Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Λεονάρντο Ντα Βίντσι: Ο άνθρωπος που είδε και το δέντρο και το δάσος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Λεονάρντο Ντα Βίντσι: Ο άνθρωπος που είδε και το δέντρο και το δάσος

Δεν θα έχεις ποτέ μεγαλύτερη ή μικρότερη κυριαρχία από αυτή που έχεις πάνω στον εαυτό σου

Λεονάρντο Ντα Βίντσι

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι στόχευε στην ακρίβεια και την εξαντλητική περιγραφή. Η προσέγγισή του οδηγούσε σε μια διαφορετική ανάγνωση της σχέσης μεταξύ γνώσης και φύσης. Οι περιγραφικές μελέτες του Λεονάρντο για τη φύση ήταν περισσότερο προσανατολισμένες προς πρακτικούς σκοπούς. Ένα πολύ γνωστό παράδειγμα είναι η εξέταση της πτήσης των πτηνών με σκοπό την τεχνητή εξομοίωση της κίνησής τους. Το πάθος του Λεονάρντο να φτάσει στον πυρήνα των φαινομένων με εμπειρικό τρόπο δεν περιορίστηκε σε φυσικά φαινόμενα. Προσπάθησε, επίσης, να κατανοήσει τα ανθρώπινα τεχνουργήματα. Στην εποχή του, όπως και στον αρχαίο κόσμο, πρακτικές δραστηριότητες, όπως η εξόρυξη ή οι εργαλειομηχανές, διδάσκονταν από τον δάσκαλο στον μαθητή. Σε περίπτωση που κάποιος ήθελε να βελτιώσει μια μέθοδο, αυτό γινόταν μέσω συστηματικών δοκιμών και εναλλακτικών λύσεων. Ο Λεονάρντο ακολούθησε ένα διαφορετικό μονοπάτι, καθώς είχε ως στόχο την πλήρη κατανόηση ενός φαινομένου ή μιας μηχανής πριν προχωρήσει στην αναζήτηση βελτιώσεων. Γύρω στο 1492, όταν ορίστηκε αυλικός μηχανικός στο Μιλάνο, άρχισε συστηματικά να αναλύει τον τρόπο λειτουργίας των μηχανών με στόχο τη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητάς τους. Ποτέ προηγουμένως δεν είχαν σχεδιαστεί μηχανές (π.χ. νερόμυλοι) ως σύνολα περιορισμένου αριθμού μερών. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ο πρώτος που αντιλήφθηκε τη μηχανή ως παζλ, το οποίο αποτελείται από μέρη, και η βελτίωση της μηχανής γίνεται είτε με την απομάκρυνση είτε με την προσθήκη είτε με τη βελτίωση των μερών που την αποτελούν.

Όταν στον 18ο αιώνα άρχισαν να εμφανίζονται βιβλία στα οποία η σύγχρονη μηχανική πρακτική υποβλήθηκε σε θεωρητική έρευνα, κανείς δεν μπορούσε να γνωρίζει ότι ο Λεονάρντο είχε εγκαινιάσει αυτή την κουλτούρα μερικούς αιώνες πριν. Με τον Λεονάρντο δεν έχουμε γνώση για τη γνώση, αλλά γνώση η οποία θα στοχεύει στην ωφελιμότητα. Αυτός είναι και ο λόγος που τα πειράματά του είχαν ως στόχο να κατανοήσει πώς συμπεριφέρεται η ύλη σε διαφορετικές φυσικές συνθήκες. Με αυτό τον τρόπο βελτίωνε την πρακτική χρήση και τη μετέτρεπε σε ωφέλιμη γνώση. Έκανε, όμως, και κάτι ακόμη πιο σημαντικό: Μέσα από τη θεωρητική επεξεργασία των μηχανών και φυσικών φαινομένων είχε τη δυνατότητα να παράγει νέα συμβάντα. Δημιουργούσε, δηλαδή, νέες φυσικές συνθήκες, όπου τα συμβάντα ήταν διαφορετικά από όσα μπορούσε να παρατηρήσει ο κοινός άνθρωπος. Με τον Λεονάρντο, δηλαδή, έχουμε την εγκαινίαση μιας κουλτούρας παραγωγής νέων συμβάντων, είτε με τη μορφή τεχνουργημάτων είτε με τη μορφή πειραματικής διερεύνησης της φύσης, που προηγήθηκε περίπου εκατό χρόνια του Φράνσις Μπέικον και της βρετανικής πειραματικής παράδοσης.

Αυτό που είναι εξαιρετικά συναρπαστικό στον Λεονάρντο είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόταν τη σχέση φύσης και ανθρωπίνων δημιουργημάτων. Δεν θεωρούσε ότι οι μηχανές, τις οποίες κατασκευάζουν οι άνθρωποι, αποτελούν κάτι τεχνητό που πρέπει να διακρίνεται από το φυσικό. Οι μηχανές δεν ήταν παρά προέκταση της φύσης ή μια φυσική κατασκευή. Αυτός είναι και ο λόγος που πίστευε ότι, αν περιέγραφε τις δομικές λειτουργίες του ανθρώπου και τα φυσικά φαινόμενα με μεγάλη ακρίβεια, θα ήταν εφικτό να επινοήσει μηχανές που αναπαριστούν ή κατασκευάζουν, με τη σειρά τους, νέα φυσικά φαινόμενα. Στη σκέψη του Λεονάρντο η αρχαία διάκριση μεταξύ τεχνητών δημιουργημάτων και φυσικών φαινομένων αίρεται. Οτιδήποτε κατασκευάζει ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης και δεν διακρίνεται από αυτή. Ο Λεονάρντο ήταν ένας πραγματικός ουμανιστής. Τοποθετούσε στο επίκεντρο τον άνθρωπο και τα δημιουργήματά του προκειμένου να κατανοήσει τη φύση στην ολότητά της. Από τη στιγμή που ο άνθρωπος θα κατανοούσε τον εαυτό του και τις δημιουργίες του, θα ήταν εφικτό να κατανοήσει τον κόσμο γύρω του και να επινοήσει εκ νέου τον εαυτό του.

Ο Λεονάρντο ήταν ένας από τους σπουδαιότερους πρωταγωνιστές της Ιταλικής Αναγέννησης. Παρήγαγε τα περισσότερα έργα τέχνης του (πίνακες και γλυπτά) στη Φλωρεντία και στο Μιλάνο μεταξύ του 1473 και 1513. Παρ’ όλο που αρκετά έργα του έχουν χαθεί, έχουν επιβιώσει περίπου 6.000 σελίδες σημειώσεων και σχεδίων. Ακόμη και αυτός ο όγκος, ωστόσο, υπολογίζεται ότι δεν αντιστοιχεί ούτε στο μισό του έργο του σπουδαίου Ιταλού. Η τέχνη για τον Λεονάρντο αποτελούσε μια διαδικασία που ενέπλεκε την αυστηρότητα της Μηχανικής, των Μαθηματικών, της Ανατομίας και γενικότερα της μελέτης της φύσης. Καθετί έπρεπε να προκύπτει μέσα από προσεκτική παρατήρηση της φύσης, να δοκιμάζεται, να βελτιώνεται και μέσα από αυτή τη διαδικασία να παράγεται νέα γνώση. Στα έργα τέχνης του έδινε μεγάλη έμφαση στη σχέση σκιάς και φωτός και το αποτέλεσμα συνήθως ήταν πολλαπλές πηγές φωτός πάνω σε πρόσωπα ή αντικείμενα. Εφάρμοζε κατά κόρον την πρακτική της προοπτικής και αναθεωρούσε διαρκώς τους πίνακές του επιστρέφοντας σε αυτούς και τροποποιώντας τους.

Η έκθεση «Leonardo Da Vinci - 500 Years of Genius»

Από τις 30 Νοεμβρίου, με αφορμή τα πεντακόσια χρόνια από τον θάνατο του Λεονάρντο, παρουσιάζεται στο Παλιό Αμαξοστάσιο του ΟΣΥ στο Γκάζι η έκθεση «Leonardo Da Vinci - 500 Years of Genius» («Λεονάρντο Ντα Βίντσι - 500 Χρόνια Ιδιοφυΐας»). Την έκθεση παρουσιάζει, σε συνεργασία με τη Grande Exhibitions, η εταιρεία παραγωγής Λάβρυς. Η έκθεση πραγματοποιείται με τη συνδρομή του Μουσείου Leonardo Da Vinci στη Ρώμη, του Ινστιτούτου Lumiere Technology στο Παρίσι, αλλά και ειδικών από την Ιταλία και τη Γαλλία και θα παραμείνει σε λειτουργία έως τις 30 Μαρτίου.

Η έκθεση περιλαμβάνει πάνω από 200 μοναδικά εκθέματα του Μουσείου Leonardo Da Vinci της Ρώμης, 75 αντίγραφα των μηχανικών εφευρέσεων του Ντα Βίντσι και 17 θεματικές ενότητες που αναδεικνύουν την πολυμάθεια και ευρύτητα του έργου του. Παράλληλα, σε αρκετά αντίγραφα μηχανικών κατασκευών οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να έχουν μια βιωματική εμπειρία μέσω αφής και παρατήρησης. Οι επεξηγήσεις που συνοδεύουν τα εκθέματα είναι αρκετά κατανοητές. Αξίζει οι επισκέπτες να σταθούν στις ιστορικές λεπτομέρειες των έργων του Λεονάρντο, ειδικά στο τμήμα που αφορά τη Μόνα Λίζα. Η αντιπαραβολή του έργου του Λεονάρντο με σύγχρονες τεχνολογίες και μηχανικές εφαρμογές δεν είναι πάντα εύστοχη, ενώ θα μπορούσαν να αποφευχθούν αρκετοί αναχρονισμοί που δεν προσθέτουν κάτι στην αδιαμφισβήτητη αξία των επιτευγμάτων του σπουδαίου Ιταλού. Η αξία του έργου του, άλλωστε, δεν έχει να κάνει με το κατά πόσο προέβλεψε το μέλλον της Mηχανικής αλλά με το πόσο πρωτοποριακό ήταν για την εποχή του και έλυνε προβλήματα με νέους τρόπους.

Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση περιλαμβάνει τους κώδικες του Λεονάρντο, τις πτητικές μηχανές του, τις μηχανές πόλης, οι οποίες χρησιμοποιούνταν σε μηχανολογικά έργα, τις πολεμικές μηχανές του, τις μελέτες του στην Ανατομία, όπου ξεχωρίζει ο Βιτρούβιος Άνθρωπος, ενώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις αρχές Μηχανικής που επιχείρησε να εφαρμόσει. Για τον Λεονάρντο, η Μηχανική θα επέτρεπε στον άνθρωπο να κατανοήσει τον κόσμο με μεγαλύτερη ακρίβεια. Με βάση τις αρχές της Μηχανικής και της Ανατομίας, άλλωστε, μελέτησε και το ανθρώπινο σώμα, το οποίο αποτελούσε στα μάτια του την τελειότερη μηχανή. Είναι γνωστός ο θαυμασμός του, άλλωστε, για το ανθρώπινο πέλμα. Επίσης, η έκθεση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους πίνακες που ζωγράφισε και στον τρόπο με τον οποίο συνδύαζε την τέχνη με τις «επιστήμες» της εποχής του.

Ξεχωριστή θέση στην έκθεση έχει η Μόνα Λίζα, η οποία αποτελεί και ένα από τα τρία μέρη της. Η Μόνα Λίζα, δικαίως, θεωρείτο ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα στην Ιστορία της Τέχνης. Ο Γάλλος μηχανικός Πασκάλ Κοτ αφιέρωσε μερικά χρόνια στη μελέτη του έργου και είναι ένας από τους λίγους τυχερούς που είχε την τιμή να δει και να φωτογραφήσει από κοντά τον μοναδικό αυτόν πίνακα. Η κάμερά του, η οποία είχε κατασκευαστεί αποκλειστικά για αυτό τον σκοπό, αποκάλυψε τα μυστικά του πίνακα. Με τη χρήση νέων τεχνολογιών, συγκεκριμένα της Μεθόδου Ενίσχυσης Επίστρωσης (LAM), αποκαλύφθηκε ότι ο πίνακας δεν είναι το πορτρέτο της Λίζα Γκεραρντίνι, όπως θεωρούσαμε τόσα χρόνια. Για την ακρίβεια, η Λίζα Γκεραρντίνι αποτελεί μόλις το ένα από τα τέσσερα αλληλοεπικαλυπτόμενα πορτρέτα που συνθέτουν το τελικό αποτέλεσμα.

Σε μια ενδιαφέρουσα αντιστροφή ή ειρωνεία της Ιστορίας, ο Λεονάρντο μάς κληροδότησε την ίδια χαρά της αναζήτησης και ανακάλυψης που είχε κι εκείνος όταν μελετούσε τη φύση, τον άνθρωπο και τα τεχνουργήματά του. Και μας την κληροδότησε μέσα από τα ίδια του τα έργα. Όπως σημείωσε και ο ίδιος, “η πιο ευγενής ευχαρίστηση είναι η χαρά της κατανόησης”.

Η έκθεση αποτελεί τη συνένωση τριών εκθέσεων σχετικών με τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Η πρώτη αποτελείται από τις μηχανικές εφευρέσεις του Λεονάρντο και έχει 75 μοντέλα των εφευρέσεών του, αναπαραγωγές σε φυσικό μέγεθος, διαδραστικές μηχανές, αντίγραφα των περίφημων κωδίκων του και συνολικά πάνω από 200 εκθέματα σχεδιασμένα σε συνεργασία με το Μουσείο Leonardo Da Vinci της Ρώμης. Το δεύτερο τμήμα της έκθεσης αποτελείται από το «Da Vinci Alive - The Experience». Πρόκειται για μια οπτικοακουστική και βιωματική εμπειρία που παρουσιάζει τη ζωή και το έργο του Λεονάρντο. Τέλος, η έκθεση κλείνει με «Τα Μυστικά της Μόνα Λίζα». Στο τμήμα αυτό αποκαλύπτονται για πρώτη φορά τα μυστικά ενός εκ των πιο διάσημων έργων όλων των εποχών. Περιέχει τη λεπτομερή επιστημονική ανάλυση του Πασκάλ Κοτ και τα ευρήματα που ήρθαν στην επιφάνεια πριν μερικά χρόνια.

Δημήτρης Πετάκος

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL