Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Η βασιλόπιτα στην Ελλάδα και στον κόσμο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η βασιλόπιτα στην Ελλάδα και στον κόσμο

Η Πρωτοχρονιά και οι ημέρες που την περιβάλλουν στην Ελλάδα είναι μια εποχή που χαρακτηρίζεται από καλές και κακές ενέργειες που θεωρούνταν οι αιτίες για την καλή ή κακή χρονιά που θα ακολουθήσει. Ανάμεσα σε πολλές τέτοιες ενέργειες ανήκει η δοξασία ότι η πρώτη πράξη που κάνουμε την Πρωτοχρονιά θα μας ακολουθεί καθ' όλη τη διάρκεια της επόμενης χρονιάς, καθώς και το ποδαρικό, δηλαδή η συνάντηση ή υποδοχή του προσώπου που θα μπει πρώτο στο σπίτι και θα φέρει καλοτυχία. Ίσως όμως η πιο διαδεδομένη παράδοση που ακολουθείται πανελλαδικά είναι η, γνωστή σε όλους, βασιλόπιτα.

Η βασιλόπιτα άρχισε πιθανόν από τους αρχαίους χρόνους, όταν εορταστικοί άρτοι (ευετηρική προσφορά ή απαρχή) παρασκευάζονταν κατά τις αρχαίες ελληνικές γιορτές, όπως και τα μειλίγματα (οι εξευμενιστικές προσφορές) προς τους νεκρούς και τα επίφοβα πνεύματα. Ο σκοπός της ήταν και είναι το καλό της χρονιάς, η καλή τύχη του σπιτιού και η ευλογία του Αγίου Βασιλείου. Παλαιότερα η βασιλόπιτα δεν εμπεριείχε πάντα το λεγόμενο φλουρί, αφού ο εορταστικός άρτος και η μαντική πίτα φτιαχνόντουσαν χωριστά. Φυσικά, πολλές φορές συνδύαζαν τα δύο. Στην περίπτωση αυτή στις αγροτικές περιοχές, όπως στη Θεσσαλία για παράδειγμα, έβαζαν μέσα ένα κέρμα, κλήμα, τριφύλλι, καλαμπόκι, σιτάρι, φασόλι και άχυρο, σύμβολα της κύριας ασχολίας των μελών της οικογένειας. Ο αμπελουργός έβαζε μικρό κομμάτι από κλίμα, ο γεωργός σιτάρι ή άχυρο, δηλαδή ο καθένας ανάλογα με την ασχολία του.

Στα αστικά κέντρα η βασιλόπιτα είναι συνήθως γλύκισμα και εμπεριέχει το γνωστό φλουρί, δηλαδή ένα κέρμα που θεωρείται ότι θα φέρει καλή τύχη στο άτομο που θα του/της τύχει.

Ανάλογες δοξασίες βρίσκονται σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου. Τα πιο κοντινά στα ελληνικά έθιμα είναι στην περιοχή των Βαλκανίων, όπως στη Βουλγαρία. Στη Βουλγαρία η βασιλόπιτα ονομάζεται Μπάνιτσα και περιέχει τυρί και φύλλο. Όπως και στην Ελλάδα, εμπεριέχει γούρια, όπως ένα νόμισμα ή ένα μικρό κλαδί από κρανιά, ενώ πιο πρόσφατα ο λαός γράφει μικρές ευχές σε χαρτί που το τυλίγουν σε αλουμινόχαρτο.

Φυσικά, αυτή η παράδοση δεν περιορίζεται στον βαλκανικό χώρο, αφού τη συναντάμε και στη δυτική Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, στην Ισπανία και τη Λατινική Αμερική την ημέρα των Φώτων τρώνε τη Rosca de reyes, δηλαδή βασιλόπιτα. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι δεν χρησιμοποιούν φλουρί, αλλά μια μινιατούρα φιγούρα του Χριστού. Όποιος βρει τη φιγούρα είναι ευλογημένος και πρέπει να πάει τη φιγούρα στην εκκλησία την επόμενη ημέρα της Υπαπαντής. Στο Μεξικό, το τυχερό άτομο πρέπει να κάνει πάρτι. Στην Ισπανία τοποθετείται, πέρα από τη φιγούρα του χριστού, και ένα φασόλι φάβας. Όποιος βρει την φιγούρα στέφεται ο "βασιλιάς" ή η "βασίλισσα" της ημέρας ενώ αυτός/αυτή που θα του τύχει το φασόλι θα πρέπει να πληρώσει την επόμενη βασιλόπιτα.

Στην Πορτογαλία λέγεται Bolo Rei, που επίσης σημαίνει βασιλόπιτα, και περιέχει ένα φασόλι φάβας που, όπως στην ισπανική παράδοση, σημαίνει ότι ο "άτυχος" θα πληρώσει την επόμενη Bolo Rei. Ακόμα και στη Νέα Ορλεάνη συναντάμε την παράδοση. Σύμφωνα με τα δικά τους έθιμα, όποιος/όποια βρει τη φιγούρα του Χριστού είναι υπεύθυνος για την αγορά του King Cake του επόμενου χρόνου.

Είναι φανερό ότι η παράδοση της βασιλόπιτας είναι ευρέως διαδεδομένη σε πολλές χώρες του κόσμου. Ο λόγος που την κάνει τόσο δημοφιλή είναι η έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου, σε μια εποχή που έχει προσδιορίσει ως μεταβατική, δηλαδή η αλλαγή του χρόνου στην περίπτωση αυτή, να δώσει ελπίδα στον εαυτό του για καλύτερη τύχη και ευημερία στο μέλλον.

Καλό παράδειγμα εξήγησης αυτής της ερμηνείας αποτελεί το Barmbrack στην Ιρλανδία. Το κέικ περιείχε: ένα μπιζέλι, ένα ραβδί, ένα κομμάτι ύφασμα, ένα μικρό κέρμα και ένα δαχτυλίδι. Κάθε αντικείμενο συμβόλιζε και κάτι διαφορετικό για τον χρόνο που θα ακολουθούσε. Όμως το Barmbrack υπήρχε για τη γιορτή του Hallowe'en (31 Οκτωβρίου-1 Νοεμβρίου) και όχι για την 1η Ιανουαρίου, γεγονός που εκ πρώτης όψεως φαίνεται ασυνήθιστο. Όχι όμως αν θυμηθούμε ότι το Hallowe'en ήταν η μετάβαση στον χειμώνα για τους αγρότες. Με άλλα λόγια, ήταν η αρχή του έτους, όπως είναι η Πρωτοχρονιά για εμάς.

Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι όλοι οι λαοί στον κόσμο βρίσκουν διαφορετικούς τρόπους και μέσα για να εκφράσουν την αγωνία τους για τον μέλλον, που την κρύβουν πίσω από το προσωπείο των εθίμων και των παραδόσεων σχετικά με την τύχη. Το γεγονός αυτό δεν αλλάζει σε καμία θρησκεία, εποχή και πολιτισμό. Η ανθρώπινη ψυχοσύνθεση πάντα αναζητούσε και αναζητά τρόπους να δώσει εξηγήσεις για το ανεξήγητο, το άγνωστο και το μέλλον, είτε με μάντεις, με Πυθίες ή χαρτιά ταρό. Το Barmbrack, το King cake, το Bolo Rei, το Rosca de Reyes, η Μπάνιτσα και η δική μας βασιλόπιτα πολύ απλά αποτελούν σύγχρονα παραδείγματα μιας αρχαιότατης ανθρώπινης αναζήτησης για το άγνωστο και το μέλλον.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL