Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Sleep on it: Ύπνος, ο μικρός θάνατος που σώζει ζωές
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Sleep on it: Ύπνος, ο μικρός θάνατος που σώζει ζωές

Όταν ένα ζώο κοιμάται, είναι ανυπεράσπιστο. Τι κάνει τον ύπνο τόσο σημαντικό που αξίζει να ρισκάρουμε κάθε βράδυ;

Ο ύπνος είναι ένα σημαντικό μέρος της καθημερινής μας ρουτίνας. Παρ’ όλο που πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία είμαστε ευάλωτοι, αφιερώνουμε περίπου ένα τρίτο του χρόνου μας σ’ αυτόν. Αυτό συμβαίνει γιατί ο ποιοτικός ύπνος -επαρκής και στις κατάλληλες ώρες- είναι εξίσου απαραίτητος για την επιβίωσή μας όσο η τροφή και το νερό.

Πρόκειται για μια σύνθετη και δυναμική διαδικασία που επηρεάζει τον τρόπο λειτουργίας του σώματός μας με τρόπους που οι επιστήμονες ακόμα μελετούν για να αποσαφηνίσουν. Ενώ έχουμε πιθανόν την αντίθετη εντύπωση, στην πραγματικότητα ο εγκέφαλος και το σώμα μας παραμένουν εξαιρετικά δραστήρια ενώ κοιμόμαστε. Δεδομένων των ηθικών προεκτάσεων και των δεοντολογικών ορίων για την έρευνα σε ανθρώπους, οι επιστήμονες δεν μπορούν εύκολα να διερευνήσουν τις συνέπειες της εκτεταμένης αϋπνίας, δηλαδή πέρα από μερικές ημέρες, για τους ανθρώπους. Ωστόσο, ανάλογα πειράματα σε αρουραίους έδειξαν ότι μετά από μεγάλες περιόδους αϋπνίας, μία με δύο εβδομάδες, επηρεάζεται το ανοσοποιητικό σύστημα και προκαλούνται ακόμα και θάνατοι από λοιμώξεις.

Μια μελέτη ορόσημο

Σε μια έρευνα ορόσημο που αφορούσε τη μελέτη της έλλειψης ύπνου σε ανθρώπους, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σικάγο παρακολούθησαν μια ομάδα εθελοντών φοιτητών που κοιμόντουσαν μόνο τέσσερις ώρες το βράδυ για έξι συνεχόμενες ημέρες. Αυτό που παρατήρησαν ήταν ότι οι συμμετέχοντες ανέπτυξαν υψηλότερη αρτηριακή πίεση και εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες. Παράλληλα, παρήγαγαν μόνο τον μισό από τον συνηθισμένο αριθμό αντισωμάτων σε εμβόλιο γρίπης. Οι εθελοντές φοιτητές μετά τη στέρηση ύπνου εμφάνισαν επίσης σημεία ανθεκτικότητας στην ινσουλίνη - μια κατάσταση πρόδρομο του διαβήτη τύπου 2 και της επιβράδυνσης του μεταβολισμού. Όταν οι φοιτητές αναπλήρωσαν τις χαμένες ώρες ύπνου, τα ανησυχητικά αποτελέσματα φάνηκαν να αντιστρέφονται. Η συγκεκριμένη έρευνα βοηθά να κατανοήσουμε γιατί η χρόνια έλλειψη ύπνου αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών νόσων, εγκεφαλικών επεισοδίων, διαβήτη αλλά και της παχυσαρκίας.

Έλλειψη ύπνου και γνωστικές λειτουργίες

Μελέτη που έγινε από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ έδειξε ότι η έλλειψη ύπνου επηρεάζει και γνωστικές λειτουργίες. Οι ερευνητές μελέτησαν 48 υγιείς άνδρες και γυναίκες, ηλικίας από 21 έως 38 ετών, που κοιμόντουσαν κατά μέσο όρο επτά έως οκτώ ώρες κάθε βράδυ. Το δείγμα των εθελοντών χωρίστηκε με τυχαίο τρόπο σε τέσσερις ομάδες. Η πρώτη ομάδα κοιμόταν οκτώ ώρες κάθε βράδυ, η δεύτερη έξι, η τρίτη τέσσερις και μία -γενναία- ομάδα συμφώνησε να μείνει χωρίς ύπνο για τρεις ημέρες. Για τις ώρες που ήταν ξύπνιοι οι συμμετέχοντες συμπλήρωναν, κάθε δύο ώρες, ερωτηματολόγια αξιολόγησης της υπνηλίας που ένιωθαν και έκαναν τεστ που αφορούσαν τον χρόνο αντίδρασης (αντανακλαστικά), τη μνήμη και τη γνωστική ικανότητα.

