Του Λέανδρου Πολενάκη
Έχει γραφεί ότι με το έργο “Τριαντάφυλλο στο στήθος”, ο Τένεσι Ουίλιαμς αλλάζει πορεία και στίγμα. Ότι το ζοφερό συνήθως κλίμα των έργων του γίνεται πιο φωτεινό. Πράγματι, τα πρόσωπά του εδώ διαθέτουν τη χαρούμενη όψη μεσογειακών πλασμάτων, απαλλαγμένων από το μίζερο κλίμα της πουριτανικής βόρειας Αμερικής. Η ατμόσφαιρά του είναι θερμή, ποτίζεται από έναν ήλιο φιλικό στον άνθρωπο. Λέγεται ότι το έργο γράφηκε σε μια στιγμή της ζωής του Ουίλιαμς που ένιωθε χαρούμενος και ψυχικά ήρεμος, μετά από ένα ταξίδι του στη νότια Ιταλία, και ότι είναι ένας ύμνος στον φυσικό έρωτα. Επειδή δεν πρέπει να ξεχνάμε τις διώξεις που υπέστη ο Ουίλιαμς στην πατρίδα του, όπου για χρόνια ολόκληρα χαρακτηριζόταν από την κοινωνία της ως “ανήθικος συγγραφέας”. Μια αντίληψη που είχε περάσει εν μέρει και στην Ελλάδα της δεκαετίας του ’60. Μπορώ να καταθέσω την προσωπική μου μαρτυρία για το πώς έβλεπε τον Ουίλιαμς η τότε μέση αστική τάξη, περίπου ως διαφθορέα των χρηστών ηθών των τέκνων της. Τα πιο πάνω γράφω για την Ιστορία, μια και πολλοί δεν τα γνωρίζουν. Ευτυχώς, αυτά έχουν πια περάσει, ο ποιητής Τένεσι Ουίλιαμς, όχι ο ηθογράφος όπως τον πίστευαν άλλοτε, έχει σήμερα κερδίσει την καρδιά ενός ποιοτικά διαφοροποιημένου, και λόγω της κρίσης, κοινού. Κάτι που δεν φαίνεται ακόμη καθαρά επειδή μας εμποδίζει η ίδια η κρίση να το δούμε. Αλλά σε λίγο θα φανεί.
Το “Τριαντάφυλλο στο στήθος” δεν διαφέρει κατ' ουσίαν από τη λοιπή δραματουργία του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα. Πρόκειται μάλλον για διαφορά φύσης. Το “Τριαντάφυλλο” έχει τη δική του φύση, μιας ποιητικής κωμωδίας, διατηρώντας τις εκλεκτικές της συγγένειες με τα υπόλοιπα ποιητικά δράματά του. Είναι γι’ αυτό φυσικό να θυμίζει η κεντρική του ηρωίδα, η εκρηκτική Σιτσιλιάνα “Σεραφίνα ντέλε Ρόζε” (Σεραφίνα των ρόδων), τις υπόλοιπές καταπιεσμένες ηρωίδες των έργων του, την Μπλανς, τη Λάουρα, την Αμάντα κ.ά. Η ουσία της δεν διαφέρει από την ουσία του γυναικείου πληθυσμού των έργων του Ουίλιαμς. Φτιαγμένη από τον ίδιο πηλό, βασανίζεται από τα ίδια ανεκπλήρωτα όνειρα, έχει την ίδια τυραννισμένη σάρκα. Η φύση της απλώς διαφέρει. Πρόκειται για ένα πλάσμα εξωστρεφές και γήινο, που καταφέρνει στο τέλος να σπάσει τα δεσμά μιας ηθικής ξένης και άσχετης με τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου. Ξεπερνώντας σ’ αυτό τη συγγενή της “Θαυμαστή Μπαλωματού”, της ομώνυμης πικρής κωμωδίας του Λόρκα, που, σημειώνουμε, ο Τένεσι Ουίλιαμς θαύμαζε και αγαπούσε απεριόριστα.
Η παράσταση του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης που είδαμε στο “Θέατρο Τέχνης” (Υπόγειο), σε καλή μετάφραση και ικανή σκηνοθεσία του Λευτέρη Γιοβανίδη (επιμ. κίνησης Ζωή Χατζηαντωνίου), αντιστοιχούσε στην άμεση, απλή, ανθρώπινη φύση αυτής της κωμωδίας, με ήρωες “ώσπερ ημείς”, σαν εμάς. Το συναίσθημα εδώ δεν απορρέει από περίπλοκους εγκεφαλικούς σκηνικούς υπολογισμούς, αλλά εκπορεύεται από την κίνηση, τη φωνή, τη στάση του σώματος. Δεν “μιλιέται” μόνο, αλλά και παίζει δημιουργικά, κάτι πολύ σημαντικό σε μια εποχή ξηρασίας των μέσων. Έτσι δόθηκε από τη σκηνοθεσία. Οι ρόλοι, ζωντανοί, δεν στέκουν σαν μεμονωμένες περιπτώσεις, αλλά επικοινωνούν μεταξύ τους. Η Πηνελόπη Μαρκοπούλου γειώνει θετικά τη Σεραφίνα, δίνει σάρκα και οστά σε ένα πλάσμα ποιητικής φαντασίας και ένα όνειρο γυναίκας. Ο Γεράσιμος Μιχελής δίνει χειροποίητη τη “φευγάτη” φιγούρα του Λατίνου εραστή Μαντζακαβάλο με χιούμορ και πολλή αλήθεια. Η νεαρή Ειρήνη Ιωάννου, με το επιχείρημα της ηλικίας της, και όχι μόνο, πείθει απολύτως ως νεαρή “νύμφη” Ρόζα ντέλε Ρόζε (Ρόδο των ρόδων). Στον απαιτητικό ρόλο του επίσης νέου Τζακ Χάντερ, ο νέος Δημήτρης Τσίκλης δίνει αντίστοιχα τον “νυμφίο” με εκλεκτή ταυτοπάθεια. Η έμπειρη Μαίρη Σαουσοπούλου (Ασούντα, Μις Γιόρκ, Μαντόνα) είναι πάντα ένα πολύτιμο πολυεργαλείο. Ο Ισίδωρος Σταμούλης (Πάτερ Ντε Λέο), δίνει όπως πρέπει, α λα Δον Καμίλο, “σοβαρά” τον κωμικό ρόλο. Οι Ευγενία Αποστόλου, Τσαμπίκα Φεσάκη διακρίνονται στις πολλές μεταμορφώσεις τους. Τα σκηνικά (Πουλχερία Τζόβα) και τα κοστούμια (Μαρία Παπαδοπούλου) με τη δική τους φωνή, οι φωτισμοί (Νίκος Σωτηρόπουλος) “ομιλούντες” και η μουσική του Θοδωρή Λεμπέση ένα οργανικό μέρος της σκηνοθεσίας.
