Ως μια προσεκτικά σχεδιασμένη "διπλωματική χορογραφία" περιέγραψαν οι σχολιαστές την ιστορική συνάντηση κορυφής μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας την Παρασκευή στην αποστρατικοποιημένη ζώνη των κοινών συνόρων των δύο χωρών. Κατ' άλλους, ήταν το γεγονός που σηματοδότησε τη "μεταμόρφωση" του Βορειοκορεάτη ηγέτη Κιμ Γιονγκ Ουν από απρόβλεπτο παρία της παγκόσμιας σκηνής σε έναν καθ' όλα αξιόπιστο διεθνή συνομιλητή. Υπήρξαν βέβαια και άλλες περιγραφές.
Το αν επρόκειτο για "χορογραφία" και το κατά πόσο ο Κιμ "μεταμορφώθηκε" απομένουν να επιβεβαιωθούν στην πορεία του χρόνου. Ωστόσο, το βασικό ερώτημα ζητά απάντηση: Τι ήταν αυτό που άνοιξε τώρα τον δρόμο της προσέγγισης; Πώς δύο άσπονδοι εχθροί έδωσαν τα χέρια και υποσχέθηκαν "ειρήνη και ευημερία", όταν πριν από λίγους μήνες απειλούσαν αλλήλους και όλος ο κόσμος έβλεπε να μαζεύονται σύννεφα πολέμου στη χερσόνησο της Κορέας;
Σίγουρα έπαιξαν ρόλο ο πολιτικός ρεαλισμός και η συνετή διαχείριση της κρίσης από τη νοτιοκορεατική κυβέρνηση του σοσιαλφιλελεύθερου προέδρου Μουν Τζάε Ιν (του Δημοκρατικού Κόμματος) που, από την αρχή της θητείας του, πριν από ακριβώς έναν χρόνο, είχε διαμηνύσει στην Ουάσιγκτον και τα γεράκια της πως χρειάζεται υπομονή και διπλωματία απέναντι στις απειλές του Κιμ. Οπωσδήποτε υπήρξε, ώς έναν βαθμό, και κινεζική εμπλοκή στη διαδικασία προσέγγισης, είναι άγνωστο όμως αν αυτή ήταν άμεση ή έμμεση. Ας μην ξεχνάμε ότι το Πεκίνο, ο βασικός στυλοβότης της βορειοκορεατικής οικονομίας, αποφάσισε να εφαρμόσει κι αυτό τις αυστηρές κυρώσεις κατά της Πιονγκγιάνγκ, περιορίζοντας καθοριστικά το περιθώριο κινήσεων του Κιμ.
Στον κλοιό των κυρώσεων
Οι σκεπτικιστές, βέβαια, έχουν άλλες ερμηνείες για τον "ξαφνικό έρωτα" Βορρά-Νότου. Κατά τη δική τους ανάλυση, ο Βορειοκορεάτης ηγέτης προσπαθεί τώρα να βελτιώσει τις σχέσεις της χώρας του με τη Νότια Κορέα αφενός για την "απομακρύνει" από τις ΗΠΑ (μάλλον ακατόρθωτος στόχος), αφετέρου για να ξεφύγει από τις κυρώσεις που πλήττουν σοβαρά την οικονομία της χώρας του. Οι νέες σκληρές κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τον ΟΗΕ έχουν αρχίσει να γίνονται δυσβάσταχτες, υποστηρίζουν οι ίδιες πηγές. Οι πληροφορίες λένε πως εργοστάσια έκλεισαν λόγω έλλειψης πρώτων υλών, οι ψαράδες εγκατέλειψαν τις βάρκες τους και οι στρατιωτικές μονάδες καταφεύγουν ακόμα και στη χρήση κάρων με... βόδια για να καλύψουν τις μεταφορικές ανάγκες τους.
Υπενθυμίζεται ότι, από τον περασμένο Σεπτέμβριο, το Συμβούλιο Ασφαλείας απαγόρευσε όλες τις βασικές εξαγωγές της Βόρειας Κορέας, ανάμεσά τους του άνθρακα, του σιδηρομεταλλεύματος, των θαλασσινών και των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Αν οι κυρώσεις αυτές εφαρμοστούν πλήρως, θα μπορούσαν να εξαλείψουν ώς και το 90% των εσόδων της Βόρειας Κορέας σε δολάρια από τις εξαγωγές. Ιδιαίτερα επώδυνες ήταν οι πρόσθετες κυρώσεις του περασμένου Δεκεμβρίου, που περιορίζουν τις εισαγωγές διυλισμένων πετρελαϊκών προϊόντων σε μισό εκατομμύριο βαρέλια τον χρόνο, κάτι που αντιστοιχεί σε μείωση 90% σε σχέση με τον όγκο των εισαγωγών μόλις έναν χρόνο πριν.
Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι οι κυρώσεις και η προφανής βούληση του Πεκίνου να εφαρμόσει πολλές από αυτές έχουν καταφέρει καίριο πλήγμα σε μία από τις λίγες ανθούσες δραστηριότητες της βορειοκορεατικής οικονομίας: το εμπόριο με την Κίνα. Στον γειτονικό οικονομικό κολοσσό υπάρχει μια αδημονούσα και διαρκώς αναπτυσσόμενη αγορά για το σιδηρομετάλλευμα και τους άλλους φυσικούς πόρους της Βόρειας Κορέας, που όμως μετά τις κυρώσεις "κατέβασε ρολά". Το ασυνήθιστο ταξίδι του Κιμ στο Πεκίνο τον περασμένο μήνα και η συνάντησή του με τον Κινέζο Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ φέρεται να είναι ένδειξη της απέλπιδας προσπάθειάς του να χαλαρώσει τον κλοιό των κυρώσεων. Οι εξαγωγές της Βόρειας Κορέας προς τη Κίνα, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 90% του εξωτερικού εμπορίου της, υποχώρησαν κατά το ένα τρίτο πέρυσι, στα 1,65 δισ. δολάρια, και ο όγκος μειώθηκε περαιτέρω κατά 60%-95% τους τελευταίους μήνες. Το επίσημο εμπορικό έλλειμμα έναντι της Κίνας υπερδιπλασιάστηκε πέρυσι στα 1,68 δισ. δολάρια.
Σύμφωνα με τον Τζίρο Ισιμάρου, διαχειριστή του ιαπωνικού ενημερωτικού ιστότοπου Asia Press, ο οποίος καλύπτει τις εξελίξεις στη Βόρεια Κορέα με τη βοήθεια πληροφοριοδοτών από το εσωτερικό της χώρας, "η παραγωγή έχει μειωθεί δραματικά, αν δεν έχει σταματήσει εντελώς, στα ορυχεία άνθρακα, σιδήρου, ψευδαργύρου και χαλκού και πολλοί εργάτες έχουν σταματήσει να πηγαίνουν στις δουλειές τους, καθώς οι διοικήσεις των ορυχείων δεν μπορούν να τους πληρώνουν ή να τους παρέχουν κουπόνια σίτισης".
Χωρίς ξένο συνάλλαγμα, η χώρα δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει τις εισαγωγές αγαθών πρώτης ανάγκης και πρώτων υλών για τα εργοστάσιά της. Δεν μπορεί επίσης να εισάγει εγκαίρως λιπάσματα για την περίοδο της σποράς, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιστροφής του εφιάλτη της έλλειψης τροφίμων, επισημαίνει ο Γιν Κιανγκί, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Βόρειας και Νότιας Κορέας στο Πανεπιστήμιο Γιανμπιάν της Κίνας.
Μεσαία τάξη
Υπάρχει βέβαια και μια άλλη εξήγηση, διαμετρικά αντίθετη από τα παραπάνω. Η απόφαση του Κιμ να εγκαταλείψει τη ρητορική των απειλών και να προσεγγίσει τον Νότο αντανακλά τις μεγάλες αλλαγές που συντελούνται στο εσωτερικό της χώρας τα τελευταία χρόνια και έχουν να κάνουν με την ανάδυση μιας νέας "μεσαίας τάξης". Ακόμα περισσότερο, οι υποσχέσεις του ίδιου να βελτιώσει την οικονομία και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών πιθανώς να τον κάνουν πιο πρόθυμο να εγκαταλείψει το πυρηνικό πρόγραμμά του αν μπορεί να λάβει πειστικές εγγυήσεις για τη διατήρηση του καθεστώτος του. Είναι φανερό ότι η εικόνα των πραγμάτων στην Πιονγκγιάνγκ είναι σήμερα διαφορετική. Νοτιοκορεάτες δημοσιογράφοι που επισκέφτηκαν την πόλη στις αρχές του μήνα ανέφεραν ότι υπάρχει επαρκής ηλεκτροδότηση ώστε οι δρόμοι να παραμένουν φωτισμένοι όλη νύχτα, όλοι έχουν πια κινητά και οι γυναίκες είναι πιο μοντέρνα ντυμένες σε σχέση με το παρελθόν.
Πολλοί ειδικοί αλλά και συχνοί επισκέπτες της χώρας λένε ότι η οικονομία της Βόρειας Κορέας είναι σήμερα πιο ισχυρή από ό,τι νομίζουν οι ξένοι. Η κυβέρνηση του Κιμ εισήγαγε μεταρρυθμίσεις προσανατολισμένες στην οικονομία της αγοράς, επιτρέποντας μεγαλύτερη αυτονομία στις γεωργικές επιχειρήσεις και στα εργοστάσια και "ανεχόμενη" τις δραστηριότητες του ελεύθερου εμπορίου που έχουν συνεισφέρει στην επάρκεια τροφίμων. Οι ίδιες πηγές λένε ότι μια νέα, αν και ακόμα μικρή, μεσαία τάξη εύπορων επιχειρηματιών έχει αναδυθεί στη χώρα.
"Δεν έχουμε δει μεγάλες διαταραχές στη βορειοκορεατική οικονομία που θα μπορούσαν να αποδοθούν στις κυρώσεις" σημειώνει ο Ισιμάρου του Asia Press, παραδεχόμενος ότι "οι αγορές της χώρας αποδείχτηκαν αρκετά ανθεκτικές έναντι των κυρώσεων". Ο κ. Κανγκ, ένας από τους ανθρώπους που συγκεντρώνει πληροφορίες από άτομα στο εσωτερικό της χώρας, λέει πως η Βόρεια Κορέα βρίσκεται σήμερα σε πολύ καλύτερη θέση συγκριτικά με τον παρελθόν ώστε να μπορεί να ξεπεράσει τις κυρώσεις. "Υπάρχει πλέον αγορά εκεί, υπάρχει και ρύζι και πολλοί έχουν κομπόδεμα σε μετρητά" λέει χαρακτηριστικά. Η βορειοκορεατική οικονομία φαίνεται επίσης να επωφελείται και από το λαθρεμπόριο, το οποίο φέρνει σκληρό συνάλλαγμα στη χώρα αλλά και καταναλωτικά αγαθά.
Με όλα αυτά ως δεδομένα, δεν είναι περίεργο το ότι οι συντηρητικοί κύκλοι στη Νότια Κορέα φοβούνται πως ο πραγματικός στόχος του Βορρά -πέρα από τις διακηρύξεις για "ειρήνη και ευημερία"- δεν είναι η "συνθηκολόγηση", αλλά η αποδοχή του ως πυρηνικής δύναμης από τη διεθνή κοινότητα, με αντάλλαγμα βεβαίως το πάγωμα του πυρηνικού και βαλλιστικού προγράμματός του. Αναλυτές τους οποίους επικαλείται η "New York Times" θεωρούν πιθανό ότι μόλις αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Βόρεια Κορέα θα μπορούσε να τις οδηγήσει σε αδιέξοδο, προσπαθώντας να σπρώξει την Ουάσιγκτον στην "παγίδα" των διαπραγματεύσεων για τη μείωση των πυρηνικών όπλων σε παγκόσμια κλίμακα. Νοτιοκορεάτες αξιωματούχοι και αναλυτές επισημαίνουν πως, για να αποφευχθεί αυτό, η Σεούλ και η Ουάσιγκτον θα πρέπει να πείσουν την Πιονγκγιάνγκ να συμφωνήσει σε ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την πλήρη αποπυρηνικοποίησή της το συντομότερο δυνατό και όχι αργότερα από το τέλος της τρέχουσας θητείας του Τραμπ, στις αρχές του 2021.
