Της Μάνιας Ζούση
“Παρουσιάζοντας αυτήν την έκθεση αποφεύγουμε την κατάθλιψη του κλεισίματος της αναδρομικής του Μόραλη, είναι σαν μια γιορτή για την επιτυχία της” έλεγε χθες το μεσημέρι ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Γιώργης Μαγγίνης ξεναγώντας μας στην έκθεση που εγκαινιάστηκε χθες βράδυ στην οδό Κουμπάρη με τίτλο “Ο Δάσκαλος Γιάννης Μόραλης”.
Μια έκθεση που θα διαρκέσει έως τις 5 Μαΐου και η οποία επιδιώκει να φωτίσει την ελεύθερη διδασκαλία που ακολούθησε ο Μόραλης και διαμόρφωσε τους μαθητές του, αφήνοντας πίσω όχι απλούς επιγόνους, αλλά αυθύπαρκτες καλλιτεχνικές οντότητες, μαθήτριες και μαθητές που ακολούθησαν ριζικά διαφορετικούς δρόμους.
Ο Γ. Μόραλης με μαθητές στη Σχολή Καλών Τεχνών
Ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ζωγράφους του 20ού αιώνα, ο Μόραλης σημάδεψε με τη διδασκαλία του και την ευρύτερη φυσιογνωμία του την ελληνική τέχνη της εποχής του, αλλά και των επόμενων γενεών. Κι όπως εξηγούσε ο Γ. Μαγγίνης, “η διδασκαλία ήταν μια πτυχή του Μόραλη που δεν εικονοποιήθηκε στη μεγάλη έκθεση της Πειραιώς, κάτι που ανιχνεύει αυτή η μικρή αλλά πυκνή έκθεση. Η ιδέα γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της έκθεσης Μόραλη, θέλοντας να διερευνηθεί η σημασία του ως δασκάλου μέσα από το έργο των μαθητών του”.
Την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφουν οι Κωνσταντίνα Ντακόλια και Σπύρος Μοσχονάς, ο οποίος διευκρίνισε πως παρουσιάζονται 24 μόνον από τους εκατοντάδες μαθητές του Μόραλη, ενώ υπάρχουν σημαντικοί που δεν εκπροσωπούνται. "Στόχος της έκθεσης είναι ο διάλογος ενός σπουδαστικού έργου με μια ώριμη δημιουργία κάθε καλλιτέχνη, ώστε να φανούν τα εφόδια που παίρνουν από τον δάσκαλό τους, που τους μπόλιασε με το πώς θα γίνουν ιδιαίτεροι ζωγράφοι".
Ο Μόραλης υπήρξε τρίτος μακροβιότερος δάσκαλος στην ιστορία της ΑΣΚΤ μετά τον Νικηφόρο Λύτρα και τον Βικέντιο Λάντσα και από το εργαστήριό του πέρασαν εκατοντάδες νέοι σπουδαστές, πολλοί από τους οποίους πρωταγωνίστησαν και πρωταγωνιστούν ακόμη, στη σύγχρονη ελληνική τέχνη, ενώ αρκετοί υπήρξαν αργότερα εξέχοντες ακαδημαϊκοί δάσκαλοι.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι Νίκος Κεσσανλής, Βλάσης Κανιάρης, Γιάννης Χαΐνης, Χρύσα Ρωμανού, Ρένα Παπασπύρου κ.ά., που στρέφονται ήδη από τη δεκαετία του 1960 προς την αφαίρεση σε μια περίοδο που ο ίδιος διατηρεί ακόμη παραστατικό ύφος. Αντίθετα, η πλειονότητα εκείνων που αποφοιτούν στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και έως τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980 (Χρόνης Μπότσογλου, Γιάννης Βαλαβανίδης, Κλεοπάτρα Δίγκα, Δήμος Σκουλάκης, Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης, Σωτήρης Σόρογκας, Παύλος Σάμιος, Πάνος Φειδάκης, Τάσος Μαντζαβίνος κ.ά.) εντάσσονται στο πλαίσιο τάσεων όπως ο κοινωνικός ρεαλισμός, ο νεοεξπρεσιονισμός ή η νέα παραστατικότητα, ενώ ο Μόραλης έχει πλέον στραφεί στην αφαίρεση.
Αυτό το «παράδοξο» δείχνει ακριβώς το ελεύθερο πνεύμα του εργαστηρίου του Μόραλη στη σχολή, αποκαλύπτει την προσπάθεια για μια διδασκαλία που παρείχε τα εφόδια στους σπουδαστές προκειμένου εκείνοι να ωριμάσουν μέσα από την προσωπική τους πορεία.
Ο Γ. Μόραλης με μαθητές στη Σχολή Καλών Τεχνών
"Έργο τεκμηρίωσης” χαρακτήρισε τον κατάλογο της έκθεσης η επιμελήτρια Κωνσταντίνα Ντακόλια, καθώς αποδελτιώνει όλους τους μαθητές του Μόραλη κατά χρονιά, ενώ καταγράφει τις δράσεις του εργαστηρίου και το πνεύμα ελευθερίας που κυριαρχούσε.
"Βλέποντας την αναδρομική ένιωσα πως ξέρω λίγο τον δάσκαλό μου, αλλά όσο κοιτάς ανακαλύπτεις" επεσήμανε ο Κυριάκος Κατζουράκης, που παρέστη χθες και αναφέρθηκε στη μεταδοτικότητα του Μόραλη και στο πώς “καταλάβαινε την προσωπικότητα του καθενός. Είχε διαφορετική σχέση με τον καθένα. Εμένα, που ήμουν συνδικαλιστής κι έλειπα συχνά, μου έλεγε: ‘Αυτό που κάνεις έξω με την πολιτική μπορείς να το κάνεις με τη ζωγραφική σου’», σχολίασε ο γνωστός ζωγράφος και σκηνοθέτης.
"Δεν έδινε αισθητική κατεύθυνση. Ήταν σοβαρός, είχε πάντα κι από ένα ανέκδοτο στην τσέπη του” θυμήθηκε ο ζωγράφος Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης. Παρόντες μεταξύ άλλων ήταν οι Χ. Μπότσογλου, Γ. Ζιάκας, Ζ. Αρβανίτης, Ο. Μιχάλη κ.ά.
Σε ένα μεγάλο κομμάτι χαρτί απλωμένο στον τοίχο της εισόδου της έκθεσης οι αλλοτινοί μαθητές και νυν ομότεχνοι υπέγραφαν δίπλα σε παλιές φωτογραφίες της νιότης τους με τον δάσκαλο Μόραλη στα εργαστήρια της ΑΣΚΤ.
