστά ή κατά πόσον σωπαίνουμε γιατί φοβόμαστε τις απώλειές μας" καταλήγει.
Οι "Δούλες" του Ζενέ
"Έργο πολιτικό, το οποίο αναδεικνύει τη βαθιά πληγή της ψυχής του ανθρώπου που ζει μια γκρίζα ζωή και δεν έχει σε τι να ελπίσει και σε τι να προσευχηθεί" χαρακτηρίζει τις "Δούλες" του Ζενέ η ηθοποιός Κάτια Γέρου, που υποδύεται τη Σολάνζ και που, μαζί με τη σκηνοθέτιδα Μαριάννα Κάλμπαρη, που κρατάει τον ρόλο της Κυρίας, είχαν την ιδέα της παράστασης που ανεβαίνει στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης.
Ένα έργο "για ανθρώπους που δεν μπορούν να ονειρευτούν και που μόνη τους δύναμη είναι η φαντασίωσή τους. Μια αλληγορία πάνω στο τι συμβαίνει όταν μια λιμνάζουσα οργή δεν μπορεί να εναντιωθεί στην πηγή που την προκαλεί" σημειώνει. Η σκηνοθέτις σχολιάζει πως "ο Ζενέ δεν μιλάει για δυο υπηρέτριες που εξεγείρονται, αλλά για τον άνθρωπο που συνθλίβεται από την εξουσία και δεν μπορεί στ' αλήθεια να εξεγερθεί και η όποια επιθυμία εξέγερσης στρέφεται εναντίον του και τον καταστρέφει".
Η Κωνσταντίνα Τάκαλου, που ερμηνεύει την Κλαιρ, μιλά για την "κρίση προσωπικότητας, ανωνυμίας, ταυτότητας που θέτει το έργο κι όπου σε μια στιγμή αποκάλυψης τα πρόσωπα βγάζουν για λίγο τη μάσκα τους βλέποντας την αλήθεια. Όλοι γινόμαστε διάφορα πρόσωπα μέσα στη ζωή μας, κάτι που δεν καταλαβαίνουμε στην καθημερινότητά μας, αλλά πρόκειται για ένα παιχνίδι μεταμορφώσεων και ρόλων, βαθιά σκληρό, καθώς 'φοράμε ρόλους' ανάλογα με την εξουσία που πάμε να αντιμετωπίσουμε".
"Οι επισκέπτες του Δεκαπενταύγουστου"
Ένα εργοστάσιο, κάποιες εργάτριες και ένας σκληρός εργοδότης, στην Ελλάδα του 1957, είναι οι πρωταγωνιστές του έργου "Οι επισκέπτες του Δεκαπενταύγουστου" που έγραψε η Άννα Ετιαρίδου και ανεβαίνει στο Θέατρο Βαφείο από την Ομάδα Πλάνη σε σκηνοθεσία Κώστα Δελακούρα.
Οι γυναίκες περιμένουν με λαχτάρα τους άντρες τους να έρθουν για λίγες μέρες να τις δουν, αλλά κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Δεκαπενταύγουστου ένα απρόσμενο γεγονός τα ανατρέπει όλα και οι εργάτριες βρίσκονται σε αδιέξοδο. Η υπόθεση δεν είναι τίποτε άλλο από τη σύγκρουση αυτής της κοινωνικά αδύναμης ομάδας με την εξουσία. Μια σύγκρουση που δεν είναι συνειδητή ενέργεια, αλλά αναδεικνύεται σε μονόδρομο χωρίς επιστροφή.
Η συγγραφέας και εκ των πρωταγωνιστριών σημειώνει σχετικά πως στο έργο υπάρχουν κάποιες φράσεις, που λέει μια από τις ηρωίδες και καθορίζουν τη φιλοσοφία του: "Φρόντισε όπου κι αν πας, ό,τι κι αν κάνεις, να αφήνεις κάτι πίσω σου! Κάτι μεγάλο και σπουδαίο! Βοήθα τους ανθρώπους να γίνονται καλύτεροι γενιά τη γενιά, μπας και φτιάξει κάποτε αυτός ο κόσμος! Κι όχι να γυρίσουμε πίσω να περπατάμε πάλι με τέσσερα πόδια! Ψηλά κοίτα και γίνε άνθρωπος αληθινός, όχι θηρίο!".
"Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα Φον Καντ"
Το δημοφιλές έργο του Φασμπίντερ, που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Κορίνας Βασιλειάδου και Χάρη Πεχλιβανίδη στο Φουαγιέ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, περιγράφει τη ζωή έξι γυναικών σε ένα αστικό σαλόνι της Δυτικής Γερμανίας τη δεκαετία του 1970. Γυναίκες που ανήκουν σε διαφορετικές γενιές και παίζουν η κάθε μια το ρόλο της στην ερωτική ιστορία της διάσημης σχεδιάστριας μόδας Πέτρα Φον Καντ.
Ο ευφυής Γερμανός συμπυκνώνει στις σχέσεις μεταξύ των γυναικών την προσπάθεια για συνύπαρξη αλλά και τα παιχνίδια εξουσίας, την προσκόλληση και τους κοινωνικούς ρόλους που κρύβονται πίσω από την αναζήτηση της αγάπης. Οι σκηνοθέτες μιλούν για έναν κόσμο γυναικών που έχουν εσωτερικεύσει τα κυριαρχικά μοντέλα εξουσίας και τα αναπαράγουν σε όλες τις πιθανές μεταξύ τους σχέσεις. Και αναρωτιούνται ποιο είναι, τελικά, το τίμημα της ελευθερίας στις σχέσεις μας με τους άλλους.
Οι "Φυλακισμένες" στο Vault
Το έργο των Ignacio Del Moral και Verónica Fernández, που παρουσιάζεται στο Vault σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καρατζιά, αναφέρεται στις ιστορίες γυναικών που συμβιώνουν σε μια φυλακή κάποιας ισπανικής επαρχίας, τέλη της δεκαετίας του 1940, αμέσως μετά τη λήξη του ισπανικού εμφυλίου και την επιβολή της δικτατορίας του Φράνκο.
Παρουσιάζεται μια πινακοθήκη χαρακτήρων, από τη μισότρελη παιδοκτόνο, που κυκλοφορεί με τα κουρέλια του νεκρού μωρού της αγκαλιά, τη νεαρή πόρνη που ελπίζει σε μια νέα αρχή, την ετοιμόγεννη μοιχαλίδα και την κομμουνίστρια που δεν αρνήθηκε την ιδεολογία της, την ερωτευμένη αριστοκράτισσα που βοήθησε τον φίλο της να ληστέψει ένα κοσμηματοπωλείο, την αναρχική με το παράλυτο χέρι από τη βόμβα που ανατινάχτηκε κοντά της, την Τσιγγάνα με τις μικροκλοπές, τη συζυγοκτόνο που κακοποιούνταν από τον σαδιστή άντρα της. Οι φυλακισμένες περιμένουν έναν από μηχανής θεό να τις λυτρώσει. Χαίρονται, γελάνε, ερωτεύονται, ελπίζουν, προσεύχονται, ραδιουργούν, θυμώνουν, γκρινιάζουν, τσακώνονται, απελπίζονται, κλαίνε, πονάνε, αλλά στα δύσκολα συμπαραστέκονται η μία στην άλλη. Ζητούν την ελευθερία τους και ένα νέο ξεκίνημα.
Ένα βαθιά πολιτικοποιημένο κείμενο, όπου οι δύο συγγραφείς ασχολούνται με θέματα όπως ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της θρησκείας, της Εκκλησίας, της πολιτικής, της εξουσίας απέναντι στα προβλήματα μιας κοινωνίας, αλλά και ποια είναι η ουσία των σωφρονιστικών ιδρυμάτων.
