Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
11.2°C18.1°C
2 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.6°C16.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C16.4°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
9 °C
8.9°C14.6°C
0 BF 81%
"Financial Times" / Το υψηλό τίμημα της ολυμπιακής δόξας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

"Financial Times" / Το υψηλό τίμημα της ολυμπιακής δόξας

Των Murad Ahmed και Joe Leahy

Για τους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο Σότσι της Ρωσίας το 2014 ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απαίτησε να μετατραπεί με τεράστιο κόστος ένα θέρετρο για σκι του Καυκάσου σε έναν χώρο που θα ήταν κατάλληλος για το «μεγαλύτερο show στον πλανήτη». Η γενναιοδωρία περιλάμβανε την κατασκευή μιας σιδηροδρομικής γραμμής μήκους 31 μιλίων προκειμένου να συνδεθεί το αεροδρόμιο της πόλης Άντλερ, κοντά στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, με το θέρετρο του σκι Κράσναγια Πολιάνα. Με εκτιμώμενο κόστος 8,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η γραμμή ήταν ακριβότερη από το λειτουργικό κόστος των περισσότερων Ολυμπιακών Αγώνων, συμπεριλαμβανομένης της θερινής έκδοσης του Ρίο ντε Τζανέιρο.

Η σιδηροδρομική γραμμή χρησιμοποιείται σπάνια σήμερα, σύμφωνα με αναφορές των MME, γεγονός που την καθιστά το πιο πρόσφατο παράδειγμα ακριβού και δυσβάστακτου έργου που σχετίζεται με Ολυμπιακούς Αγώνες αλλά και προειδοποίηση για επίδοξους οικοδεσπότες ότι το τσίρκο με τους πέντε κύκλους δεν είναι φτηνό. Το συνολικό κόστος ξεπέρασε τα 51 δισεκατομμύρια δολάρια και οι αγώνες του Σότσι ήταν οι ακριβότεροι της Ιστορίας. Μόνο το αθλητικό κόστος έφτασε τα 21,9 δισ. δολάρια. Αντίθετα ο λογαριασμός για το Ρίο 2016 θα είναι μόνο 4,1 δισ. δολάρια, σύμφωνα με τους διοργανωτές. Αλλά ακόμη και με αυτό το πλαίσιο υπάρχει πρόβλημα, καθώς η Βραζιλία βουλιάζει σε βαθιά ύφεση η οποία έχει περιορίσει τον ενθουσιασμό του λαού για το μεγαλεπήβολο σχέδιο.

Το ολυμπιακό κίνημα ξέρει από κρίσεις. Διαφθορά και τρομοκρατικές επιθέσεις έχουν επισκιάσει παλαιότερες διοργανώσεις, ενώ οι φόβοι και για αυτά τα δύο παραμένουν στο Ρίο. Το σκάνδαλο δωροδοκίας γύρω από τις προετοιμασίες για τους αγώνες του Τόκιο το 2020, είχε ως αποτέλεσμα να καταργηθούν τα σχέδια για ένα ολυμπιακό στάδιο της διαστημικής εποχής και να παραιτηθούν διοργανωτές και πολιτικοί. Η πορεία προς τους Ολυμπιακούς του Ρίου έγινε στη σκιά του σκανδάλου ντόπινγκ που είχε ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό πολλών Ρώσων αθλητών. Αλλά για πολλά μέλη της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής -του οργανισμού που διοικεί τους αγώνες- εκείνο που απειλεί το μέλλον της διοργάνωσης είναι το δυσθεώρητο κόστος της διεξαγωγής των Ολυμπιακών. Η διαδικασία για τη διεκδίκηση των θερινών αγώνων του 2024 ακολούθησε τα βήματα εκείνης για τους χειμερινούς του 2022 όπου η μία πόλη μετά την άλλη έθαβαν τις ολυμπιακές φιλοδοξίες καθώς οι κάτοικοί τους αντιδρούσαν στο κόστος.

