Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Για το θέατρο του Μάριου Ποντίκα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Για το θέατρο του Μάριου Ποντίκα

Του Λέανδρου Πολενάκη

Ο "Γάμος" του Μάριου Ποντίκα πρωτοπαρουσιάστηκε το 1981 στο Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία του Κάρολου Κουν. Οι κριτικές υπήρξαν στην πλειονότητά τους αρνητικές ή επιφυλακτικές. Έκτοτε, αν δεν κάνω λάθος, το σπουδαίο αυτό έργο δεν ξαναείδε τα φώτα της σκηνής. Η φετινή αναβίωσή του στο Θέατρο Σταθμός, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου και Αγγελικής Μαρίνου, μου δίνει σήμερα την ευκαιρία να επαναφέρω αποκαταστημένο, ένα υπερασπιστικό κείμενό μου στο περιοδικό "Δρώμενα", τ. 15 Μάιος 1996, που ο ανελέητος "δαίμων του τυπογραφείου" για λόγους που μόνο αυτός γνωρίζει κατέσφαξε κυριολεκτικά (βίασε θα έλεγα) κάνοντάς το αγνώριστο. Το κείμενο:

"Επιμένω στο ερώτημα: Γιατί, άραγε, ενοχλούν τόσο πολύ το αισθητήριο της κριτικής κάποια έργα του Μάριου Ποντίκα, ενώ κάποια άλλα όχι; Οι 'Θεατές' π.χ. με την κατεδαφιστική τους οπτική ή 'Η γυναίκα του Λωτ', που αρθρώνει έναν αιρετικό λόγο επάνω στην κρίσιμη διάσταση λόγου - γλώσσας και στο χάσμα που ανοίγει ανάμεσά τους η κυρίαρχη αντίληψη της γλώσσας ως επικοινωνιακού απλώς εργαλείου. Τα έργα αυτά δεν φάνηκε να ταράζουν τα ήσυχα νερά της μικροαστικής αντίληψης των κοινωνικών μας πραγμάτων. Η απάντηση είναι ότι δεν πρόκειται για αντιτιθέμενη άποψη μιας μερίδας της κριτικής αλλά για παρανόηση. Επειδή το πρόβλημα με τα έργα του Ποντίκα, ιδιαίτερα τον 'Γάμο', είναι ότι εκλαμβάνονται ως λόγος αντιπροσωπευτικός μιας αόρατης μεταφυσικής ουσίας, ενώ η ουσία και η μεταφυσική τους κατοικούν στην επιφάνεια μιας φυσικής γλώσσας που ακροβατεί ριψοκίνδυνα ανάμεσα στο πραγματικό και στο φαντασιακό, εκθέτοντας τα πράγματα στη στιγμιαία τους λάμψη, όταν ονοματίζονται για να υπάρξουν ακαριαία, πέφτοντας ανάμεσα στο μιλημένο και στο αμίλητο υπόστρωμά της. Για να αναδυθεί ο λόγος τους πάλι ως ηχώ σε βαθύ πηγάδι. Η λακανική ρήση ότι 'δεν υπάρχει τίποτα βαθύτερο από την επιφάνεια της γλώσσας' ταιριάζει στην περίπτωση ενός συγγραφέα που ο γραπτός του λόγος υποδύεται μονίμως τον προφορικό. Αν θέλουμε να μιλήσουμε σοβαρά για το έργο του Ποντίκα, κεντρικό σημείο του προβληματισμού μας πρέπει να είναι η φαινομενολογία της γλώσσας του. Διακρίνουμε ένα 'θέατρο μέσα στο θέατρο' στον βαθμό που η γλώσσα - πρωταγωνιστής υποδύεται το άλλο - της, μια γραφή που θέλει να μιλήσει. Και στο μέτρο που η σιωπή του θύματος που έπρεπε να μιλήσει, εισέρχεται στο ρήγμα της ιστορίας ως βλέμμα που ματώνει (Ιφιγένεια.) Παραπέμπω στον άντρα του έργου 'Η γυναίκα του Λωτ' που ακυρώνει τον 'ορθό λόγο' πλαγιοβολώντας τη γλώσσα με τα αλλεπάλληλα ρηκτικά του 'έστω' και στην ολοσχερή σιωπή της κόρης στη δεύτερη πράξη του 'Γάμου'. Η ιστορία είναι πολύ παλιά, θα ξαναπιάσουμε το νήμα της πιο κάτω. Για την ώρα θα πω μόνο ότι ο Ποντίκας είναι ο κατεξοχήν 'φωτογράφος' της γλώσσας, η 'φιλοσοφία' του οποίου συνίσταται όχι στο πάγωμα της αιωνιότητας, αλλά στην ακινητοποίηση της στιγμής: αιχμαλωτίζει τη γλώσσα σε στημένες πόζες-τρύπες, στο φαίνεσθαί της, όχι στο είναι. Μια ανεστραμμένη προοπτική του αμλετικού 'τίποτα από εμένα δεν φαίνεται: είναι'. Πρόκειται για μια πάγια θέση του συγγραφέα, που υπηρετείται σε όλα τα έργα του. Το δράμα βρίσκεται 'στο ήμισυ του δρόμου', μεταξύ του υποκειμένου της γλώσσας που θέλει να μιλήσει και του ρήματος - θύματος που εξαναγκάζεται σε σιωπή. Ένας κατ’ εξακολούθηση, 'παρά φύσιν'βιασμός της φυσικής γλώσσας. Θεωρώ, επομένως, παρά τους ενδοιασμούς κάποιων κριτικών, τον 'Γάμο' ως το αντιπροσωπευτικότερο έργο του Ποντίκα. Παρακολουθούμε τον οντολογικό βιασμό της γλώσσας, γένους πάντα θηλυκού, να συμβαίνει σε χρόνο αφηγηματικό - ιστορικό, ανακλώμενη στα βουβά ντουβάρια μιας έρημης πόλης, μόνους μάρτυρες του ενδοοικογενειακού φονικού. Και το φασματικό είδωλο του πατέρα - φονιά της βιασμένης κόρης να ξεπλένει με το αίμα της τη θιγμένη 'τιμή' του. Με τη διευκρίνηση ότι δεν τον βλέπουμε ως δέσμιο αποκλειστικά και μόνο των συλλογικών αντιλήψεων της κοινότητας περί τιμής. Ψήγματα τραγικότητας ανιχνεύουμε στο γεγονός ότι είναι, επίσης, δέσμιος μιας αχαλίνωτης φαντασιακής ιδιωτικής γλώσσας της οποίας αδυνατεί να υπερβεί τα όρια. Αυτό είναι το ειδολογικό του χαρακτηριστικό. Αλλά θα χρειαστεί ένα δεύτερο σημείωμα για να ολοκληρώσουμε τα πιο πάνω".

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL