Των Patti Waldmeir και Tom Hanckok
Στο δικό μου χωράφι, μία στις τρεις γραμμές φασολιών πάει στην Κίνα, λέει ο Μπιλ Γουάικς, καλλιεργητής στη ζώνη της σόγιας, μιάμιση ώρα από το Σικάγο, την πόλη που χτίστηκε πάνω στην αγροτική παραγωγή. Την τελευταία δεκαετία, ο Μπιλ Γουάικς και πολλά από τα οικογενειακά αγροκτήματα στην κομητεία Κένταλ πόνταραν στην αυξανόμενη κατανάλωση κρέατος στην Κίνα και στη ζήτηση για ζωοτροφές από σόγια. «Πριν από 15 χρόνια δεν στέλναμε ούτε ένα φασόλι στην Κίνα», λέει ο 63χρονος αγρότης, ο οποίος διπλασίασε την έκταση καλλιέργειας σόγιας για να ανταποκριθεί στη ζήτηση.
Αυτές οι καλλιέργειες βρίσκονται τώρα στο επίκεντρο του επικείμενου εμπορικού πολέμου μεταξύ των δυο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, καθώς οι ΗΠΑ και η Κίνα απειλούν ότι θα επιβάλουν, η μία στην άλλη, δασμούς δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Οι ΗΠΑ δικαιολογούν την επιβολή δασμών κατηγορώντας την Κίνα για κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων, ενώ το Πεκίνο προσπαθεί να δημιουργήσει ρήγμα μεταξύ του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και των υποστηρικτών του στις αγροτικές περιοχές ενόψει των φετινών ενδιάμεσων εκλογών για το Κογκρέσο και της προσπάθειάς του να επανεκλεγεί το 2020.
Οι δυο χώρες βρίσκονται προς το παρόν στα προκαταρκτικά στάδια της αναμέτρησης: δεν αναμένεται να επιβληθούν δασμοί πριν περάσουν δυο μήνες. Αλλά η διαμάχη κλιμακώθηκε τις προηγούμενες εβδομάδες. Πριν περάσουν λίγες ώρες από τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης Τραμπ για την επιβολή δασμών σε 1.300 κινεζικά προϊόντα, το Πεκίνο απάντησε ότι θα αυξήσει κατά 25% τους δασμούς σε διάφορα αμερικανικά, ανάμεσα τους τα εισαγόμενα φασόλια σόγιας.
Έκτοτε, οι ΗΠΑ έχουν στείλει αντικρουόμενα μηνύματα. Ο νέος οικονομικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου, ο Λάρι Κάντλοου, άφησε να εννοηθεί ότι η κυβέρνηση είναι ανοιχτή σε διαπραγματεύσεις. «Δεν θα γίνει άμεσα. Θα γίνει μεγάλη συζήτηση για το θέμα», είπε στους δημοσιογράφους. Ωστόσο, την ίδια ημέρα, ο Τραμπ απείλησε με επιπλέον δασμούς 100 δισ. δολαρίων στις εισαγωγές από την Κίνα.
Καθώς οι δυο κυβερνήσεις κλιμακώνουν τη ρητορική τους, η αντιπαράθεση εξελίσσεται σε δοκιμασία πολιτικής βούλησης. Θεωρητικά, το Πεκίνο είναι περισσότερο εκτεθειμένο σε έναν εμπορικό πόλεμο, γιατί εξαρτάται περισσότερο από τις εξαγωγές στις ΗΠΑ από ό,τι η αμερικανική οικονομία μέσω της εξαγωγής αγαθών στην Κίνα. Επίσης ο Ντόναλντ Τραμπ πιθανώς αποβλέπει σε πολιτικά οφέλη με τη σκληρή γραμμή του έναντι της Κίνας. Αλλά το Πεκίνο πιστεύει ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα δεχθεί μεγάλη πίεση από τους αγρότες και από άλλα λόμπι ώστε να αποφύγει έναν εμπορικό πόλεμο, ειδικά σε εκλογική χρονιά. Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη ξένη αγορά για τα αμερικανικά φασόλια σόγιας. Η χώρα απορροφά το 56% των αμερικανικών εξαγωγών σόγιας, που έφτασαν πέρυσι συνολικά τα 22 δισ. δολάρια. Επίσης, πολλές αμερικανικές βιομηχανίες εξαρτώνται από κινεζικά ανταλλακτικά. «Το Πεκίνο πιστεύει ότι μπορεί να αντέξει μεγαλύτερο πόνο από τι ΗΠΑ», λέει ο Ίβαν Μεντέιρος, πρώην διευθυντής υποθέσεων Ασίας στον Λευκό Οίκο, νυν στέλεχος της εταιρείας συμβούλων Eurasia Group. Ο ίδιος επισημαίνει ότι η λίστα των κινεζικών δασμών φαίνεται πως «στοχοποιεί μερικές κρίσιμες εκλογικές περιφέρειες του Τραμπ».
Η ζώνη της σόγιας
Η κομητεία Κένταλ, μια από τις 14 εκλογικές περιφέρειες του Ιλινόις για το Κογκρέσο, είναι μια από τις περιοχές που θα βρεθούν στο επίκεντρο του πολιτικού ενδιαφέροντος τις προσεχείς εβδομάδες. Οι Ρεπουμπλικανοί κέρδισαν άνετα την περιφέρεια πριν από δυο χρόνια, αλλά καθώς πυκνώνουν οι ενδείξεις για ένα κύμα υπέρ των Δημοκρατικών στις εκλογές του Νοεμβρίου, η έρευνα του ανεξάρτητου Cook Political Report (ενημερωτικού δελτίου που παρακολουθεί τις πολιτικές τάσεις στις ΗΠΑ) τοποθετεί τώρα την κομητεία Κένταλ στον κατάλογο με τις περιφέρειες που θα μπορούσε να αλλάξουν χέρια.
Η ζώνη της σόγιας εκτείνεται κατά μήκος των μεσοδυτικών πολιτειών, από το Ιλινόις στη Μινεσότα και στη Νεμπράσκα, και στην κοιλάδα του ποταμού Μισισιπή μέχρι το Αρκάνσας. Περιλαμβάνει περιοχές που ψήφισαν μαζικά τον Τραμπ το 2016, καθώς και κρίσιμες πολιτείες όπως η Αϊόβα. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Peterson της Ουάσιγκτον, μια μεγάλη αναταραχή στις εξαγωγές σόγιας θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλειες θέσεων εργασίας 20% στην κομητεία του Μισισιπή στο Μισούρι, όπου θα γίνει φέτος μιας από τις πιο αμφίρροπες αναμετρήσεις για τη Γερουσία.
«Ο Τραμπ απειλεί να βάλει φωτιά στην αμερικανική γεωργία», είπε ο Μπεν Σάσε, Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής από τη Νεμπράσκα. «Οπωσδήποτε, να αντιμετωπίσουμε την κακή συμπεριφορά των Κινέζων, αλλά με ένα σχέδιο που θα τιμωρήσει εκείνους, όχι εμάς». Όταν η Κίνα ανακοίνωσε πως σχεδιάζει να επιβάλει δασμούς στη σόγια, η τιμή της έπεσε 40 σεντς /bushel (μονάδα μέτρησης που αντιστοιχεί σε 35,2 λίτρα), λέει ο αγρότης Γουάικς. «Για έναν μέσο αγρότη με 500 acre (περίπου 2.000 στρέμματα), αυτό σημαίνει απώλεια 12.000 δολαρίων μέσα σε δέκα λεπτά, μπορεί να αποβεί καταστροφικό», πρόσθεσε.
Προς το παρόν πάντως υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι οι καλλιεργητές της σόγιας στρέφονται εναντίον του Τραμπ. «Δεν νομίζω ότι έχει φτάσει κανείς σε αυτό το σημείο μέχρι τώρα», λέει ο Γουάικς. Ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος στην κομητεία Κένταλ, ο Τζέιμς Μάρτερ, λέει ότι οι απειλές για την επιβολή δασμών είναι μπλόφα: «Πιστεύω ότι ο Τραμπ χρησιμοποιεί ένα μεγάλο ραβδί ως διαπραγματευτικό όπλο», είπε.
Ο Μπομπ Στιούαρτ, ένας άλλος αγρότης από το Ιλινόις, βλέπει το ευρύτερο πλαίσιο. « Η οικογένειά μου εγκαταστάθηκε εδώ το 1860», λέει, «δεν πρόκειται αυτό να μας βγάλει από τη δουλειά». Αν και η οικογενειακή επιχείρηση «πιθανώς έχασε 200.000 δολάρια» μέσα σε μια ημέρα με την ανακοίνωση για τους δασμούς, σχεδιάζει ακόμα να σπείρει σόγια σε χωράφια όπου κανονικά θα φύτευε καλαμπόκι με την εναλλαγή της καλλιέργειας -«κάτι πρωτάκουστο για εμάς»- εξαιτίας της ισχυρής ζήτησης. Αμφιβάλλει ότι οι δασμοί θα βλάψουν εκλογικά τον Τραμπ. Οι καλλιεργητές σόγιας έχουν ισχυρό λόμπι, «αλλά σε επίπεδο εκλογικής δύναμης δεν είμαστε πολύ ισχυροί, έχουμε μείνει πολύ λίγοι αγρότες».
Ο Τζον Γκριν, αναλυτής που ειδικεύεται στην πολιτική των Μεσοδυτικών Πολιτειών, στο Πανεπιστήμιο του Άκρον, λέει ότι πολλοί ψηφοφόροι υποστηρίζουν τον συμβολικό στόχο για «περισσότερο δίκαιες» εμπορικές συμφωνίες με ξένες χώρες, ακόμα κι αν αυτό θα τους βλάψει οικονομικά. Αλλά οι επώδυνες επιπτώσεις ίσως αργήσουν. «Προς το παρόν, όλα είναι ρητορική, αυτά τα πράγματα χρειάζονται χρόνο. Είναι πολύ πιθανό ότι δεν θα δούμε τις οικονομικές επιπτώσεις μέχρι τις εκλογές του φθινοπώρου», λέει.
Ο Τσάρλι Κουκ, εκδότης του Cook Political Report, εκτιμά ότι τα κίνητρα των ψηφοφόρων του Τραμπ δεν σχετίζονται με οικονομικά συμφέροντα τα οποία θα μπορούσαν να επηρεαστούν από έναν εμπορικό πόλεμο. «Πιστεύω ότι αυτό που τους ωθεί είναι το μίσος για τις ελίτ, το μίσος για τους ανθρώπους των αστικών περιοχών και για εκείνους που κατοικούν στην Ανατολική και στη Δυτική Ακτή», λέει.
Το ρίσκο της Κίνας
Αν ξεσπάσει εμπορικός πόλεμος, η κινεζική κυβέρνηση θα μπορούσε επίσης να δεχθεί πολιτικές πιέσεις καθώς η σόγια παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία. Η ανάπτυξη που γνώρισε το εμπόριο της σόγιας κατά τις τελευταίες δυο δεκαετίες είναι τόσο εκρηκτική όσο και η ανάπτυξη της κινεζικής μεσαίας τάξης. Μετά από τρεις δεκαετίες αύξησης του εισοδήματος, η ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση κρέατος έχει υπερδιπλασιαστεί σε 50 κιλά από 20 κιλά που ήταν τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Το χοιρινό είναι το πιο δημοφιλές κρέας των Κινέζων καταναλωτών, ενώ ο αριθμός των γουρουνιών που σφάχτηκαν αυξήθηκε από 400 εκατ. σε 700 εκατ. ετησίως, την ίδια περίοδο.
Το κρέας ήταν σπάνιο πριν από 40 χρόνια, θυμάται η Γκάο Γκουφάνγκ, 87 ετών, που μεγάλωσε στην επαρχία Σιτσουάν. «Τρώγαμε χοιρινό μία η δυο φορές τον χρόνο. Τα γουρούνια έτρωγαν χορτάρι και χρειάζονταν ένα χρόνο για να μεγαλώσουν», είπε.
Αυτή η μεγάλη αύξηση της ζήτησης δεν θα μπορούσε να καλυφθεί από τους μικροπαραγωγούς που κάποτε κυριαρχούσαν στην αγορά. Αντίθετα, η Κίνα προώθησε τη δημιουργία μεγάλων χοιροτροφικών μονάδων, οι οποίες τροφοδοτούνται από ομίλους που παράγουν ζωοτροφές από πλούσια σε πρωτεΐνες σόγια, που θεωρείται ιδανική γι' αυτό τον σκοπό.
Η παραγωγή σόγιας της Κίνας αναλογεί στο 4% της παγκόσμιας παραγωγής και θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες της για μόλις έξι εβδομάδες. Οι εισαγωγές σόγιας στην Κίνα εκτινάχθηκαν από το μισό εκατομμύριο τόνους πριν από 20 χρόνια σε 96 εκατομμύρια τόνους πέρυσι - το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής. Επιπλέον, η Κίνα δεν έχει πολλές εναλλακτικές επιλογές εισαγωγής. Οι ΗΠΑ, η Βραζιλία και η Αργεντινή παράγουν περίπου το 90% της παγκόσμιας παραγωγής σόγιας και η Αργεντινή εξάγει κυρίως αλεσμένη σόγια, την οποία δεν προτιμά το Πεκίνο. «Βασικά η Κίνα μπορεί να επιλέξει μόνο μεταξύ Βραζιλίας και ΗΠΑ» ανέφεραν αναλυτές της εταιρείας συμβούλων Guotai Junan Securities σε πρόσφατο ενημερωτικό σημείωμά τους.
Με ορίζοντα το φθινόπωρο
Ο χρόνος λειτουργεί υπέρ της Κίνας. Το φθινόπωρο και η αρχή του χειμώνα στο νότιο ημισφαίριο είναι η εποχή που εισάγει σόγια από τη Βραζιλία. Υπάρχει ένα «παράθυρο» έξι μηνών πριν αρχίσει να εξαρτάται από τα φορτία από τις ΗΠΑ. Πέραν αυτού, οι Κινέζοι διερευνούν κατά πόσο θα μπορούσαν να αυξήσουν τις εισαγωγές τους από τη Βραζιλία. «Αν δεν υπάρχει αμερικάνικη σόγια, τότε άλλες χώρες όπως η Βραζιλία θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες μας» είπε πρόσφατα ο Γουέν Πενγκ-τσένγκ, ιδρυτής της Wens Foodstuffs, ενός από τους μεγαλύτερους ομίλους ζωοτροφών της Κίνας.
Ο μεγάλος κίνδυνος για το Πεκίνο είναι ότι ο εμπορικός πόλεμος ανεβάζει τον πληθωρισμό - κάτι στο οποίο ήταν πάντα αλλεργικό το Κομμουνιστικό Κόμμα, γιατί δυνητικά αυξάνει την κοινωνική δυσαρέσκεια. Ταυτόχρονα, ακόμα και η προμήθεια 5-10 τόνων από τη Βραζιλία αντί των ΗΠΑ θα μπορούσε να πονέσει τους Αμερικανούς αγρότες, ενώ θα έδινε στη Βραζιλία μεγαλύτερη εξουσία στη διαμόρφωση των τιμών. «Μια αύξηση στις τιμές της σόγιας θα μεταφερθεί στο κρέας και αυτό θα αυξήσει τον πληθωρισμό» αναφέρεται στο σημείωμα της Guotai Junan Securities. Παρ' ότι ορισμένοι Κινέζοι μπλόγκερς προτείνουν διατροφή με λαχανικά για πατριωτικούς λόγους, είναι μάλλον απίθανο ότι οι κάτοικοι των πόλεων θα χάσουν την όρεξή τους για το κρέας. Ωστόσο η εταιρεία επενδυτικών συμβούλων TS Lombard εκτιμά ότι μια αύξηση στην τιμή της σόγιας κατά 10% θα επέφερε αύξηση του πληθωρισμού λιγότερο από 0,2%, θεωρώντας ότι η Κίνα έχει περιθώριο ελιγμών.
Το Πεκίνο θα υποστεί επίσης πιέσεις από τη νέα, δική του βιομηχανία της σόγιας. Εκατοντάδες εταιρείες εισαγωγής, επεξεργασίας και διανομής ζωοτροφών καθώς και παραγωγής κρέατος απασχολούν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους. Οι εταιρείες του τομέα θα αντιμετωπίσουν αυξημένο κόστος, σίγουρα θα απευθυνθούν στην κυβέρνηση, λέει ο Φενγκ Γιονγκχουί, ειδικός στον κλάδο της χοιροτροφίας.
Ο μόνος τρόπος με τον οποίο η Κίνα θα μπορούσε να απεξαρτηθεί πλήρως από την αμερικανική σόγια θα ήταν να ρίξει χρήμα σε νέες περιοχές, ώστε να αυξήσουν τη δική τους παραγωγή. Ορισμένοι αξιωματούχοι έχουν κάνει λόγο π.χ. για χώρες της Μαύρης Θάλασσας, όπως η Ουκρανία. Αν το κάνει αυτό, θα ακολουθήσει τον δρόμο που χάραξε η Ιαπωνία, η οποία επένδυσε πολλά στην παραγωγή σόγιας στη Βραζιλία κατά τη δεκαετία του 1970. Αυτό το εγχείρημα συνέβαλε στο να αναδειχθεί η Βραζιλία σε μεγάλη παραγωγό σόγιας.
«Είναι βέβαιο ότι η κινεζική κυβέρνηση και βιομηχανία θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν την επόμενη Βραζιλία κάπου στον κόσμο», έγραψε ο αναλυτής του αμερικανικού υπουργείου Γεωργίας Φρεντ Γκέιλ. Αλλά ένα τέτοιο σχέδιο δεν θα βοηθήσει το Πεκίνο στην παρούσα αντιπαράθεση με τον Ντόναλντ Τραμπ.