«Ο Πούτιν νόμιζε ότι έκανε σε όλους τη χάρη όταν έλεγε κοιτάξτε πόσα ξοδεύω για τους Ολυμπιακούς» λέει ο Μάικλ Πέιν, πρώην επικεφαλής επικοινωνίας και σύμβουλος της ΔΟΕ. «Αλλά τρόμαξε όλους τους άλλους εν δυνάμει οικοδεσπότες. Όταν είσαι μια μικρή πόλη, πού θα βρεις 50 δισ. δολάρια;»

Η φούσκα και η έκρηξη

Το 2009, όταν το Ρίο ορίστηκε οικοδεσπότης για το 2016, η Βραζιλία διερχόταν μια από τις καλύτερες περιόδους της. Μετά την έναρξη ενός πακέτου στήριξης με στόχο την ανάκαμψη από την παγκόσμια οικονομική κρίση, η οικονομία της χώρας αναπτύχθηκε κατά 7,5% το 2010, ο υψηλότερος ρυθμός για δεκαετίες. Σήμερα αντιμετωπίζει τη βαθύτερη κρίση για περισσότερο από έναν αιώνα, η οποία πυροδοτήθηκε από την κατάρρευση της παγκόσμιας αγοράς εμπορευμάτων σε συνδυασμό με την παρεμβατική πολιτική της κυβέρνησης και τα σκάνδαλα διαφθοράς.

Η πολιτεία του Ρίο ντε Τζανέιρο, που βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, προειδοποιούσε για μια καταστροφή μέχρις ότου η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της χορήγησε επείγουσα χρηματοδότηση για την ασφάλεια τον Ιούνιο. Ευτυχώς για τους Αγώνες, η τοπική αρχή της πόλης φαίνεται πως βρίσκεται σε ελαφρώς καλύτερη κατάσταση, είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο μέρος των υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των σταδίων, και φαίνεται πως υλοποίησε τις υποσχέσεις της.

«Κερδίσαμε το δικαίωμα να διοργανώσουμε τους αγώνες όταν η Βραζιλία βρισκόταν στα καλύτερά της για μια πεντηκονταετία και τους υλοποιούμε ενώ βρισκόμαστε στην πιο περίπλοκη θέση της τελευταίας πεντηκονταετίας», είπε ο Ροντρίγο Τόστες, διευθυντής επιχειρήσεων της Οργανωτικής Επιτροπής. «Αλλά ποτέ δεν το βάλαμε κάτω, και θα δώσουμε σε όλους μια υπέροχη εμπειρία».

Η λαϊκή υποστήριξη για τους αγώνες έχει μειωθεί και μια δημοσκόπηση της Datafolha δείχνει ότι το 50% των Βραζιλιάνων είναι αντίθετοι με τη διεξαγωγή τους στη χώρα, διπλάσιο ποσοστό σε σχέση με τη μέτρηση του 2013. Η τοπική κυβέρνηση υπολογίζει το κόστος των αγώνων σε 4,1 δισ. δολάρια σε ό,τι αφορά τις άμεσες δαπάνες, όπως τα στάδια και το ολυμπιακό χωριό, η χρηματοδότηση του οποίου προήλθε κατά 80% από τον ιδιωτικό τομέα. Στο σύνολο δεν περιλαμβάνεται το κόστος για τις μεταφορές και για άλλες υποδομές. Ορισμένοι λένε ότι θα είναι υψηλότερο.

Η Σιμόν Περέιρα, κάτοικος της φαβέλας που βρίσκεται πάνω από την Ιπανέμα και την Κοπακαμπάνα -τις πιο γνωστές περιοχές του Ρίο-, λέει ότι τα χρήματα που διατέθηκαν για τους αγώνες θα μπορούσαν να είχαν αξιοποιηθεί για υπηρεσίες όπως τα νοσοκομεία που καταρρέουν. «Επί χρόνια δεν έκαναν τίποτα. Εμείς δεν είχαμε κανένα όφελος» λέει κοιτάζοντας προς τη Λαγκόα, την όμορφη λιμνοθάλασσα του Ρίο, όπου θα γίνουν οι αγώνες κωπηλασίας. «Αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τις εγκαταστάσεις με τον καλύτερο τρόπο όταν ανοίξουν για το κοινό μετά τους αγώνες».

Απαλύνοντας το οικονομικό πλήγμα

Το 1976 οι Ολυμπιακοί Αγώνες παρ' ολίγο να χρεοκοπήσουν το Μόντρεαλ, το οποίο έγινε συνώνυμο του πώς μπορούν να πάνε στραβά τα πράγματα. Η ΔΟΕ αντέδρασε αυξάνοντας την εμπορευματοποίηση, προσελκύοντας δισεκατομμύρια δολάρια από σπόνσορες και δικαιώματα μετάδοσης και μοιράστηκε τα έσοδα με τους οικοδεσπότες προκειμένου να απαλύνει το οικονομικό πλήγμα. Αλλά η παγκόσμια κρίση μετέθεσε τις προτεραιότητες των καταχρεωμένων κυβερνήσεων και αποθάρρυνε περισσότερο τις πόλεις που θα διεκδικούσαν τους αγώνες.

Η ΔΟΕ γνώριζε για την αλλαγή των διαθέσεων πριν από τις υπερβολές του Σότσι, λένε πηγές κοντά στη ΔΟΕ, και οι φόβοι της είχαν αποκρυσταλλωθεί στη διαδικασία διεκδίκησης των χειμερινών αγώνων του 2022. Πόλεις στην Πολωνία, τη Γερμανία, την Ελβετία, τη Σουηδία και την Ουκρανία έβαλαν στο ράφι τα σχέδιά τους να τους φιλοξενήσουν. Όλες είπαν ότι δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τα έξοδα. Οι ελπίδες της ΔΟΕ στράφηκαν στο Όσλο, που είχε παρουσιάσει μια λαμπρή πρόταση, αλλά η κυβέρνηση της Νορβηγίας αγωνίστηκε να πείσει τον λαό της ότι οι αγώνες άξιζαν το κόστος των πολλών δισεκατομμυρίων. Το θανατηφόρο χτύπημα ήρθε τον Οκτώβριο του 2013, όταν οι εφημερίδες αποκάλυψαν μερικά πρόσθετα έξοδα, όπως μια δεξίωση με τον βασιλιά της Νορβηγίας που απαιτούσαν τα μέλη της ΔΟΕ στην περίπτωση που κέρδιζε η πόλη.

Ενισχύθηκε η αρνητική άποψη που είχε ήδη ο κόσμος με τις απαιτήσεις της ΔΟΕ, λέει ο Γκέρχαρντ Χάιμπεργκ, Νορβηγός, μέλος της ΔΟΕ, ο οποίος ήταν επικεφαλής της Οργανωτικής Επιτροπής στους αγώνες του Λίλεχαμερ το 1994. «Αυτό επηρέασε τη σκέψη των πολιτικών». Μετά την αποχώρηση του Όσλο απέμειναν στη διεκδίκηση το Αλμάτι στο Καζακστάν και το Πεκίνο, το οποίο ήταν ο τελικός νικητής.

Η πανωλεθρία πυροδότησε μεταρρυθμίσεις της ΔΟΕ, προκειμένου να μειωθεί το κόστος και να διευρυνθεί η δυνατότητα διεξαγωγής των αγώνων στην Αφρική και στη Νοτιοανατολική Ασία. Αλλά και να επιβληθεί στις πόλεις να πάρουν πιο σοβαρά την ιδέα ότι η κληρονομιά των αγώνων μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα οφέλη που θα ανταποκρίνονται στο τεράστιο κόστος.

Περί οικονομίας

Οι κυβερνήσεις παρουσίαζαν συχνά τους αγώνες ως σύμβολο εθνικής ζωτικότητας και υποστήριζαν ότι προσφέρουν μακροπρόθεσμη στήριξη στην οικονομία που ξεπερνά το show των 17 ημερών. Αλλά οι πολιτικοί χάνουν το επιχείρημα για την οικονομική αξία των Αγώνων. «Οι κυβερνήσεις λένε θα κάνουμε ένα μεγάλο πάρτι και θα πλουτίσουμε» λέει ο Στέφαν Σιμάνσκι, ακαδημαϊκός που ασχολείται με τη βιομηχανία του αθλητισμού στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ο οποίος έχει ερευνήσει τις οικονομικές επιπτώσεις των Ολυμπιακών. «Αυτή είναι μια παράλογη υπόθεση».

Η ΔΟΕ υποστηρίζει ότι πολλοί από τους αριθμούς που εμφανίστηκαν στα πρωτοσέλιδα σε σχέση με προηγούμενους αγώνες, όπως τα 51 δισ. ευρώ του Σότσι, είναι παραπλανητικοί. Λέει ότι τα έργα υποδομών και τα σχέδια αναπλάσεων θα πρέπει να διαχωριστούν από τον επιχειρησιακό προϋπολογισμό, ο οποίος πληρώνεται κυρίως από τις πωλήσεις εισιτηρίων, εμπορευμάτων και από τα τηλεοπτικά δικαιώματα. Οικονομολόγοι το αμφισβητούν αυτό, λέγοντας ότι οι δαπάνες για τις υποδομές δεν θα γίνονταν αν δεν γίνονταν οι Αγώνες, και κατά συνέπεια θα πρέπει να συμπεριληφθούν.

Ερευνητές στο Said Business School στην Οξφόρδη ανέλυσαν 30 θερινούς και χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες και δημοσιοποίησαν τα ευρήματά τους την περασμένη εβδομάδα. Παρ' ότι αμφισβητείται έντονα από τη ΔΟΕ, η μελέτη υποστηρίζει ότι κανένας από τους Αγώνες δεν έγινε στο πλαίσιο του αρχικού προϋπολογισμού και ότι σχεδόν οι μισοί από αυτούς ξεπέρασαν τους στόχους πάνω από 100%.

Ο Άντριου Ζίμπαλιστ, καθηγητής Οικονομικών και συγγραφέας του "Circus Maximus: The Economic Gamble Behind Hosting the Olympics and the World Cup" (σ.σ.: "Το οικονομικό παιχνίδι πίσω από τη φιλοξενία των Ολυμπιακών και του Παγκοσμίου Κυπέλου"), υπολογίζει ότι το έλλειμμα των θερινών Ολυμπιακών θα μπορούσε να οδηγήσει σε ελλείμματα έως 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων. «Διατυπώνονται ισχυρισμοί ότι το έλλειμμα θα καλυφθεί σε βάθος χρόνου μέσω της αύξησης του τουρισμού, του εμπορίου και των επενδύσεων» είπε. «Τα στοιχεία δεν δείχνουν ότι συμβαίνει αυτό».

Αλλάζοντας γήπεδο

Επικαλείται μελέτες που δείχνουν ότι η τουριστική κίνηση μειώθηκε στο Λονδίνο και στο Πεκίνο κατά τη διάρκεια των Αγώνων, ενώ μεγάλωσε η έξοδος των ντόπιων που προσπαθούσαν να τους αποφύγουν. Άλλες έρευνες δείχνουν ότι υπάρχει μικρή ή καθόλου επίπτωση στο εμπόριο ή στις άμεσες ξένες επενδύσεις, ενώ πολλές πόλεις καταλήγουν να πληρώνουν για τη συντήρηση εγκαταστάσεων που έχουν μειωμένη χρήση.

Ωστόσο, λέει, υπάρχουν δύο περιπτώσεις όπου αποφεύχθηκαν οι αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις. Η μία είναι το Λος Άντζελες του 1984, όπου οι διοργανωτές στηρίχθηκαν κυρίως στα στάδια που υπήρχαν ήδη και σε επιχειρηματίες σπόνσορες και έβγαλαν ένα μικρό κέρδος. Η άλλη είναι η Βαρκελώνη του 1992, όταν η πόλη της Καταλωνίας -έπειτα από χρόνια υπο-επένδυσης- ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ανάπλασης του παραλιακού μετώπου. «Η Βαρκελώνη προσάρμοσε τους Ολυμπιακούς στο σχέδιο που είχε ήδη επεξεργαστεί» λέει ο καθηγητής Ζίμπαλιστ. «Οι Ολυμπιακοί λειτούργησαν υπέρ αυτής της πόλης. Σε όλες τις άλλες πόλεις συνέβη το αντίθετο».

Η ΔΟΕ είχε κατά νου το Λος Άντζελες και τη Βαρκελώνη όταν παρουσίασε τον Νοέμβριο του 2015 τη μεταρρυθμιστική Ατζέντα 2020. Οι πιο σημαντικές αλλαγές αφορούσαν τη διαδικασία διεκδίκησης: αντί να ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό μεταξύ πόλεων που προσφέρουν ολοένα μεγαλύτερα ποσά για να κερδίσουν ψήφους, οι ενδιαφερόμενες πλευρές θα περνούν από μια φάση «πρόσκλησης». Οι πόλεις παρουσιάζουν σχέδια ανάπλασης ενώ η ΔΟΕ δίνει συμβουλές για τον κατάλληλο σχεδιασμό των αγώνων. Ενθαρρύνεται η χρήση των σταδίων που ήδη υπάρχουν. Η προτίμηση για «αγώνες-πακέτο» (όπου τα περισσότερα αγωνίσματα γίνονται στην ίδια περιοχή που βρίσκεται το Ολυμπιακό Χωριό) έχει εγκαταλειφθεί.

Αλλά το αυστηρό μήνυμα δεν κάνει μεγάλη διαφορά στη διαδικασία για την ανάθεση των θερινών Ολυμπιακών του 2024. Πέρυσι η Βοστώνη αποσύρθηκε μετά τις αντιδράσεις των ντόπιων στα σχέδια που πρόβλεπαν ότι θα πλήρωναν οι φορολογούμενοι τις υπερβάσεις του προϋπολογισμού. Τον Νοέμβριο αποσύρθηκε το Αμβούργο έπειτα από δημοψήφισμα για το θέμα. Η υποψηφιότητα της Ρώμης αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα μετά την εκλογή της δημάρχου Βιρτζίνια Ράτσι από το αντισυστημικό Κίνημα Πέντε Αστέρων. «Η Ρώμη έχει χρέος 13 δισ. ευρώ και δεν της επιτρέπεται να φορτωθεί κι άλλα χρέη για να χτίσει παλάτια στην άμμο» είπε μετά τη νίκη της τον Ιούνιο.

