Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.2°C21.2°C
3 BF 71%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
17 °C
13.6°C19.4°C
2 BF 78%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.4°C
3 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.7°C24.8°C
6 BF 33%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.8°C18.5°C
0 BF 82%
Ένας χάρτης μέσα σε ένα άδειο μπουκάλι ρούμι
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ένας χάρτης μέσα σε ένα άδειο μπουκάλι ρούμι

Λίγα μέρη είναι τόσο ειδυλλιακά όσο τα νησιά Μπαρμπέιντος. Πίσω από την απίστευτη φυσική ομορφιά τους, ωστόσο, κρύβεται μια δυσάρεστη ιστορία. Προς τα τέλη του 15ου αιώνα, ο Χριστόφορος Κολόμβος προσπάθησε να βρει ένα πέρασμα προς τις Ανατολικές Ινδίες ταξιδεύοντας προς τη Δύση. Στόχος των Ευρωπαίων ήταν να σπάσουν το εμπορικό μονοπώλιο των Αράβων, οι οποίοι έλεγχαν όλη τη Μεσόγειο. Τελικά, ο Κολόμβος βρέθηκε στην Καραϊβική. Εκεί, οι Ισπανοί είδαν ότι το μέρος ήταν ιδανικό για την καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου. Έφεραν, λοιπόν, ζαχαροκάλαμο από τα Κανάρια Νησιά και ξεκίνησε η παραγωγή του άμεσα, από τους Ισπανούς στην Καραϊβική και από τους Πορτογάλους στη Νότια Αμερική. Ήταν αρκετά δύσκολο για τους Ευρωπαίους κατακτητές να υποδουλώσουν τους ντόπιους και να τους βάλουν να εργαστούν γιατί είχαν φέρει μαζί τους όλες τις αρρώστιες της Ευρώπης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να πεθαίνουν πολλοί ντόπιοι κάτοικοι και να μην μπορούν να εργαστούν. Η εφευρετικότητα των Ευρωπαίων δεν γνώριζε τέτοια εμπόδια. Άρχισαν να φέρνουν από την Αφρική εκατομμύρια σκλάβους για να εργαστούν στις φυτείες.

Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα έφτασαν στα Μπαρμπέιντος οι Βρετανοί αποικιοκράτες, όταν τα νησιά ήταν ακόμη ακατοίκητα. Μετά από διάφορες απόπειρες να καλλιεργήσουν διάφορα προϊόντα, οι Βρετανοί έφεραν ζαχαροκάλαμο, μηχανές και σκλάβους από τη Βραζιλία. Στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα τα Μπαρμπέιντος παρήγαγαν κατά βάση ζάχαρη. Η παραγωγή της ζάχαρης στηριζόταν αποκλειστικά στην εργασία των σκλάβων. Οι άνθρωποι που έλεγχαν το εμπόριο ζάχαρης ήταν μεταξύ των πλουσιότερων ανθρώπων του πλανήτη. Μετά από διάφορες δοκιμές, συνειδητοποίησαν ότι μπορούσαν να αξιοποιήσουν την τεχνογνωσία της ζύμωσης και απόσταξης προκειμένου να κατασκευάσουν ένα αλκοολούχο ποτό που βασιζόταν στο ζαχαροκάλαμο. Οι Πορτογάλοι ονόμασαν αυτό το ποτό κονιάκ ζαχαροκάλαμου, καθώς παραγόταν από τον χυμό του ζαχαροκάλαμου. Κατά τη διαδικασία παραγωγής του κονιάκ, έμενε στο τέλος ένα άχρηστο κατάλοιπο, η μελάσα. Αντί να το πετάξουν, οι παραγωγοί είδαν ευκαιρία για κέρδος. Χρησιμοποίησαν τη μελάσα για να κατασκευάσουν, μέσω απόσταξης, ένα νέο αλκοολούχο ποτό χαμηλότερης ποιότητας από το κονιάκ.

