Η επιθεώρηση, ένα θέατρο καθαρά πολιτικό και... απόγονος μακρινή του Αριστοφάνη, πρωτοφάνηκε στα μέρη μας στα τέλη του 19ου αιώνα, σε μια στιγμή που η κοινωνία μας μόλις έβγαινε από μια πολύπλευρη, όχι αποκλειστικά οικονομική, κρίση, που θυμίζει σε πολλά την τωρινή. Ήταν ένα καινούργιο θεατρικό είδος, που «έπιασε», επειδή βρήκε τον σφυγμό μιας κοινωνίας η οποία ασφυκτιούσε μέσα σε ξεπερασμένα θεσμικά πλαίσια. Η αστική τάξη είχε δυναμώσει πια αρκετά και ετοιμαζόταν να πάρει στα χέρια της τα ηνία της χώρας για να παίξει τον ιστορικό της ρόλο. Αν αυτό δεν έγινε τελικά, δεν είναι του παρόντος να το αναλύσουμε. Η επιθεώρηση, πάντως, έπαιξε τον δικό της ρόλο, προετοιμάζοντας με τη σάτιρα και με το χωρατό τον κόσμο... για την αστική ανατροπή που δεν ολοκληρώθηκε. Ακολούθησαν χρόνια παρακμής. Ο κορμός του είδους μαράθηκε... μέσα στη γενική ξηρασία. Είχε όμως μείνει, όπως φαίνεται, ένα ρίζωμα γερό, από το οποίο, κάθε τόσο, ξεπετιέται και ένας νέος, θαλερός βλαστός.
Πρόκειται για την επιθεώρηση «Πατριδογνωσία ή τίποτα δεν είναι για συγγνώμη», των Γιώργου Γαλίτη και Γεράσιμου Γεννατά, της θεατρικής ομάδας «Ναυτίλος», που παίζεται στον πανέμορφο πολυχώρο «Χυτήριο» της Ιεράς Οδού 44 σε ευφάνταστη σκηνοθεσία του Θανάση Χαλκιά. Μια παράσταση... για έναν ηθοποιό - ορχήστρα (Γεράσιμος Γεννατάς) που παίζει όλους τους ρόλους μόνος του, με μια ζωντανή ορχήστρα (Διονύσης Βαρβιτσιώτης, Γιώργος Κοντογιάνης, Κώστας Στάικος, Ελένη Φιλίππου)... που παίζει επί σκηνής τον εαυτό της. Με έξοχη μουσική και τραγούδια του Γιώργου Κοντογιάννη.
Τα κείμενα συνδυάζονται στη σκηνή με αποσπάσματα σπουδαίων Ελλήνων ή ξένων συγγραφέων διαχρονικής πάντοτε αξίας, όπως ο Μαγιακόφσκι, ο Μπρεχτ, ο Έλιοτ, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφών, ο Λασκαράτος, ο Λειβαδίτης. Κάτι που, από όσο ξέρω, γίνεται για πρώτη φορά στην επιθεώρηση, δίνοντας έτσι μια νέα διάσταση στο είδος. Τα καθαρά σατιρικά επιθεωρησιακά κείμενα διεμβολίζουν κάθετα την επικαιρότητα και «τσακίζουν κόκκαλα» με τη δυναμική τους. Σημειώνω ιδιαίτερα το εκρηκτικά κωμικοτραγικό: «Ο εφοριακός της γειτονιάς σας» του Γιώργου Γαλίτη και το «1950» του Γεράσιμου Γεννατά.
Ο Γεράσιμος Γεννατάς, το είπα ήδη, άνθρωπος - ορχήστρα, ζογκλέρ ταχυδακτυλουργός... και μάγος των σκηνικών μεταμορφώσεων... τα κάνει όλα. Τα αρτιότατα βίντεο του Γιάννη Λεοντάρη, οι λειτουργικοί φωτισμοί της Χριστίνας Καμμά και τα πολύ όμορφα σκηνικά κοστούμια (Θάλεια Ιστικοπούλου) δένουν την παράσταση.
***
Η αφαιρετική φόρμα της Λούλας Αναγνωστάκη εμπεριέχει κάποια στοιχεία «παραλόγου» Το αυθεντικό «παράλογο» όμως θέτει ως δεδομένο ότι ο κόσμος δεν έχει κανένα νόημα. Ότι ζούμε τυχαία, ριγμένοι σε ένα σύμπαν βουβό, τυφλό και ακατανόητο. Ότι το χυμένο αίμα της Ιστορίας δεν έχει αντίκρισμα κανένα. Δεν είναι όμως αυτός ο κόσμος της Αναγνωστάκη. Το θέατρό της, βαθύτατα πολιτικό και βαθιά ανθρωπιστικό, περιστρέφεται γύρω από τον μετεμφυλιακό Έλληνα άνθρωπο και τα παθήματά του. Τα έργα της κλείνουν έναν αρχαίο κύκλο αιμάτων, με αθώους θύτες και ένοχα θύματα, παγιδευμένα εξίσου στον εφιαλτικό και ατέρμονα χορό των «οικείων κακών» τους. Επικρατεί σε αυτά το μαύρο χρώμα της νύχτας και βρισκόμαστε στον ενδιάμεσο χώρο, ανάμεσα στο παράλογο και στην τραγωδία. Προς τα πού θα κλίνουμε; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει σε όλα τα έργα της η Αναγνωστάκη. Όπου κι αν ταξιδεύουμε στα σκληρά τοπία της, μας πληγώνουν, αλλά δεν μας συντρίβουν. Επειδή φωτίζονται από το φως του τραγικού.
Στο πανέμορφο «Αγγέλων Βήμα» παρουσιάζεται μια σύνθεση κειμένων της Αναγνωστάκη με τον τίτλο «Ενέδρες της ζωής, Λούλα Αναγνωστάκη μιξάζ».
Η σύνθεση του Μάνου Καρατζογιάννη, σκηνοθετημένη δημιουργικά από τον ίδιο στην «κόψη» φωτός και σκιάς, κατορθώνει να φέρει στο φως ένα καινούργιο στην ουσία έργο της Αναγνωστάκη. Συγγραφή, σκηνοθεσία, μουσική επιμέλεια (Χριστίνα Καρποδίνη), βίντεο άρτ (ομάδα Commodore), όψη (Βασιλική Σύρμα) και οι ισοδύναμες, μεστές, «γεμάτες» υποκριτικές (Σοφία Ολυμπίου, Λουκία Μιχαλοπούλου, Λένα Παπαληγούρα, Κώστας Βασαρδάνης Αλέξ. Μαυρόπουλος, Νίκος Στραβοπόδης, Μάνος Καρατζογιάννης), είναι ένα έργο καρδιάς και αγάπης για την μείζονα θεατρική συγγραφέα μας, μια δουλειά που έπρεπε να είχε λάβει πολύ πιο κεντρική θέση στα θεατρικά μας πράγματα.
