Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.4°C17.6°C
3 BF 66%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.9°C15.9°C
1 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Σποραδικές νεφώσεις
15 °C
9.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C14.7°C
2 BF 77%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
13.0°C14.5°C
1 BF 75%
Ποιήτριες, επιστήμονες, φιλόσοφοι, ολυμπιονίκες / Αποκαλύπτονται οι υπέροχες άγνωστες γυναίκες της αρχαιότητας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ποιήτριες, επιστήμονες, φιλόσοφοι, ολυμπιονίκες / Αποκαλύπτονται οι υπέροχες άγνωστες γυναίκες της αρχαιότητας

Ερυθρόμορφη υδρία του εργαστηρίου του Πολυγνώτου με παράσταση της Σαπφούς που διαβάζει κάποιο ποίημα. Από τη Βάρη Αττικής 440-430 π.X. (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο/ TAΠΑ)

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Πόλυ Κρημνιώτη

Μορφωμένες, έξυπνες, όμορφες, μοιραίες, ταλαντούχες, διάσημες στην εποχή τους για τα θαυμαστά έργα και κατορθώματά τους. Οι υπέροχες άγνωστες της αρχαιότητας, που ακόμα και ολυμπιονίκες στέφθηκαν αλλά, η Ιστορία προτίμησε να δοξάσει τους άντρες συναθλητές και ομότεχνούς τους, βγαίνουν από την αφάνεια σήμερα. Για λίγο, όσο θα διαρκέσει η θεματική ξενάγηση με τίτλο “Γυναίκες του μύθου και της ζωής που οργανώνει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας, στις 12 το μεσημέρι.

Η δις ολυμπιονίκης Κυνίσκα, η λυρική ποιήτρια Μεγαλοστάτη, και η σπουδαία Σαπφώ, η σπουδαία ποιήτρια που έτρεψε σε φυγή τους Λακεδαιμόνες Τελέσιλλα, η διάσημη επιστήμονας και φιλόσοφος Υπατία, η περίφημη Κλεοπάτρα, η Θεμιστόκλεια ιέρεια των Δελφών και δασκάλα του Πυθαγόρα, γυναίκες που διακρίθηκαν ως ιέρειες που δίδαξαν μεγάλους άνδρες, ποιήτριες, φιλόσοφοι, μαθηματικοί, αστρονόμοι, βασίλισσες, αθλήτριες και ολυμπιονίκες κλείνουν το μάτι στους επισκέπτες. Διάσημες και σεβαστές στις κοινωνίες στις οποίες έζησαν και διέπρεψαν, ξαναζωντανεύουν μέσα από τα εκθέματα του Μουσείου και τις αφηγήσεις των αρχαιολόγων του Τμήματος Συλλογών που, εστιάζοντας στα αντικείμενα καθημερινής και τελετουργικής χρήσης των αρχαίων, θα ξεναγήσουν το κοινό σε έναν υπέροχο, άγνωστο εν πολλοίς κόσμο, γεμάτο από ιστορίες για γυναίκες τραγικές, μοιραίες, πνευματικές. Γυναίκες μυθικές και ιστορικές, που ενέπνευσαν την τέχνη και σημάδεψαν στιγμές της Ιστορίας στην αρχαιότητα.


Χάλκινο ειδώλιο που εικονίζει μια νεαρή Σπαρτιάτισσα δρομέα. Κοσμούσε κάποιο αγγείο λακωνικού εργαστηρίου. Από το ιερό του Δία στη Δωδώνη 550-540 π.Χ.

Οι ιστορίες αυτών των γυναικών, όπως έρχονται από τα βάθη των αιώνων και τις πηγές, θα αποκαλύψουν μυστικά της αρχαιότητας και μια πραγματικότητα ελάχιστα γνωστή σήμερα, όπου η γυναίκα δεν ήταν πάντα κλεισμένη στον γυναικωνίτη, αλλά και γνώση είχε, και ταλέντα, και διάθεση να διεκδικήσει αρκετά απ’ αυτά που η καθεστηκυία της εποχής της στερούσε.

Στερεότυπα και προκαταλήψεις

“Όταν μιλάμε για τη θέση της γυναίκας στην αρχαιότητα, δεν πρέπει να παρασυρόμαστε από στερεότυπα και προκαταλήψεις” σπεύδει να διευκρινίσει ευθύς εξαρχής η διευθύντρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Μαρία Λαγογιάννη. “Πρέπει”, μας λέει, “να διακρίνουμε το πολιτισμικό και κοινωνικό περιβάλλον της εποχής. Άλλη είναι η ζωή μιας γυναίκας στην κλασική Αθήνα και άλλη μιας γυναίκας που ζει στη Σπάρτη. Αλλιώς ζούσε στην προϊστορική περίοδο και αλλιώς στους κλασικούς χρόνιους, στην ελληνιστική περίοδο ή στη Ρωμαιοκρατία. Τα στερεότυπα αυτά που έχουν διαμορφωθεί σήμερα οφείλονται σε ελλειπή γνώση”.

Όπως δείχνει το χάλκινο ειδώλιο που χρονολογείται στο 550-540 π.Χ. το οποίο εικονίζει μια νεαρή Σπαρτιάτισσα δρομέα και κοσμούσε κάποιο αγγείο λακωνικού εργαστηρίου από το ιερό του Δία στη Δωδώνη, τα κορίτσια στη Σπάρτη αθλούνταν συστηματικά και η φήμη τους έφτανε μακριά, τόσο που να τις αναπαραστήσουν σε αγγεία τόπων μακρινών από τον δικό τους.


Κάτοπτρο που στηρίζεται σε γυναικεία μορφή, ίσως Aφροδίτη. Φορά χιτώνα και ιμάτιο και κρατεί πτηνό στο δεξί χέρι. Στους ώμους της κάθονται δύο σφίγγες. Kορινθιακό εργαστήριο, γύρω στο 520 π.X. (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο / TAΠΑ)

“Η κοινωνία της Σπάρτης”, υπογραμμίζει η Μ. Λαγογιάννη, “προσέφερε περισσότερες ελευθερίες στις γυναίκες οι οποίες γυμνάζονται, είναι σκληραγωγημένες, έχουν δικαιώματα ιδιοκτησίας γης και περιουσίας. Ποιος όμως γνωρίζει ότι εξέθρεψε δύο σπουδαίες αθλήτριες οι οποίες έγιναν ολυμπιονίκες;”.

“Είχε και μια κόρη ο Αρχίδαμος, ονομαζόμενη Κυνίσκα, η οποία είχε ζωηρή φιλοδοξία να νικήσει στους Ολυμπιακούς Αγώνες και, πρώτη μεταξύ των γυναικών έθρεψε άλογα και πρώτη κέρδισε ολυμπιακή νίκη. Μετά την Κυνίσκα και άλλες γυναίκες κέρδισαν νίκες στην Ολυμπία και μάλιστα από τη Λακεδαιμόνα, καμιά όμως δεν είναι επιφανέστερη για τις νίκες της από αυτή” μαρτυρεί ο Παυσανίας στα “Λακωνικά” του για την περίφημη Σπαρτιάτισσα που κέρδισε δύο φορές σε αγώνες τέθριππου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 396 π.Χ. και του 392 π.Χ. Στην Ολυμπία μάλιστα βρέθηκαν κομμάτια στρογγυλού βάθρου με τετράστιχο επίγραμμα προς τιμήν της, το οποίο αναφέρει χαρακτηριστικά: “Εγώ είμαι η μόνη γυναίκα απ’ όλη την Ελλάδα που έχει πάρει αυτό το στεφάνι”. Η “σκυλίτσα” λοιπόν, όπως αποδίδεται το όνομα της Κυνίσκας, φαίνεται πως ήταν η πρώτη γυναίκα ολυμπιονίκης στην αρματοδρομία. Η φήμη της μεγάλη, έσπασε όλα τα κοντέρ του χρόνου κατά την αρχαιότητα, αφού στον καιρό του Παυσανία, που έζησε 450 χρόνια αργότερα από εκείνη, οι Σπαρτιάτες εξακολουθούν να την τιμούν με ηρώο και εφηβικούς αγώνες. Ωστόσο, δεν ήταν η μόνη ολυμπιονίκης της εποχής της. Το παράδειγμα της Κυνίσκας ακολούθησε η Ευρυλεωνίς, που το 368 π.Χ. νίκησε σε αγώνα συνωδρίδας (άρμα με δύο άλλογα).

Η ερυθρόμορφη υδρία του ζωγράφου του Πολυγνώτου από τη Βάρη Αττικής του 440-430 π.Χ., που κοσμεί τις συλλογές του ΕΑΜ, παριστά τη Σαπφώ να διαβάζει κάποιο ποίημα. Αυτή η υδρία στη σημερινή ξενάγηση δίνει την αφορμή στους αρχαιολόγους του μουσείου να μιλήσουν για γνωστές ποιήτριες και επιστήμονες της αρχαιότητας.