Μέσα στη διάρκεια δύο εβδομάδων οι χρόνοι αντίδρασης στην ομάδα που κοιμόταν οκτώ ώρες τη νύχτα παρέμειναν περίπου ίδιοι, ενώ η επίδοση των ανθρώπων αυτών στη μνήμη και στα γνωστικά τεστ αυξανόνταν σταθερά. Αντίθετα, τα αποτελέσματα για τους εθελοντές που εξασφάλισαν μόνο τέσσερις και έξι ώρες ύπνου ήταν πιο κοντά σε αυτά του τέταρτου -άυπνου- γκρουπ, του οποίου οι επιδόσεις καταποντίστηκαν κατά τη διάρκεια των τριών άυπνων ημερών. Μετά από δύο εβδομάδες, οι εθελοντές με τέσσερις ώρες ύπνου κάθε βράδυ ήταν γνωστικά στην ίδια κατάσταση με τους εθελοντές της “άυπνης” ομάδας. Οι βαθμολογίες στις προκλήσεις μνήμης και στους χρόνους αντίδρασης ήταν περίπου ίδιες με εκείνες των άυπνων μετά τη δεύτερη συνεχόμενη άυπνη νύχτα τους.

Ο ύπνος θρέφει τα παιδιά;

Ο ύπνος επηρεάζει σχεδόν κάθε τύπο ιστού και συστήματος στο σώμα: από τον εγκέφαλο, την καρδιά και τους πνεύμονες μέχρι τον μεταβολισμό, το ανοσοποιητικό σύστημα, τη διάθεση και την αντίσταση στις ασθένειες. Ο καλός ύπνος ενδεχομένως μπορεί να συμβάλει ως προληπτικό μέτρο σε παθολογικές καταστάσεις. Έρευνα του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ διερευνά τον ρόλο που παίζει η ποιότητα ύπνου στη γνωστική εξασθένηση και την εμφάνιση της άνοιας. Η κλινική νευροψυχολόγος, καθηγήτρια Σάρον Νάισμιθ και η ομάδα της θα διερευνήσουν κατά πόσο προβλήματα στον ύπνο αποτελούν παράγοντα για την εμφάνιση άνοιας και κατά πόσο καλύτερη ποιότητα ύπνου μπορεί να επιβραδύνει ή ακόμα και να προλάβει την εμφάνισή της. Πρόσφατα ευρήματα υποδεικνύουν ότι ο ύπνος παίζει σημαντικό ρόλο στις εργασίες “συντήρησης” που λαμβάνουν χώρα στο σώμα μας και έχουν, μεταξύ άλλων, στόχο να αποβάλλουν από τον εγκέφαλό μας τις τοξίνες που δημιουργούνται όσο είμαστε ξύπνιοι και συνδέονται με αρκετά είδη άνοιας. Παράλληλα, χωρίς τον ύπνο δεν μπορούμε να διαμορφώσουμε ή να διατηρήσουμε τα μονοπάτια του εγκεφάλου μας που σχετίζονται με τη μάθηση και τη μνήμη, τη συγκέντρωση και τη γρήγορη απόκριση σε ερεθίσματα. Οι μηχανισμοί αυτοί πιθανότατα μπορούν να ρίξουν φως στη σχέση του ύπνου με την άνοια.

Μια ιρλανδική παροιμία λέει ότι “Το γέλιο και ο ύπνος είναι τα καλύτερα φάρμακα του κόσμου”. Παρ’ όλο που υπάρχουν ακόμα αρκετά μυστήρια γύρω από τη λειτουργία του ύπνου, τα ευρήματα φαίνεται να συναινούν με την παροιμία... Σε μια κοινωνία που ο χρόνος που εργαζόμαστε συνεχώς επεκτείνεται εις βάρος του προσωπικού χρόνου και συχνά του ύπνου, καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο ύπνος δεν θα έπρεπε να θεωρείται πολυτέλεια, αλλά ανάγκη.

Οι αρχές της έρευνας για τον ύπνο

Στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο υπάρχει μακρά ιστορία στην έρευνα για τον ύπνο. Το 1925, ο φυσιολόγος του Πανεπιστημίου Nathaniel Kleitman ίδρυσε το πρώτο εργαστήριο ύπνου παγκοσμίως. Οι ερευνητές του πανεπιστημίου έγιναν κορυφαίοι στη μελέτη του ύπνου, τεκμηριώνοντας επιτεύγματα όπως η ανακάλυψη του σταδίου REM, οι ρίζες της ναρκοληψίας και παρήγαγαν μερικές από τις πρώτες έρευνες για την αϋπνία και την υπνική άπνοια. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, τα μυστήρια του ύπνου παραμένουν μεγάλα, με τους ερευνητές του ύπνου να προέρχονται από διάφορους κλάδους: Ιατρική, Νευροεπιστήμες, Ψυχολογία και Φυσιολογία.

Λήδα Αρνέλλου

Για περισσότερες πληροφορίες:

Harvard Health Publishing www.health.harvard.edu/

University of Chicago www.uchicago.edu/features/20120806_sleep/

The Dana Foundation http://www.dana.org/News/The_Sleep-Deprived_Brain/

National Sleep Foundation www.sleepfoundation.org

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL