Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.5°C19.6°C
3 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
13.5°C17.7°C
1 BF 73%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.8°C18.0°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
16.3°C16.3°C
1 BF 65%
Χωρίς στόχο...
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Χωρίς στόχο...

Στο αυτοβιογραφικό, κοσμοπολίτικο και συνάμα βαθιά ρωσικό μυθιστόρημά του «Ο παίκτης», γραμμένο στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Ευρώπη (1861-64), ο Ντοστογιέφσκι μας ξεναγεί με απόλυτη, σχεδόν κυνική ειλικρίνεια σε ένα από τα μεγάλα πάθη του, τη ρουλέτα, και στο εξίσου ισχυρό πάθος του για μια γυναίκα, την Απολλινάρια (Πωλίνα) Σούσλοβα, που τον συνόδευε. Η προσήλωση του Ντοστογιέφσκι στο παιχνίδι δεν είχε ως σκοπό το κέρδος, αλλά πήγαζε από την εμμονή του να αποκαλύψει τους νόμους της τύχης και να τη νικήσει. Ήταν μια απελπισμένη πάλη με τον άπειρο αριθμό, δηλαδή με τον θάνατο. Είχε επινοήσει ένα «σύστημα» βασισμένο σε ανάλυση μαθηματική που θεωρούσε αλάνθαστο, αλλά στην πράξη δεν απέδωσε.

Ο Ντοστογιέφσκι γνώρισε την Πωλίνα το 1861. Παρότι καταγόταν από χωρικούς, ήταν μια απελευθερωμένη γυναίκα της δεκαετίας του 1860, όταν «έβραζαν» τα νεωτερικά ευρωπαϊκά πρότυπα σε ολόκληρη τη Ρωσία. Όλοι οι νέοι διανοούμενοι κυνηγούσαν τότε τις ριζοσπαστικές ιδέες, εισαγμένες από τη Δύση. Η Πωλίνα ήταν μια τυπική εκπρόσωπος αυτής της γενιάς. Ο Ντοστογιέφσκι δανείστηκε χρήματα και έσπευσε να τη συναντήσει στο Παρίσι.

Το μυθιστόρημα «Ο παίκτης», που ολοκλήρωσε το καλοκαίρι του 1866 μέσα σε μόνο 26 ημέρες, χάρη στη βοήθεια της νεαρής στενογράφου και έπειτα δεύτερης γυναίκας του Άννας Γριγόριεβνα, αφηγείται το πάθος του για το παιχνίδι και τις αναμνήσεις του από τη ζωή με την Πωλίνα Σούσλοβα. Η ηρωίδα του μυθιστορήματος λέγεται Πωλίνα. Ο Γάλλος Ντε Γκριό είναι ένα ψευδώνυμο για τον αντίζηλο του Ντοστογιέφσκι, Ισπανό Σαλβαδόρ. Ο Ντοστογιέφσκι ταυτοποιείται στον εραστή της Πωλίνας Αλεξέι Ιβάνοβιτς. Ενώ η «γιαγιά» που η αιφνιδιαστική άφιξή της αναστατώνει όλη την παρέα, τη στιγμή που οι κληρονόμοι της αναμένουν με αγωνία την είδηση του θανάτου της, είναι το πορτρέτο της θείας του Ντοστογιέφσκι, της Κουμάνινα, από τη Μόσχα. Η ψυχολογία ή καλύτερα παθολογία του παιχνιδιού αποδίδεται με μοναδική τελειότητα. Όχι μόνο για τον κεντρικό ήρωα, που αφηγείται την ιστορία σε πρώτο πρόσωπο, αλλά και για τη «γιαγιά» που κολλάει το πάθος του παιχνιδιού χάνοντας μεγάλο μέρος της περιουσίας της στην οποία απέβλεπαν οι κόλακες παρατρεχάμενοί της. Ακόμα, η ψυχογράφηση των παικτών γύρω από το τραπέζι με το πάθος τους και τις επικλήσεις στον Μαμμωνά είναι εξαιρετικές. Πρόκειται για μια τέλεια «μαύρη» κωμωδία, που φέρνει μαζί το γέλιο και τη λύπη.

Παράλληλα, περνούν στο βάθος οι εντυπώσεις του συγγραφέα για την Ευρώπη ή, καλύτερα, για την αυτοϊκανοποιημένη και χορτάτη αστική της τάξη. Αυτές οι εντυπώσεις του πρωτοδημοσιεύθηκαν συνοπτικά στο περιοδικό «Βρέμια» με τον τίτλο “Χειμερινές Σημειώσεις Θερινών Εντυπώσεων”. Ο συγγραφέας βρίσκει αποκρουστική τη δυτική Ευρώπη με την αχαλίνωτη φιλοχρηματία της. Ακόμη, η ευρωπαϊκή ελευθερία του, φαίνεται υποκριτική, με την ιδιοτέλεια και τον κομφορμισμό να έχουν υψωθεί σε τάξη αρετής. Είναι πεπεισμένος ότι το αμάρτημα του ανθρώπου οφείλεται στην απόσπαση από το όλον και στην τάση να τονίζει το δικό του εγώ σε βάρος της ενότητας.

Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών είδαμε στην Πειραιώς 260 την παράσταση του «Παίκτη» με τον γερμανικό θίασο Volksbuhne σε σκηνοθεσία του Φρανκ Κάστορφ. Το εντελές, θερμό αυτό έργο, η ψυχρή σκηνοθεσία παραγεμίζει με τυχαία ριγμένα, χωρίς κανέναν σχεδιασμό και στόχο, αποσπάσματα άλλων ντοστογιεφσκικών κειμένων («Ο Κροκόδειλος» κυρίως - με τον οποίο «έπαιζε» η παράσταση κατά κόρον, μέχρι που το πελώριο αμφίβιο την «κατάπιε» ολόκληρη αμάσητη - αλλά και «Υπόγειο», «Αδερφοί Καραμαζώφ», «Ηλίθιος», «Έγκλημα» κ.ά.). Ενώ επικρατεί μια υφολογική απεραντολογία και ένας εξωτισμός - διδακτισμός που διασπούν την ενότητα, κάνοντας ιδιαίτερα δύσκολη την παρακολούθηση. Αυτά, παρά τα λαμπερά σκηνικά - κοστούμια (Bert Newmann), τους φωτισμούς «καμπαρέ» (Lothar Baumgarte), τη ζωντανή μουσική (Sir Henry), το ικανότατο ανθρώπινο δυναμικό του θιάσου (Alexander Scheer, Sophie Rois, Kathrin Angerer, Hendrik Arnst, Georg Friedrich, Margarita Breitkreitz, Mex Schlϋpfer Frank Bϋtner, Sir Henry), που αναλώθηκε σε άγονη επίδειξη τεχνικής κατάρτισης. Έλειπε η ψυχή του Ντοστογιέφσκι.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL