Πνευματικός ογκόλιθος της εποχής μας, ο Στυλιανός Αλεξίου έφυγε χθες στις 4 το απόγευμα από τη ζωή, στα 92 του χρόνια, στο σπίτι του στο Ηράκλειο. Στην περίπτωσή του δεν νομιμοποιούμαστε να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση "έφυγε πλήρης ημερών" παρ' ότι η ηλικία του μας δίνει το ελεύθερο. Δεν μπορούμε διότι άνθρωποι τέτοιου πνευματικού μεγέθους πάντα έχουν κάτι ακόμα να προσφέρουν, ιδιαίτερα σε ημέρες τραγικές για τον τόπο.
Η κηδεία του γίνεται σήμερα στις 2 μ.μ. Η νεκρώσιμος ακολουθία θα ψαλεί στον καθεδρικό ναό του Αγίου Μηνά Ηρακλείου, στην αγαπημένη του πόλη, την οποία δεν εγκατέλειψε ποτέ.
Κορυφαίος αρχαιολόγος αναγνωρισμένης αξίας σε παγκόσμιο επίπεδο, υψηλότατης στάθμης σολωμιστής, κορυφαίος επίσης φιλόλογος, σπουδαίος μεταφραστής ποίησης αλλά και της αρχαιοελληνικής γραμματείας, με έσχατο έργο τα αποσπάσματα από την "Οδύσσεια" που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις "Στιγμή", από τους σημαντικότερους μελετητές και εκδότες της κρητικής λογοτεχνίας, με μνημειώδη την έκδοση του "Ερωτόκριτου", από τους τελευταίους δασκάλους που δημιούργησαν τον κανόνα της παιδείας μας, ο Στυλιανός Αλεξίου διέθετε όλα εκείνα τα δομικά υλικά που τον έκαναν πολυδύναμο αναγεννησιακό άνθρωπο. Το σπάνιο εκείνο είδος διανοουμένου που μετέχει σε ευρύτατη σφαίρα γνωστικών πεδίων και ταυτοχρόνως είναι ένας μουσικός πολίτης, δηλαδή ένας πολίτης που μετατρέπει τη χάρη των μουσών σε πράξη διανόησης και πολιτικής σύμπραξης. Η Ελλάδα κανονικά θα έπρεπε να θρηνεί για τον θάνατό του. Το ότι δεν θρηνεί είναι μέγιστο πολιτικό, ηθικό και αισθητικό πρόβλημα.
Ανιψιός της Έλλης Αλεξίου και της Γαλάτειας Καζαντζάκη, γιος του αρχιμουσικού Λευτέρη Αλεξίου, είχε την τύχη να γεννηθεί και να γαλουχηθεί μέσα σε μια λόγια οικογένεια του Ηρακλείου, που του παρείχε από την αρχή τη μέθεξη της τέχνης και των γραμμάτων και την ηθική της αισθητικής. Και την αγάπη, ταυτόχρονα, της διαρκούς διερώτησης και ανακατάληψης του παρελθόντος. Την αγάπη δηλαδή της διαρκούς αναμύθευσης και επανατοποθέτησής του καθολικού μας πριν. Πράγμα όντως πολύτιμο όχι μόνο στις κρίσιμες ημέρες που περνάμε, αλλά κυρίως πολύτιμο επειδή διαρκώς θέτει τις μέρες υπό κρίσιν. Το ύψος μας λοιπόν αναμετράται με τον αν μας λείπει ή όχι ο Στυλιανός Αλεξίου. Κρινόμαστε απ' αυτή την απουσία κι αυτή ακριβώς είναι η ανυπολόγιστη αξία της.
Ο Στυλιανός Αλεξίου γεννήθηκε το 1921. Ήταν ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο οποίο δίδαξε από το 1977 έως το 1991, πρώην Γενικός Έφορος Αρχαιοτήτων Κρήτης και διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου (1962-1977).
Ήταν αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, μέλος της Αρχαιολογικής Εταιρείας, του Γερμανικού Ινστιτούτου και επίτιμος διδάκτωρ των πανεπιστημίων Padova και Κύπρου.
Ανακάλυψε τους υστερομινωικούς τάφους του Λιμένος Κνωσσού και τους πρωτομινωικούς θολωτούς τάφους της Λεβήνος (Λέντα). Στο μουσείο Ηρακλείου δημιούργησε μια νέα πτέρυγα και την αίθουσα της Συλλογής Γιαμαλάκη.
Ίδρυσε τα μουσεία Χανίων και Αγίου Νικολάου. Δημοσίευσε πολλές εργασίες σε ελληνικά και ξένα περιοδικά.
Πραγματοποίησε φιλολογικές μελέτες και εκδόσεις έργων (Ερωτόκριτος, Απόκοπος, Βοσκοπούλα, Διγενής Ακρίτας, Σολωμός), καθώς και μελέτες σχετικές με την κοινωνία, τη ζωή και τον πολιτισμό της Κρήτης στον ΙΕ' - ΙΖ' αι. Άλλες εργασίες του αφορούν σε θέματα ιστορικής γλωσσολογίας και σε ετυμολογήσεις λέξεων του κρητικού ιδιώματος και των νέων ελληνικών.
Το 1993 τιμήθηκε με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του και το 2003 με τον Χρυσού Σταυρό του Τάγματος της Τιμής. Ήταν επίτιμο μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Ανάμεσα στα βιβλία του περιλαμβάνονται τα: "Ελληνική Λογοτεχνία", Κορνάρος Βιτσέντζος, Ερωτόκριτος, Χορτάτζης Γεώργιος, Ερωφίλη, Χορτάτζης Γεώργιος, Η ελευθερωμένη Ιερουσαλήμ, Βασίλειος Διγενής Ακρίτας, Η Κρητική Λογοτεχνία και η εποχή της, Δ. Σολωμού Ποιήματα και πεζά, Διονυσίου Σολωμού Η γυναίκα της Ζάκυθος, Σολωμιστές και Σολωμός, Σολωμικά, Δημώδη βυζαντινά, Ποικίλα ελληνικά, Κείμενα φιλίας και μνήμης. Δημοσίευσε επίσης τα αρχαιολογικά βιβλία (μελέτες και δημοσιεύσεις ανασκαφών του): Μινωικός Πολιτισμός, Μινωικά και Ελληνικά, αρχαιολογικές μελέτες, Υστερομινωικοί τάφοι Λιμένος Κνωσσού (Κατσαμπά) κ.ά.
Το τελευταίο του βιβλίο είναι ο Κρητικός του Διονυσίου Σολωμού με ερμηνευτικές και γλωσικές σημειώσεις που έχουν γραφτεί ειδικά γι' αυτή την έκδοση, και με στόχο τη διευκόλυνση του αναγνώστη να κατανοήσει ασαφείς ή δυσερμήνευτους σολωμικούς στίχους, το οποίο κυκλοφόρησε πριν από μία εβδομάδα από τις εκδόσεις "Κίχλη".
Πόλυ Κρημνιώτη