Πριν από τη Σαπφώ, έζησε στη Σπάρτη η Μεγαλοστράτη, επίσης λυρική ποιήτρια, γνωστή όμως, αποσπάσματα του έργου της. Η ιστορία ωστόσο της Τελλέσιλας είναι η πιο γοητευτική. Η σπουδαία λυρική ποιήτρια από το Άργος, που έζησε στα τέλη του 6ου και τις αρχές του 5ου π.Χ. αι., έσωσε την πόλη της επιστρατεύοντας τις γυναίκες της όταν εκστράτευσαν οι Λακεδαιμόνιοι εναντίον της. Σύμφωνα με τον Παυσανία, οι Λακεδαιμόνιοι υποχώρησαν γιατί θεωρούσαν μεγάλη ντροπή να ηττηθούν από γυναίκες.


Πτυκτό κάτοπτρο με ανάγλυφη παράσταση Διονύσου και Aριάδνης στο κάλυμμα. Στην περιφέρεια σώζεται η λαβή για την ανάρτηση. Γύρω στο 330 π.X., Bόνιτσα Aιτωλοακαρνανίας (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο / TAΠΑ)

Η δασκάλα του Πίνδαρου

Όλοι γνωρίζουμε τον Πίνδαρο, ελάχιστοι όμως τη δασκάλα του Κόρινα, επίσης σπουδαία ποιήτρια, που έζησε στην Τανάγρα τον 6ο π.Χ. αιώνα. Ποιος αλήθεια δεν γνωρίζει τον Πυθαγόρα; Πόσοι όμως γνωρίζουν ότι ο σπουδαίος μαθηματικός και φιλόσοφος της αρχαιότητας διδάχτηκε από τη Θεμιστόκλεια, ιέρεια των Δελφών. Ελάχιστοι επίσης μιλούν για τη γυναίκα του, τη Θεανώ, η οποία δίδασκε Μαθηματικά και Αστρονομία στη σχολή του στον Κρότωνα και μετά τον θάνατό του στη Σάμο. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι η Θεανώ ήταν ένα προσωρινό φαινόμενο, ωστόσο οι πηγές, όπως μας πληροφορεί η Μ. Λαγογιάννη, μαρτυρούν ότι ανάμεσα στους μαθητές του περίφημου ζεύγους μαθηματικών υπήρχε και η Αριγνώτη, με σημαντικό διδακτικό και συγγραφικό έργο.

Όμως η διασημότερη μαθηματικός, αστρονόμος και φιλόσοφος της αρχαιότητας παραμένει έως τις μέρες μας η όμορφη Υπατία με το τραγικό τέλος, που έζησε στην Αλεξάνδρεια τον 5ο αι. μ.Χ. και λιθοβολήθηκε από πλήθος αγριεμένων, προκατειλημμένων χριστιανών. Την ίδια πάνω - κάτω περίοδο ζει στην Αθήνα η φιλόσοφος Ασκληπιγένεια, που διδάσκει στη νεοπλατωνική σχολή. Μπορεί σήμερα να είναι πολλοί εκείνοι που γνωρίζουν τον Πρόκλο, ελάχιστοι όμως, ξέρουν ότι η Ασκληπιγένεια ήταν η δασκάλα του.

Η κόμη της Βερενίκης αναμφίβολα είναι από τις γνωστότερες ρομαντικές ιστορίες που έρχονται από την αρχαιότητα, με την όμορφη γυναίκα του Πτολεμαίου Γ' του Ευεργέτη, που έκοψε και αφιέρωσε τα πλούσια μαλλιά της στη θεά Αφροδίτη όταν γύρισε ο άντρας της γερός από την εκστρατεία στη Συρία. Η κόμη της εξαφανίστηκε την επόμενη ημέρα και όλοι άρχισαν να λένε ότι οι έγινε αστερισμός. Ωστόσο ελάχιστοι γνωρίζουν ότι αυτή η γυναίκα, εκτός από ομορφιά, διέθετε και διοικητικές ικανότητες που την έφεραν να συνβασιλεύει με τον άντρα της.

Όμως η πιο σπουδαία Πτολεμαία παραμένει η Κλεοπάτρα, η φήμη της οποίας φτάνει στερεοτυπικά στις μέρες μας ως μιας ωραίας γυναίκας και μάλιστα Αιγύπτιας. Στην πραγματικότητα ήταν Ελληνίδα, μέλος της δυναστείας των Πτολεμαίων, ευφυής και δαιμόνια, με σπουδαίες διοικητικές και πολιτικές ικανότητες. Με τον θάνατό της το 30 π.Χ. τελειώνει η ελληνιστική περίοδος.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL