Κάθε γερμανικό μουσικό συγκρότημα που σέβεται τον εαυτό του ονειρεύεται να εμφανιστεί -και να αποθεωθεί- στο Tempodrom του Βερολίνου, έναν τεράστιο στεγασμένο χώρο στην καρδιά του Κρόιτσμπεργκ. Για τον Τούρκο πρωθυπουργό, Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν, η αποθέωση στο Tempodrom ήταν περίπατος, χιλιάδες οπαδοί του και δυνάμει ψηφοφόροι του μαζεύτηκαν στη «Μικρή Ισταμπούλ», όπως λένε εδώ και δεκαετίες το Κρόιτσμπεργκ, για να ακούσουν και κυρίως να χειροκροτήσουν τον «αφέντη»...
Η επίσκεψη του Ερντογάν στη Γερμανία, την εβδομάδα που πέρασε, ήταν αλλιώτικη από τις συνηθισμένες. Βεβαίως, είχε την "υποχρεωτική" συνάντηση με την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, βεβαίως ειπώθηκαν τα συνηθισμένα για τη "δύσκολη" ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, το σημαντικό όμως για τον Τούρκο πρωθυπουργό ήταν να απευθυνθεί στους σχεδόν 1,5 εκατομμύριο συμπατριώτες του, που έχουν δικαίωμα ψήφου στις τουρκικές κάλπες. Οι μισοί από τους ενήλικες Τούρκους της Γερμανίας διατηρούν το τουρκικό διαβατήριο, άρα και τα εκλογικά τους δικαιώματα, και για πρώτη φορά στις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου, θα έχουν τη δυνατότητα να ψηφίσουν χωρίς να ταξιδέψουν στην Τουρκία.
Προεκλογικός μαραθώνιος
Ο Ερντογάν είναι ο πρώτος Τούρκος πολιτικός που καλλιεργεί συστηματικά τις σχέσεις του με την ομογένεια στη Γερμανία, που δεν ξεχνά ποτέ να κάνει προεκλογικές εμφανίσεις στην… τέταρτη σε μέγεθος εκλογική περιφέρεια της Τουρκίας, μετά την Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και τη Σμύρνη. Ιστορική έχει μείνει η εμφάνισή του στην «Αρένα» της Κολωνίας το 2008, όπου είχε χαρακτηρίσει την πίεση για ενσωμάτωση των Τούρκων μεταναστών στη γερμανική κοινωνία ως «έγκλημα ενάντια στην ανθρωπότητα».
Αυτή τη φορά, στο Βερολίνο, ο Ερντογάν δεν ήταν τόσο μεγαλοπρεπής, όσο στις προηγούμενες εμφανίσεις του. Σε αντίθεση με το 2008, αλλά και το 2011 στο Ντίσελντορφ, ο Ερντογάν δεν είχε νέες πολιτικές και οικονομικές επιτυχίες να διαφημίσει στους συμπατριώτες του. Αντίθετα. Οι μνήμες από την άγρια καταστολή των διαδηλώσεων για το πάρκο Γκεζί είναι ακόμη νωπές, οι κατηγορίες για διαφθορά πανταχού παρούσες. Ο Τούρκος πρωθυπουργός επέλεξε και στο Βερολίνο την ίδια τακτική που ακολουθεί όλο το προηγούμενο διάστημα και στην τουρκική επαρχία. Από το βήμα του Tempodrom έβγαλε έναν πύρινο λόγο εναντίον αυτών που «επιβουλεύονται» την Τουρκία και διασπείρουν τις «ψευδείς ειδήσεις» περί διαφθοράς. Έσπευσε να διαβεβαιώσει το κοινό του ότι «στην Τουρκία επικρατεί σταθερότητα» και θύμισε τις τεράστιες οικονομικές προόδους που έχουν σημειωθεί από τότε που κάνει αυτός κουμάντο: «πριν από λίγα χρόνια ούτε να ονειρευτούμε αυτά τα μεγάλα έργα δεν μπορούσαμε, πριν από λίγα χρόνια δεν είχαμε χρήματα ούτε για φάρμακα», είπε με καμάρι...
Η κλειστή πόρτα της Ευρώπης
Στην ομιλία του στους Τούρκους του Κρόιτσμπεργκ, ο Ερντογάν απέφυγε να αναφερθεί στην πορεία των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, αυτό ακριβώς το θέμα απασχόλησε τη συνάντησή του με τη Μέρκελ. Η οποία ήταν τόσο ψυχρή όσο αναμενόταν. Αν και η καγκελάριος μονίμως δηλώνει ότι οι διαπραγματεύσεις με την Άγκυρα είναι «ανοιχτές ως προς το αποτέλεσμα» (σ.σ.: σε όλες τις άλλες ενταξιακές διαπραγματεύσεις ήταν δεδομένο ότι εφόσον η υποψήφια χώρα ικανοποιήσει τους όρους του κοινοτικού κεκτημένου θα γίνει μέλος, στην περίπτωση της Τουρκίας όχι), το κόμμα της ξεκαθαρίζει ότι «η Τουρκία δεν θα γίνει ποτέ πλήρες μέλος της Ε.Ε.». Μάλιστα, αυτή τη φορά η Μέρκελ ήταν ακόμη περισσότερο «κουμπωμένη» έναντι του Ερντογάν, καθώς δεν μίλησε καν για «προνομιακή σχέση» της Τουρκίας με την Ε.Ε. - διατύπωση που χρησιμοποιούσε πάντοτε για να μην ξεστομίσει την αντίθεσή της στην προοπτική της τουρκικής ένταξης, την οποία άλλωστε έχει συνυπογράψει η Γερμανία σε συνόδους κορυφής.
Ο Ερντογάν, από την πλευρά του, εμφανίστηκε έμπλεος αυτοπεποίθησης: «Η Ευρώπη χρειάζεται την Τουρκία», είπε. Μόνο που ακόμη και οι υποστηρικτές της τουρκικής ένταξης στη Γερμανία -από τους Σοσιαλδημοκράτες μέχρι ένα μεγάλο κομμάτι της οικονομικής ελίτ- δεν είναι πλέον τόσο ένθερμοι. Οι πρώτοι, διότι δυσκολεύονται πλέον να πείσουν ότι με «μοχλό» την ευρωπαϊκή προοπτική προχωρά ο εκδημοκρατισμός στην Τουρκία. Οι πρόσφατες δηλώσεις του Ερντογάν στις Βρυξέλλες, ότι δεν μπορεί οι δικαστές να είναι ισχυρότεροι από τον πρωθυπουργό (σ.σ.: έτσι δικαιολόγησε τις απολύσεις και τις μεταθέσεις αστυνομικών, ανακριτών και εισαγγελέων που είχαν το "θράσος" να ψάξουν τις καταγγελίες περί διαφθοράς που φτάνουν μέχρι τον γιο του), θεωρούνται κάτι παραπάνω από απαράδεκτες σε μια Ε.Ε. που έχει σημαία της τον σαφή διαχωρισμό των εξουσιών.
Οι οικονομικοί παράγοντες, πάλι, βλέπουν ότι η μηχανή της τουρκικής οικονομίας έχει αρχίσει να αγκομαχά, ότι η τουρκική λίρα φρενάρει με τα χίλια ζόρια στην κατρακύλα της, ότι οι ξένοι επενδυτές αποσύρονται - έστω εξαιτίας της Fed που κλείνει κάπως τις στρόφιγγες. Και θεωρούν ότι σ' αυτή τη φάση τούς φτάνει και τους περισσεύει η τελωνειακή ένωση της Ε.Ε. με την Τουρκία, δεν χρειάζεται να γίνει το επόμενο βήμα.
Τα σχολεία του Γκιουλέν
Στο μεταξύ, με αφορμή την ενδοϊσλαμική κόντρα για την εξουσία στην Τουρκία, μεταξύ Ερντογάν και των οπαδών του κινήματος του ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, η Γερμανία έχει αρχίσει να παρακολουθεί πολύ προσεκτικά τι γίνεται με τα σχολεία του Γκιουλέν στο έδαφός της. Να σημειωθεί ότι το κίνημα «Χιζμέτ», όπως λέγεται, διατηρεί δεκάδες ιδιωτικά σχολεία στη Γερμανία, τα οποία μέχρι πρόσφατα ήταν στο απυρόβλητο, θεωρούνταν μάλιστα καλά και «προσφορά στην πολυπολιτισμικότητα». Από τότε που βρέθηκε ο Γκιουλέν στη δημοσιότητα - μέσω των εξελίξεων στην Τουρκία- έπεσαν οι προβολείς και πάνω στα σχολεία του. Και άρχισαν οι καταγγελίες και τα ρεπορτάζ περί προσηλυτισμού των μαθητών σ' αυτά τα σχολεία, περί πιέσεων στα κορίτσια να φοράνε μαντίλα, περί διώξεων όσων καθηγητών δεν χειροκροτούν τον λόγο του Γκιουλέν, περί αποκλεισμού πολλών βιβλίων από τις συγκεκριμένες σχολικές βιβλιοθήκες κ.λπ.
Τα ρεπορτάζ αυτά κλόνισαν τη βεβαιότητα που κυριαρχούσε στα γερμανικά μέσα ενημέρωσης ότι ο Γκιουλέν κηρύσσει ένα σύγχρονο και μετριοπαθές Ισλάμ, χωρίς να σημαίνει ότι λειτούργησαν προς όφελος του Ερντογάν. Από την καταστολή των διαδηλώσεων στην πλατεία Ταξίμ και μετά δεν υπάρχει πια ούτε ένα θετικό άρθρο στον γερμανικό Τύπο για τον Ερντογάν, ενώ οι περισσότεροι πολιτικοί, δημοσιογράφοι και αναλυτές τουρκικής καταγωγής στη Γερμανία θυμίζουν σε καθημερινή βάση πως καταπατούνται σημαντικά πολιτικά δικαιώματα στην Τουρκία. Και βεβαίως, η διαδήλωση ενάντια στον Τούρκο πρωθυπουργό, που οργανώθηκε στο Βερολίνο την ώρα της συνάντησης Μέρκελ - Ερντογάν τόσο από την τουρκική κοσμική Δεξιά όσο κι από την τουρκική και κουρδική Αριστερά, προβλήθηκε αναλόγως.