Εάν αποσυρθεί η Ρώμη, θα απομείνουν μόνο το Λος Άντζελες, το Παρίσι και η Βουδαπέστη. Μόνο η πρωτεύουσα της Ουγγαρίας δεν έχει φιλοξενήσει Ολυμπιακούς, αλλά θεωρείται μακρινή πιθανότητα ,σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Ολυμπιακής, παρά τις διακηρύξεις της ίδιας της ΔΟΕ ότι θα αναζητήσει νέα εδάφη. Παρά τα προβλήματα αυτά, ο κύριος Πέιν επιμένει ότι οι Ολυμπιακοί θα ευημερήσουν εφόσον τους παρακολουθούν εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι και θεωρούνται ο κολοφώνας της αθλητικής επιτυχίας. Μερικοί πιστεύουν ότι τα σκάνδαλα ντόπινγκ έχουν ήδη στοιχίσει στους Αγώνες αυτή την αίγλη, αλλά ο κύριος Πέιν παραμένει αισιόδοξος. «Πρέπει να σε έχει πάρει ο ύπνος στο τιμόνι για να μην έχεις καταλάβει ότι αποσύρονται πόλεις και ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα» λέει. «Αλλά πιστεύω ότι το Ρίο θα ξαφνιάσει τον κόσμο. Θα είναι εντυπωσιακό στην τηλεόραση. Να θυμάστε ότι η ΔΟΕ ελέγχει το τηλεοπτικό σήμα».

Πιο δυνατά, πιο ψηλά αλλά είναι πιο ευτυχισμένοι οι άνθρωποι;

Καθώς οι οικονομολόγοι αμφισβητούν τα οικονομικά επιχειρήματα για τη φιλοξενία των Αγώνων, οι πολιτικοί θα χρειαστούν νέα επιχειρήματα για να τους πουλήσουν σε εκλογικά σώματα που διακατέχονται από σκεπτικισμό. Ίσως θα μπορούσαν να στηριχθούν σε μια νέα έρευνα που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα με τίτλο «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες: Πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά - κάνει αυτό πιο ευτυχισμένους τους ανθρώπους;» Τα τελευταία χρόνια επιστήμονες που μελετούν τη συμπεριφορά, ψυχολόγοι και οικονομολόγοι σκάβουν ολοένα περισσότερο στη θεωρία της ευτυχίας. Μια από τις σταθερές που χρησιμοποιούν οι ερευνητές είναι η υποκειμενική ευτυχία, ο βαθμός στον οποίο οι άνθρωποι βιώνουν την ποιότητα ζωής που περιλαμβάνει τη συνειδητή αντίληψη και τις συναισθηματικές αντιδράσεις.

Μια ομάδα ακαδημαϊκών στις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τη Γαλλία συνεργάστηκαν για να διακριβώσουν κατά πόσο αυξήθηκε η υποκειμενική ευτυχία των κατοίκων του Λονδίνου πριν, στη διάρκεια και μετά τους Ολυμπιακούς του 2012. Πήραν συνεντεύξεις από 26.000 άτομα που ζούσαν στο Λονδίνο, το Βερολίνο και το Παρίσι μεταξύ του 2011 και του 2013. Ο Στέφαν Σιμάνσκι, ένας από τους ερευνητές που συμμετείχαν στη μελέτη, δήλωσε ότι τα αποτελέσματα δίνουν την πρώτη κωδικοποιημένη απόδειξη μιας «ολυμπιακής επίδρασης» (Olympic effect) στις χώρες που φιλοξενούν Αγώνες, η οποία δεν εμφανίζεται σε ισολογισμούς. Λέει ότι υπήρξε «μια μετρήσιμη αύξηση της ευτυχίας στο Λονδίνο το 2012, σε σύγκριση με το Παρίσι και το Βερολίνο».

Ωστόσο οι πολιτικοί θα πρέπει να βιαστούν για να κεφαλαιοποιήσουν αυτή την ευτυχία των ντόπιων, καθώς οι ακαδημαϊκοί συμπεραίνουν επίσης: Η επίδραση δεν είναι μακράς διάρκειας και εξανεμίζεται σε έναν χρόνο. Ο οικοδεσπότης επωφελείται, αλλά όχι για πολύ.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL