Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.0°C25.2°C
3 BF 51%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.8°C25.4°C
2 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C21.6°C
4 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
0 BF 33%
Η Ιστορία ως αφήγηση και σκηνοθεσία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η Ιστορία ως αφήγηση και σκηνοθεσία

Του Λέανδρου Πολενάκη

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν τον Ηρόδοτο “Πατέρα της Ιστορίας”, παρότι ταυτοχρόνως τον χαρακτήριζαν ψεύτη επειδή ιστορούσε γεγονότα που δεν τα έζησε ο ίδιος και αντλούσε τις γνώσεις του από αφηγήσεις ανθρώπων που δεν γνώριζε τη γλώσσα τους. Αυτό δεν συνιστά μια αντίφαση επειδή, όπως ο ίδιος μας λέει, χρησιμοποιούσε για τη συγγραφή του την όψιν, τη γνώμην και την ιστορίην. Δηλαδή την αυτοψία, την κρίση και το ίδιο το αφηγούμενο της ιστορίας, που έτσι αποκτούσε αυτοδύναμη υπόσταση μιας εξ υποκειμένου, αλλά διηνεκούς αλήθειας. Οι ίδιοι Έλληνες θεωρούσαν “Πατέρα της Ιστορίας” και τον Θουκυδίδη, χωρίς να αμφισβητούν την αξιοπιστία του, επειδή εκείνος έγραφε για γεγονότα των οποίων υπήρξε αυτόπτης μάρτυς ή αντλούσε τις πληροφορίες από αφηγήσεις ανθρώπων που τα είχαν ζήσει.

Ο Θουκυδίδης πίστευε για τον Ηρόδοτο ότι δεν θα έφερνε κανένα αποτέλεσμα η προσπάθειά του να εκτείνει και στο απώτερο παρελθόν την ιστορική έρευνα και ισχυριζόταν ότι ο ιστορικός πρέπει να εγγυάται προσωπικά την (αντικειμενική) αλήθεια όσων γράφει, «διακινδυνεύοντας να περιορίσει την Ιστορία σε έναν χώρο που θα περιλάμβανε μόνο τον ορίζοντα των πρόσφατων γεγονότων», όπως γράφει ο αναλυτής του Momigliano. Αλλά, προσθέτουμε εμείς, σωστικά ιδωμένων κάτω από το πρίσμα της αιωνιότητας (εσαεί.)

Αυτή είναι η κρίσιμη διαφορά που δεν απομακρύνει, αλλά φέρνει κοντά τους δύο ιστορικούς. Επειδή τι είναι αλήθεια, τι ψέμα στην Ιστορία ποιος θα μας το βεβαιώσει; Σήμερα μάλιστα, που η παντοδυναμία της τεχνολογίας απειλεί να ακυρώσει ανάδρομα το παρελθόν, ποιος θα μας πει το παραμύθι μας;

Η αλήθεια είναι μία και δεν επιμερίζεται: η Ιστορία δεν είναι μόνο αφήγηση, είναι και σκηνοθεσία. Για να τη φωτίσουμε, πρέπει να τη σκηνοθετήσουμε, ως είδος θεατρικό, “δρώντων ουχί δι' απαγγελίας” για να θυμηθούμε τον Αριστοτέλη. Να δούμε την Ιστορία να “παίζεται” ζωντανά στη “μεγάλη σκηνή του κόσμου”.

Έγραψα τα πιο πάνω με αφορμή την παράσταση στο Μέγαρο Μουσικής του έργου “Θουκυδίδης Δραματικός. Μαθήματα πολέμου ΙΙ, η Σικελική Εκστρατεία 413-415 π.Χ." σε σκηνοθεσία Δημήτρη Λιγνάδη και σε δόκιμη, θεατρική μετάφραση - μεταφορά και απόδοση κειμένων του φιλόλογου Γιάννη Λιγνάδη. Ο τίτλος κυριολεκτεί. Πρόκειται για την τραγωδία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας με τη συντριπτική της ήττα στην εκστρατεία της Σικελίας. Ο Θουκυδίδης αφηγείται με την απόσταση του ιστορικού τα δραματικά σικελικά γεγονότα και, ομόλογα, η σκηνοθεσία του Δ. Λιγνάδη δεν περιορίζεται στη διήγηση της Ιστορίας, αλλά τη “σκηνοθετεί” δημιουργικά. Σε απόσταση, επίσης, από τη συναισθηματική εμπλοκή, προσεγγίζει με σύγχρονο ύφος - ήθος χρώματα, ήχους και ρυθμούς, την ουσία του ασώματου σήμερα σώματος της τραγωδίας.

Η παράσταση επικεντρώνεται στο κρίσιμο επεισόδιο του πολέμου, τον ακρωτηριασμό από αγνώστους των Ερμαϊκών Στηλών, μια ιερόσυλη πράξη που προδιέγραψε την καταστροφική έκβαση της εκστρατείας. Αποδιδόμενη μάλλον άδικα σε “φίλους του Αλκιβιάδη”, προκάλεσε τη μοιραία του ανάκλησή από τη στρατηγία... Σωστά η μετάφραση και η σκηνοθεσία δέχονται και αξιοποιούν την προσφυή διόρθωση από τον Στέφανο Κουμανούδη του σχετικού χωρίου του Θουκυδίδη, που αποδεικνύει χωρίς αμφιβολία τι ακριβώς έσπασαν από τις Στήλες οι βάνδαλοι (τους φαλλούς, όχι τα πρόσωπα). Σ' αυτό συνηγορεί ένα απόσπασμα της “Λυσιστράτης”, όταν μία από τις γυναίκες που πολιορκούνται από τους άνδρες στην Ακρόπολη, εμφανίζεται στο τείχος, μάλλον με ένα πελώριο κλαδευτήρι στο χέρι, για να πει στους άνδρες: “Προσέξτε, μη βρεθείτε μπροστά σε καμία από τις ερμοκοπίδες και θα δείτε τι θα πάθετε”. Οι άνδρες τρέπονται σε άτακτη φυγή. Αποδεικνύεται έτσι σχεδόν απερίφραστα ότι η αποκοπή των φαλλών ήταν έργο ομαδικό των γυναικών της πόλης σε ερωτική υστερία, βλέποντας τα κρεβάτια τους άδεια από άνδρες, όλους στιβαγμένους στα πλοία. Την τραγωδία της Ιστορίας χωρίζει από την κωμωδία ένα (ακριβοπληρωμένο) τίποτα - έχουν δίκιο όσοι το λένε...

Η ωραία, πρωτότυπη, ζωντανή μουσική του Θοδωρή Οικονόμου δεσπόζει χωρίς να επικαλύπτει. Οι φωτισμοί της Εβίνας Βασιλακοπούλου σημαίνοντες, ενώ μια ισοδύναμη ομάδα νέων ηθοποιών, δεμένη, με “κεφαλή” της τον Δημήτρη Λιγνάδη, κερδίζει την παρτίδα: Εβίτα Ζημάλη, Βασίλης Αθανασόπουλος, Λάμπρος Κωνσταντέας, Ανδρέας Καρτσάτος και η Grace Nwoke λάμπουσα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL