Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.2°C25.8°C
2 BF 33%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.4°C26.8°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.0°C24.8°C
2 BF 49%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.0°C
2 BF 69%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
25 °C
24.0°C24.9°C
2 BF 33%
Ζιζή Μακρή 1924-2014 / Ζιζή Μακρή: Εικόνες μνήμης πανανθρώπινες και ανεξίτηλες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ζιζή Μακρή 1924-2014 / Ζιζή Μακρή: Εικόνες μνήμης πανανθρώπινες και ανεξίτηλες

Υπάρχουν εικόνες που γράφονται ανεξίτηλα στη μνήμη μας με τη ζωντάνια της αλήθειας τους και τη δύναμη της πνοής τους. Θα μπορούσα να απαριθμήσω πολλές από την ιστορία της τέχνης, από τον Φρανσίσκο Γκόγια, τον Μαξ Μπέκμαν και την Καίτε Κόλβιτς, μέχρι τη δικιά μας Άννα Κινδύνη.

Θεωρώ προεξάρχον δείγμα τη «Γάτα με πουλί» του Πάμπλο Πικάσο, από το 1939, που προαναγγέλλει, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, τη βαρβαρότητα των στρατοπέδων συγκέντρωσης των ναζί και την αγριότητα των φωτογραφιών των απισχνασμένων επιζησάντων που είδε μετά το τέλος του Β' Μεγάλου Πολέμου η ανθρωπότητα.

Υπάρχουν εικόνες που μας μιλούν για την απανθρωπιά -του εγκλεισμού και της φυλακής-, χωρίς να κραυγάζουν. Προβάλλοντάς τη με τη λιτή σιωπή των γραμμών τους ακόμη πιο έντονα. Σε αυτές συγκαταλέγω τα έργα της εικαστικού Ζιζής Μακρή. Κυρίως εκείνες που έφτιαξε μέσα σε ένα χρόνο (1960-1961) στις φυλακές Αβέρωφ. Αυτές που εκτέθηκαν τον περασμένο χρόνο στην γκαλερί "Άστρα", σε μια ιδιαίτερα εύστοχη κατά τη γνώμη μου συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας. Γιατί τα έργα της Ζιζής Μακρή θα μπορούσαν να ιδωθούν και ως «τεκμήρια» της σύγχρονης κοινωνικής ιστορίας.

Η Μακρή γεννήθηκε στο Βελιγράδι το 1924 και σπούδασε στο Παρίσι χαρακτική στην Ecole des Beaux Arts, από το 1946 μέχρι το 1950. Ήρθε, ούσα ήδη πολιτική εξόριστη, από το 1951 στη Βουδαπέστη, παράνομα και με πλαστό διαβατήριο το 1960 στην Αθήνα, για να φυγαδεύσει μαζί με ομάδα Γάλλων κομμουνιστών ένα ανώτερο στέλεχος του ΚΚΕ. Αφήνοντας πίσω τον επίσης εξόριστο σύζυγό της, γλύπτη Μέμο Μακρή, και την ανήλικη τότε κόρη της, Κλειώ. Συνελήφθη και κρατήθηκε επί ένα χρόνο στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ.

Τα βιογραφικά στοιχεία που παραθέτω και έχουν αναγραφεί πολλαπλώς έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ανάγνωση της συγκεκριμένης δουλειάς της, και όχι μόνον. Επεξηγούν στον θεατή την εστίαση της ματιάς της στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων.

Η χαράκτρια Ζιζή Μακρή αποτυπώνει το προσωπικό ως πολιτικό αρκετά χρόνια προτού αυτό γίνει κυρίαρχο σύνθημα των εξεγερμένων του Μάη, πολύ προτού αυτό αναλυθεί σε θεωρητικά κείμενα των καταστασιαστών, των φεμινιστριών, αλλά και των νεότερων αναλυτών του μαρξισμού, όπως ο Terry Eagleton, ή του Ιταλού καθηγητή Αισθητικής Θεωρίας Giorgio Agamben. Πολύ προτού εγκλωβιστεί μέσα στα στενά κομματικά πλαίσια.

Αντιμετωπίζει την καλλιτεχνική πράξη, σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Μαρξ, ως μια δημιουργική δραστηριότητα ικανή να αλλάξει τόσο το ιστορικό γίγνεσθαι όσο προπάντων τον ίδιο τον άνθρωπο.

Η Μακρή κουβαλά πάντα στις αποσκευές της τη γερή σπουδή της δίπλα σε έναν δάσκαλο όπως ο χαράκτης Δημήτρης Γαλάνης, τις άμεσες επαφές της με την τέχνη του μοντέρνου και διαπλάθει πλαστικά οτιδήποτε ζει και την αγγίζει.

Τη βλέπουμε να «υφαίνει» στο διάστημα 1956-1958 σε πολύχρωμες «ιμπρεσιονιστικές ταπισερί» τις εικόνες που είδε στην Κίνα. Όπου κτήρια και άνθρωποι αντιμετωπίζονται ισότιμα ως μια φευγαλέα εντύπωση.

Ενώ λίγα χρόνια μόλις αργότερα αποκαλύπτει στις φυλακές Αβέρωφ μια νεοελληνική πραγματικότητα εντελώς καινούρια, όπως η ίδια δηλώνει, σ' αυτήν την «ξένη». Που ενσαρκώνουν, όπως είναι φυσικό, «οι ποινικές» και όχι οι πολιτικές, ομοϊδεάτισσές της και στην πλειοψηφία τους μορφωμένες, κρατούμενες.

Σ' αυτές τις πρώτες, στρέφει την ευαίσθητη και οξυδερκή ματιά της, για να αποτυπώσει το πανανθρώπινο ζήτημα του εγκλεισμού.

Η Μακρή σβήνει τα αφηγηματικά στοιχεία που θα μπορούσαν να μας αποπροσανατολίσουν.

Δομεί τον ζωγραφικό της χώρο και τις μορφές που δρουν μέσα σ' αυτόν με την αναλυτική γραφή του Σεζάν και το αφαιρετικό ιδίωμα των εξπρεσιονιστών ως σχήματα και όγκους που δηλώνουν με μια απλή κύρτωση των ώμων ή ένα τέντωμα του κορμιού την ουσία της έκφρασής τους.

Θυμάμαι αυτήν την τρομερή, γιατί μοιάζει τόσο καθημερινή, σκηνή όπου δυο γυναίκες πλέκουν και η τρίτη κρατά ευθυτενής, περήφανη και χαμογελώντας το μωρό της που απλώνει το χεράκι του προς το μέρος της. Νομίζει κανείς ότι βρίσκονται στην αυλή του σπιτιού τους κι ας προβάλλονται κλεισμένες μέσα σ' έναν κύκλο. Νομίζω ότι η φράση της που δημοσιεύτηκε στο "News 247" χαρακτηρίζει τη δημιουργία της: «Η ζωή είναι το πιο εξαιρετικό από τα θαύματα που μας περιβάλλει».

Τη φέρνει κοντά στον Ούγγρο επιζήσαντα του κολαστήριου του Άουσβιτς, στο οποίο οδηγήθηκε στην ηλικία των 14 χρόνων, Ίμρε Κέρτες, συγγραφέα, μεταξύ άλλων, του περίφημου βιβλίου «Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου χωρίς πεπρωμένο». Ο Κέρτες γράφει σ' αυτό μια πρόταση που σοκάρισε ένθεν και ένθεν των τειχών: «Ακόμα κι εκεί στις καπνοδόχους, στα διαλείμματα μεταξύ των βασανιστηρίων, υπήρχε κάτι που έμοιαζε με ευτυχία». Την οποία υπογραμμίζει με την προκλητική δήλωσή του σε αρκετούς δημοσιογράφους ότι είναι «ευγνώμων για το Άουσβιτς, χωρίς το οποίο δεν θα είχε γίνει αυτός που είναι».

Φέρνει έτσι στο φως το «ανείπωτο που ήταν η καθημερινή πραγματικότητα όλων των ανθρώπων και είναι μέχρι σήμερα το ανεξίτηλο παρελθόν τους». Αναστρέφει την προβαλλόμενη από τα ΜΜΕ, το Χόλιγουντ, αλλά και την προπαγάνδα του κράτους του Ισραήλ λυγισμένη φιγούρα του Εβραίου θύματος.

Η χαράκτρια Ζιζή Μακρή φτιάχνει με τον ίδιο τρόπο το μοναδιαίο, συλλογικό και πανανθρώπινο πορτρέτο της μόνωσης, σχεδιάζοντας και χαράσσοντάς το χωρίς ατομικά γνωρίσματα. Θέτει επί τάπητος το ερώτημα που γράφει στο εμβληματικό του έργο «Homo Sacer» ο Giorgio Agamben, προβάλλοντας το στρατόπεδο συγκέντρωσης ως την «πιο απόλυτη απάνθρωπη κατάσταση».

Το ερώτημα «με ποιον τρόπο ένας βίος δύναται να είναι μόνο η ζωή του; Πώς μπορεί μια μορφή ζωής να συλλάβει εκείνο το απλώς, το οποίο συνιστά ταυτοχρόνως το καθήκον και το αίνιγμα της δυτικής μεταφυσικής; (...) Αν αποκαλέσουμε μορφή ζωής αυτό το ον, το οποίο είναι μόνο η γυμνή ύπαρξή του, αυτή τη ζωή που είναι αυτή η ίδια η μορφή της και παραμένει αναπόσπαστη από αυτή...».

Μιλά για το προσωπικό που υπερβαίνει το στενό κομματικό πλαίσιο του πολιτικού. Προβάλλει τις εικόνες της μνήμης ενάντια στη λήθη ως εικόνες, πανανθρώπινες και ανεξίτηλες, μιας στάσης ζωής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL