Live τώρα    
12°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Σποραδικές νεφώσεις
12 °C
8.6°C15.2°C
1 BF 87%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αυξημένες νεφώσεις
11 °C
8.1°C13.2°C
1 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αυξημένες νεφώσεις
14 °C
11.0°C14.4°C
2 BF 75%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.8°C13.6°C
2 BF 66%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
6 °C
5.9°C9.6°C
0 BF 100%
Η εξέγερση των Ρομά στη Σλοβακία ήταν μια νίκη για όλους τους ανέργους, ακόμη και τους ρατσιστές
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η εξέγερση των Ρομά στη Σλοβακία ήταν μια νίκη για όλους τους ανέργους, ακόμη και τους ρατσιστές

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ

Η Σλοβακία έγινε ανεξάρτητη το 1993, δύο χρόνια μετά την επίσημη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Μέχρι τότε ήταν τμήμα της Τσεχοσλοβακίας. Η αλλαγή καθεστώτος συνοδεύτηκε από ραγδαίες αλλαγές και είχε ως αποτέλεσμα να έρθουν στο προσκήνιο οι εθνικιστικές δυνάμεις, οι οποίες προώθησαν την ανεξαρτητοποίηση.

Η μετάβαση στην ελεύθερη αγορά είχε ξεκινήσει νωρίτερα βέβαια από την ανεξαρτητοποίηση, Ήδη από το 1989. Μία από τις πρώτες επιπτώσεις ήταν η κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας. Από το 1,6% που βρισκόταν το 1990 μέσα σε ένα χρόνο αυξήθηκε στο 12% και έφτασε σε ιστορικό υψηλό το 2001 με 19,2%.

Η μειονότητα των Ρομά, η οποία ζει στη Σλοβακία εδώ και αιώνες, επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τον οικονομικό μετασχηματισμό. Κάτω από το σταλινικό καθεστώς (1948-1989), πολλοί Ρομά κατείχαν ανειδίκευτες θέσεις στη γεωργία, στην κατασκευή και την οικοδομή. Το καθεστώς υλοποίησε σημαντικές κοινωνικές πολιτικές με στόχο την πλήρη ένταξή τους στην οικονομία και την αφοσίωσή τους σε μια -σταλινική εκδοχή- κοινωνίας των πολιτών.

Από τη μία, αυτές οι αυταρχικές πολιτικές περιελάμβαναν τη βίαιη διασπορά των Ρομά μέσα στον πληθυσμό, την υποχρεωτική μισθολογική εργασία, την προώθηση ενός αποστειρωμένου τρόπου γονικής μέριμνας για τις γυναίκες Ρομά και την εκπαίδευση πολλών παιδιών σε ειδικά σχολεία για παιδιά με αναπηρία, ανεξαρτήτως των ικανοτήτων τους. Από την άλλη πλευρά, αυτές οι πολιτικές συνέβαλαν στην ένταξη των Ρομά στις πόλεις, στη μείωση των ποσοστών αναλφαβητισμού και στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Το μονοκομματικό κράτος κατέστειλε επίσης τον ρατσισμό στις εργασιακές σχέσεις και γενικότερα στον δημόσιο βίο.

Ένας από τους βασικούς στόχους του σταλινιστικού καθεστώτος ήταν να απομακρυνθούν στο σύνολό τους οι καταυλισμοί Ρομά από την ύπαιθρο, μερικοί από τους οποίους δεν είχαν αποχέτευση μέχρι το 1990 και τη μεταφορά των κατοίκων τους σε τυποποιημένα συγκροτήματα κατοικιών, όμοια των οποίων υπήρχαν σε όλες τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ.

Με την πτώση του καθεστώτος, οι κεντρικά σχεδιασμένες πολιτικές εγκαταλείφθηκαν. Η κολλεκτιβοποιημένη γεωργία και οι κρατικές επιχειρήσεις ιδιωτικοποιήθηκαν πολύ σύντομα ή χρεοκόπησαν. Οι εργαζόμενοι Ρομά, πολλοί από αυτούς ανειδίκευτοι ή λιγότεροι ειδικευμένοι, ήταν ορισμένοι από τους πρώτους που αντιμετώπισαν μαζικές απολύσεις. Οι διακρίσεις σε βάρος τους πολλαπλασιάστηκαν και ο ρατσισμός σε βάρος τους χαρακτήριζε τον ενισχυμένο πλέον σλοβακικό εθνικισμό, οι υποστηρικτές του οποίου διψούσαν για εκδίκηση.

Πολλοί Ρομά έμειναν άνεργοι και ζούσαν με την καθημερινή ανασφάλεια ότι θα χάσουν το σπίτι τους. Ως εκ τούτου μεγάλο μέρος της μειονότητας επέστρεψε στους καταυλισμούς, ακόμη και σ’ εκείνους που δεν διέθεταν βασικές υποδομές. Μέχρι το 2004 η ανεργία στις τάξεις των Ρομά είχε ανέλθει στο 51% στις γυναίκες και στο 72% στους άνδρες.

Οι περικοπές στην κοινωνική πρόνοια το 2003

Μετά από μια περίοδο νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης και νεποτισμού υπό τον Βλαντιμίρ Μέτσιαρ, η Σλοβακία επανέλαβε την προσπάθεια ενσωμάτωσης στην παγκόσμια αγορά, ευελπιστώντας πως θα είχε καλύτερα αποτελέσματα. Στις εκλογές του 1998, μια κυβέρνηση συνασπισμού Αριστεράς και Δεξιάς με επικεφαλής τον Μίκουλας Τζουρίντα ανέτρεψε τον Μέτσιαρ έχοντας ευρεία λαϊκή υποστήριξη. Άνοιξε τον δρόμο για ξένες επενδύσεις στη χώρα και εισήγαγε ορισμένες ακόμη νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Το 2002, αντικαταστάθηκε από μία ανοιχτά δεξιά κυβέρνηση, με επικεφαλής πάλι τον Μίκουλας Τζουρίντα, η οποία καθιέρωσε έναν ενιαίο φόρο και εφάρμοσε μια σειρά νέων νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων στην Υγεία, στην Εκπαίδευση, στις δημόσιες συγκοινωνίες και στην εργατική νομοθεσία.

Η μεταρρύθμιση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας που εγκρίθηκε το 2003 κι έγινε ενεργή τον Φεβρουάριο του 2004 συμπεριλάμβανε σωρεία διατάξεων περί πρόνοιας στους ανέργους, με ορισμένα αντισταθμιστικά μέτρα εργασιακής πρόνοιας. Οι μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να μειώσουν το εισόδημα μιας άνεργης οικογένειας από 22% έως και 53%. Οι φτωχές οικογένειες των Ρομά βρίσκονταν ανάμεσα σ' εκείνες που επηρεάστηκαν περισσότερο.

Οι διαδηλώσεις

Στις αρχές του Φεβρουαρίου του 2004, την ώρα που οι άνεργοι σε όλη τη Σλοβακία λάμβαναν επίσημες (προ)ειδοποιήσεις από την κυβέρνηση για τα νέα μέτρα, ξέσπασαν οι πρώτες διαδηλώσεις στο νοτιοανατολικό και ανατολικό τμήμα της χώρας. Στις 11 Φεβρουαρίου έγιναν απαλλοτριώσεις στο πρώτο σούπερ μάρκετ από 80 άτομα στην ιστορική πόλη Λεβότσα. Τις επόμενες ημέρες, οι διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν γρήγορα σε τουλάχιστον 42 πόλεις και χωριά. Ορισμένες είχαν τη μορφή ειρηνικών συγκεντρώσεων και διαδηλώσεων, άλλες περιλάμβαναν απαλλοτριώσεις σούπερ μάρκετ και μπακάλικων, όπως και συγκρούσεις με την αστυνομία.

Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ως είθισται, εστίασαν τα ρεπορτάζ τους στις απαλλοτριώσεις, διαδίδοντας ότι οι εξεγερμένοι κλέβουν κατά κύριο λόγο... ποτά και τσιγάρα. Αντίθετα, αναφέρθηκαν πολύ λιγότερο στα πανό που κρατούσαν και έγραφαν: "Θέλουμε εργασία και όχι σφραγίδες τροφίμων" και "Είχαμε ήδη αρκετό καπιταλισμό", αλλά και στο γεγονός ότι σε ορισμένες από τις πρώτες ειρηνικές διαμαρτυρίες συμμετείχαν άνεργοι από τη λεγόμενη «λευκή πλειοψηφία».

Δυστυχώς, η προπαγάνδα των ΜΜΕ είχε αποτέλεσμα να διαμορφωθεί στην κοινή γνώμη μια εικόνα με ορδές βαρβάρων, οι οποίες ζητούσαν δωρεάν πράγματα. Εξάλλου, μία τέτοια άποψη ήταν πλήρως ευθυγραμμισμένη με τον κυρίαρχο ρατσιστικό λόγο. Το αποτέλεσμα ήταν να λάβουν μικρή υποστήριξη οι διαδηλωτές, αν υπήρχε καθόλου, από τον γενικό πληθυσμό, παρόλο που το συνολικό ποσοστό ανεργίας άγγιζε το 18% και διάφορες μεταρρυθμίσεις που επρόκειτο σύντομα να εφαρμοστούν έβρισκαν αντίθετα τα συνδικάτα.

Η αντίδραση της κυβέρνησης

Αρχικά, η κυβέρνηση αρνήθηκε οποιαδήποτε σχέση των διαδηλώσεων με τις μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική πρόνοια. Μόνο όταν αυξήθηκαν οι διαμαρτυρίες ανά τη χώρα, οι αξιωματούχοι παραδέχτηκαν ότι ορισμένοι από τους δήμους ήταν ανεπαρκώς προετοιμασμένοι να παρέχουν δουλειές για την αποκατάσταση των ανέργων. Καθώς οι διαμαρτυρίες πύκνωναν και μετατράπηκαν σε απαλλοτριώσεις, η κυβέρνηση αποφάσισε να παρέμβει ενεργοποιώντας πλήρως του κατασταλτικούς της μηχανισμούς.

Στη μεγαλύτερη επιχείρηση της αστυνομίας και των ενόπλων δυνάμεων από το 1989, πάνω από 2.000 στρατεύματα κινητοποιήθηκαν και στάλθηκαν στις εξεγερμένες περιοχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε ορισμένες διαδηλώσεις περιπολίες αέρος έκαναν ελικόπτερα του στρατού. Η πιο σημαντική σύγκρουση συνέβη στις 23 Φεβρουαρίου του 2004 στο Τρεμπίσοβ (νοτιονατολική Σλοβακία) όπου η αστυνομία επιτέθηκε σε μη αδειοδοτημένη διαδήλωση των Ρομά, στην οποία συμμετείχαν περίπου 400 άτομα. Χρησιμοποιώντας δακρυγόνα και ριπές με αύρες νερού (για πρώτη φορά από το 1989) μέσα στο κρύο, κατάφεραν να απωθήσουν τους διαδηλωτές από το κέντρο της πόλης.

Νωρίτερα το επόμενο πρωί, περίπου 240 άντρες της αστυνομίας επιτέθηκαν σε οικισμό των Ρομά στον οποίοι υποπτεύονταν ότι ζουν διαδηλωτές. Διενεργώντας έρευνες πόρτα-πόρτα και χωρίς να επιδεικνύουν κανένα ένταλμα ή εξουσιοδότηση εισέβαλαν στα σπίτια και χτυπούσαν κόσμο (μεταξύ αυτών εγκύους, παιδιά και ανάπηρα άτομα), χρησιμοποιώντας γκλοπ ακόμη και τέιζερ, με αποτέλεσμα να τους προκαλέσουν εγκαύματα. Κατά τη διάρκεια της δωδεκάωρης επιδρομής, 40 άτομα συνελήφθησαν, μόνο και μόνο για περισσότερη κακοποίηση και ταλαιπωρία στα κρατητήρια.

Σταδιακά μέχρι τον Μάρτιο οι διαδηλώσεις και συγκρούσεις περιορίστηκαν. Συνολικά, 200 Ρομά συνελήφθησαν (οι 111 γυναίκες), από τους οποίους οι 42, αργότερα, καταδικάστηκαν.

Ο αντίκτυπος

Αν και οι διαμαρτυρίες απέτυχαν να εξελιχθούν σε ένα πραγματικά μεγάλο κίνημα και νικήθηκαν γρήγορα από την ωμή βία των κρατικών μηχανισμών, κατάφεραν να ταράξουν τα λιμνάζοντα νερά στη χώρα και να έχουν μόνιμο αντίκτυπο. Λίγο καιρό αργότερα, η κυβέρνηση υποχρεώθηκε σε σημαντικές παραχωρήσεις, καθώς αύξησε τους αντισταθμιστικούς πόρους κατά 50%, εισάγοντας υποτροφίες και διάφορες επιδοτήσεις για μαθητές και φοιτητές από φτωχές οικογένειες, ενώ αύξησε ακόμη τη χρηματοδότηση ευκαιριών τοποθέτησης για τους ανέργους.

Αυτές οι αλλαγές επηρέασαν όλους τους ανέργους στη Σλοβακία, ανεξάρτητα από την εθνικότητά τους. Με την πάταξη ενός αγώνα και την επιβάρυνση της αναπόφευκτης καταστολής, οι άνεργοι Ρομά, αυτοί που περιθωριοποιήθηκαν κατά τον μεγάλο οικονομικό μετασχηματισμό της χώρας, κατόρθωσαν να εξασφαλίσουν, τουλάχιστον, κάπως καλύτερες συνθήκες για όλους, ακόμη και για εκείνους που τους απαξίωναν.

* Πληροφορίες - μετάφραση από τη διεθνή κινηματική βιβλιοθήκη libcom.org

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL