Του Λέανδρου Πολενάκη
Πλην του μέγιστου Θερβάντες με τον αξεπέραστο “Δον Κιχώτη” του, ποιος άλλος έξω από τον μεγάλο Μπέκετ κατόρθωσε ποτέ να αφηγηθεί ώς το τέλος μια ιστορία που να είναι συγχρόνως αιτία και αποτέλεσμα της γραφής της;
Η ιστορία που μας αφηγείται ο Μπέκετ σε πεζό λόγο (“Το ηρεμιστικό”), έξοχα μεταφρασμένη από την Εριφύλλη Μαρωνίτη και εξαιρετικά δραματοποιημένη/σκηνοθετημένη από την Άσπα Τομπούλη (Θεατρική παραγωγή Όψεις), είναι η απάντηση στο πιο πάνω ερώτημα. Πρόκειται για την ιστορία τής -ανεξήγητης με τα κοινά μέτρα- θεληματικής επιστροφής ενός ανώνυμου αφηγητή στο κέντρο του σκοτεινού λαβύρινθου, όπου κάποτε είχε αθέλητα χαθεί παιδί, και από τον οποίο με πολύ κόπο, ενήλικος, μπόρεσε να αποδράσει. Το κομμάτι αυτό της ιστορίας του, που είναι και δική μας ιστορία, μοιραία μένει άγραφο, ανερμήνευτο, λευκό, περιμένοντας τον ιδανικό συγγραφέα και “εξηγητή” του. Ποιος, όμως, θα μπορέσει να το γράψει; Κανείς άλλος από τη γραφή την ίδια, που γράφει στη δική μας θέση, του γραφέα της, και είναι συγχρόνως ένας “άλλος”, ο σωσίας, ο δίδυμος αδελφός μας. Βάζοντας σε πειρασμό τον συν/γραφέα να επιστρέψει σε αυτό που ήταν πάντα: στην περσόνα του νεκρού ποιητή που γράφει με το σπασμένο του μυτερό καλάμι - κοντάρι Δον Κιχώτη, στην άμμο του άλλου χρόνου, αγαπημένα ονόματα - σώματα χαμένων ηρωίδων: Μαργαρίτα, Μαγδαληνή, Σόνια, Ελένη, Δουλτσινέα. Είναι οι γράφουσες την ιστορία μας και συνάμα οι γραμμένες ανέφικτες, ερώμενες αιώνιες μορφές της... Είμαστε πια πολύ κοντά στη λύση του αινίγματος της γραφής που γράφει. Καταλαβαίνουμε μόλις ότι αξία και νόημα στην έξοδό μας προς τα άγνωστα τοπία της ύπαρξης δίνει μόνο η θεληματική μας, κάποτε, επιστροφή, με τα μάτια της ψυχής πάντα άγρυπνα, στον οικείο γενέθλιο τόπο της προΰπαρξης, ένα χώρο-αχώρητο στον οποίο αίρονται όλες οι αντιθέσεις, ανάμεσα σε όνειρο και εγρήγορση, ανάμεσα σε φαντασία και πραγματικότητα, ανάμεσα σε ψέμα και αλήθεια... Σχίζεται το καταπέτασμα που χώριζε τα δύο κομμάτια του Είναι μας, μέσα και έξω, για να αντικρίσουμε ακέραιο το τοπίο του άχρονου χρόνου μας.
Ο αφηγητής του “Ηρεμιστικού” (αλλιώς: το σημείο μηδέν της γραφής ή το σημείο σβέσης των ταλαντώσεων του εκκρεμούς) αναλαμβάνει να μας ξεναγήσει στα ξανακερδισμένα τοπία της μνημοσύνης. Ένας μοναχικός ταξιδιώτης (εδώ, στην ιδιοφυή διασκευή και σκηνοθεσία της Άσπας Τομπούλη διχασμένος σε ανδρική και γυναικεία περσόνα) κατορθώνει να βγει από το ατομικό καταφύγιο, φθάνοντας μέχρι την Είσοδο της πόλης. (Βλ. και τον ομώνυμο πίνακα του Ντελβώ με τις άυλες, ρευστές και πλάνητες γυμνές μορφές να υπνοβατούν σε ένα χώρο πολλαπλών απατηλών αντανακλάσεων βιώνοντας δραματικά τις άπειρες δυνατότητες του Είναι. Εδώ τον ρόλο του ονειρικού καταλύτη παίζουν οι έξοχες, έκπαγλες εικόνες - ήχοι του Διονύση Σιδηροκαστρίτη.)
Ο ανώνυμος αφηγητής, μεταφέρω μέρος από το δελτίο Τύπου της παράστασης, “μιλάει ασταμάτητα στην προσπάθειά του να επινοήσει την ιστορία που θα τον 'ηρεμήσει'. Ο αφηγητής της ιστορίας είναι συγχρόνως ο ήρως της ιστορίας που επινοεί. Ανακαλεί τις αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας, ανατρέχει στο παρελθόν του, μιλάει για γεγονότα που δεν ξέρουμε καν αν είναι πραγματικά. Με άγρυπνη παρατηρητικότητα και ειρωνικό χιούμορ καταγράφει τις διαδρομές της μνήμης, του μυαλού και της συνείδησής του, μέσα από τον μαγικό και στοχαστικό λόγο του Μπέκετ, όπου το χειροπιαστό, το καθημερινό και το γελοίο, συναντιούνται με το ονειρικό, το γκροτέσκο, το ποιητικό”.
Η σκηνοθεσία της Άσπας Τομπούλη είναι έξοχη, θα το ξαναπώ, βρίσκει τις σωστές αναλογίες λόγου, εικόνας, κίνησης, ήχων και χρωμάτων, για να γίνει άλλοτε ψίθυρος, άλλοτε κραυγή, άλλοτε τρυφερό κύμα ή νοσταλγία φωτός, μεταμορφώνοντας θαυμαστά σε παλλόμενη ενσώματη, μεσογειακή, πάσχουσα, εσταυρωμένη ποιητική φωνή, τον παραπλανητικά “πεζό” μπεκετικό λόγο. Οι δύο χαρισματικοί ηθοποιοί, Δέσποινα Σαραφείδου και Σπύρος Βάρελης, ανταποκρίνονται άριστα για να μας μεταφέρουν σε έναν κόσμο καθαρής μαγείας χωρίς καθρέφτες. Με την ωραία διαμόρφωση σκηνικού χώρου και τα κοστούμια της Μαρίας Καραθάνου. Μια παράσταση που δεν πρέπει με κανένα τρόπο να χάσουν όσοι αγαπούν το αληθινό θέατρο, (μέχρι 26-01).