Το ποτό αυτό ήταν πολύ δυνατό λόγω της μεγάλης του περιεκτικότητας σε αλκοόλ. Το είχαν ονομάσει «Διάολο» (Kill-Devil), καθώς όσοι έπιναν τσακώνονταν διαρκώς ή έπεφταν λιπόθυμοι. Το μεγάλο του πλεονέκτημα ήταν ότι μπορούσε να παραχθεί σε μεγάλες ποσότητες και είχε χαμηλό κόστος. Λόγω της μεγάλης περιεκτικότητας σε αλκοόλ, μπορούσε να μεταφερθεί σε μεγάλες αποστάσεις χωρίς να αλλοιωθεί η ποιότητά του, όπως γινόταν με την μπίρα ή το κρασί. Το ποτό αυτό, τελικά, πήρε το όνομά του από μια λέξη που ήταν συνώνυμη του καβγά και της οχλαγωγίας. Ήταν η λέξη rumbullion και γρήγορα μετονομάστηκε για συντομία σε ρούμι (rum).

Το ρούμι επρόκειτο να σημαδέψει έναν ολόκληρο κόσμο ξεκινώντας από τους κατοίκους και σκλάβους της Καραϊβικής. Οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες έφερναν μαζικά σκλάβους να εργάζονται στις φυτείες ζαχαροκάλαμου και φρόντιζαν να τους εθίζουν στο ρούμι προκειμένου να είναι πιο υπάκουοι και αδύναμοι. Επίσης, λόγω του αλκοόλ υπέμεναν περισσότερο τη βάναυση εργασία και νόμιζαν ότι ξεχνούν τα προβλήματά τους. Τους παρείχαν, μάλιστα, και κίνητρα ώστε να παίρνουν μεγαλύτερες μερίδες από ρούμι. Αν έπιαναν ποντίκια, για παράδειγμα, αμείβονταν με περισσότερο ρούμι. Ένα προϊόν απόσταξης, επομένως, έγινε ένα φοβερό όργανο ελέγχου και καταπίεσης για χιλιάδες ανθρώπους.

Το ρούμι έγινε κινητήριος μοχλός μιας ολόκληρης οικονομίας, η οποία συγκροτήθηκε στη Νέα Αγγλία (ΒΑ Αμερική). Εκτός από τις πωλήσεις στην Ευρώπη, οι «βαρόνοι της ζάχαρης» χρησιμοποιούσαν το ρούμι ως το κύριο συναλλαγματικό μέσο με τους δουλεμπόρους της Αφρικής. Τους έδιναν, δηλαδή, τεράστιες ποσότητες από ρούμι, οι δουλέμποροι τους προμήθευαν με περισσότερους σκλάβους και οι σκλάβοι εργάζονταν για να παρασκευάζεται περισσότερο ρούμι. Αυτό το οικονομικό τρίγωνο είχε καταστροφικές συνέπειες για όλους αυτούς τους ανθρώπους.

Φυσικά, οι οικονομικές δοσοληψίες των αποίκων της Νέας Αγγλίας δεν έβρισκαν σύμφωνους τους «πρώην» συμπατριώτες τους στην Αγγλία. Οι Βρετανοί είχαν δεχτεί μεγάλο πλήγμα στην οικονομία τους κι αυτό γιγαντώθηκε και από μια άλλη εξέλιξη. Οι Γάλλοι δεν παρήγαγαν ρούμι γιατί ήθελαν να προστατεύσουν την παραγωγή κονιάκ, το οποίο ήταν εξαιρετικά δημοφιλές στη χώρα τους. Κατά συνέπεια, διέθεταν τη μελάσα σε απίστευτα χαμηλές τιμές. Τη μελάσα την αγόραζαν οι παραγωγοί της Νέας Αγγλίας, που είχαν τα αποστακτήριά τους στην Καραϊβική, προξενώντας μεγάλο πλήγμα στους Βρετανούς. Οι Βρετανοί παραγωγοί ζήτησαν την παρέμβαση του κράτους και το κράτος έκανε το λάθος να ανταποκριθεί. Το 1733 ψήφισε την περίφημη «Πράξη της Μελάσας». Επρόκειτο για ένα νομοσχέδιο που επιβάρυνε την εισαγωγή ξένης, δηλαδή της γαλλικής, μελάσας. Με αυτόν τον τρόπο ήθελαν να επιβάλουν στους παραγωγούς της Νέας Αγγλίας να προμηθεύονται μελάσα αποκλειστικά από τη Βρετανία. Οι Βρετανοί, όμως, δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στις τεράστιες ποσότητες μελάσας που ζητούσαν οι άποικοι της Νέας Αγγλίας, οι οποίοι, συν τοις άλλοις, θεωρούσαν τη γαλλική μελάσα ανώτερης ποιότητας.

Τι συνέβη τελικά; Οι άποικοι αδιαφόρησαν και εκνευρίστηκαν με την προσπάθεια επιβολής εμπορικού ελέγχου από πλευράς των Βρετανών, παρ’ όλο που η «Πράξη της Μελάσας» δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Οι άποικοι άρχισαν να αισθάνονται ότι είχαν κάθε δικαίωμα να αγνοούν νόμους, διατάγματα, δασμούς, απαγορεύσεις και προσπάθειες ελέγχου που προέρχονταν από τη Βρετανία. Ως αποτέλεσμα, άρχισε να ανθεί το λαθρεμπόριο. Από το 1730 περίπου κι έπειτα, πάνω από το 70% της μελάσας προερχόταν από λαθραία γαλλική μελάσα. Το κέρδος, δηλαδή, που είχαν οι παραγωγοί ρουμιού δεν τους εμπόδιζε να ξεπεράσουν την παραδοσιακή έχθρα με τους Γάλλους ή να είναι πιο ευαίσθητοι απέναντι στους «συμπατριώτες» τους. Φαίνεται πως τα όρια των πρώιμων φαντασιακών εθνικισμών χαράσσονταν από το κέρδος. Ειρωνικά, το κέρδος που προέκυπτε από το ρούμι άρχισε να καλλιεργεί ένα νέο αίσθημα του συνανήκειν μεταξύ των αποίκων. Ο νέος εθνικισμός που άρχισε να κυοφορείται στην Αμερική και θα οδηγούσε και έως τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, θα μπορούσε να έχει και ως σήμα του ένα άδειο μπουκάλι. Και μέσα σε αυτό το μπουκάλι ένας νέος χάρτης άρχισε να ορίζεται, ο χάρτης ενός «Νέου Γενναίου Κόσμου»...

Υπολογίζεται ότι μέσα σε τέσσερις αιώνες μεταφέρθηκαν από την Αφρική στη Νότια Αμερική και την Καραϊβική πάνω από έντεκα εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων οι μισοί πέθαναν πριν φτάσουν στον προορισμό τους. Οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες απαγόρευαν στους σκλάβους να γίνουν χριστιανοί ακόμη κι αν οι ίδιοι το επιθυμούσαν, καθώς έτσι θα ήταν αναγκασμένοι να τους ελευθερώσουν. Δεν ήταν δυνατόν, σύμφωνα με το χριστιανικό ήθος, ένας χριστιανός να είναι σκλάβος ενός άλλου.

Όταν οι Βρετανοί άρχισαν να ιδρύουν αποικίες στη Βόρεια Αμερική κατά τον 17ο αιώνα, φαντάζονταν ότι θα έβρισκαν μια γη της επαγγελίας που θα είχε σε αφθονία όλα τα αγαθά που ήθελαν, από φρούτα και λαχανικά έως μεταλλεύματα και ζάχαρη. Το ψυχρό κλίμα της βόρειας Αμερικής, ωστόσο, τους απογοήτευσε, καθώς δεν ευδοκιμούσαν οι μεσογειακές καλλιέργειες ή προϊόντα όπως η ζάχαρη. Οι άποικοι αντιμετώπισαν τεράστιες δυσκολίες επιβίωσης, μεταξύ των οποίων αρρώστιες, έλλειψη τροφής και συγκρούσεις με Ινδιάνους. Το ρούμι ήταν ένα εξαιρετικό προϊόν, το οποίο χρησιμοποίησαν για να αγοράσουν τεράστιες εκτάσεις από τους Ινδιάνους και, ταυτόχρονα, να τους οδηγήσουν σε εθισμό και εξαθλίωση.

Πηγές:

Για τη συγγραφή του άρθρου χρησιμοποιήθηκε ως πηγή το βιβλίο «Η ιστορία του κόσμου σε 6 ποτήρια» του Tom Standage (Κέδρος, 2006).

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL