Εξηγώντας τι σημαίνει "μεταρρύθμιση" σήμερα ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Γιορκ στο Τορόντο του Καναδά, Λίο Πάνιτς, θεωρεί πως ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να τα καταφέρει αν έχει ένα παγκόσμιο κίνημα υποστήριξης πίσω του. Ο διανοούμενος με τη μακρά ακαδημαϊκή πορεία και το πλούσιο συγγραφικό έργο, που ξεχωρίζει ως ένας από τους πιο επιφανείς Καναδούς θεωρητικούς του μαρξισμού, έπεσε θύμα των "χαλκείων" της Συγγρού για πρόσφατο άρθρο του που δημοσιεύθηκε στη βρετανική Guardian. Ο ίδιος δεν εξεπλάγη από τις πρακτικές της Ν.Δ., τις θεωρεί ωστόσο "απαράδεκτες". Μίλησε στην "Αυγή" για τον ΣΥΡΙΖΑ και την Αριστερά και για την ανάγκη εκδημοκρατισμού του κράτους.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΙΑΜΑΛΗ
* Γράψατε ένα άρθρο στην Guardian όπου μιλούσατε για την αποτυχία της σοσιαλδημοκρατίας και τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει μία κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από την κυβέρνηση διαστρεβλωμένο λέγοντας πως ακόμη και οι ομοϊδεάτες μας υποστηρίζουν πως "μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ισοδυναμεί με καταστροφή". Τι πρέπει να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ; Να προβάλει ένα νέο σοσιαλιστικό παράδειγμα ή να εφαρμόσει τρεις βασικές μεταρρυθμίσεις;
Θέλω να είμαι σαφής, διαστρεβλώθηκε το άρθρο μου από τη Ν.Δ. Έγραψα πως ο αποδεκτός -σήμερα- ορισμός του όρου "μεταρρύθμιση" ακόμη και από τους σοσιαλδημοκράτες, όπως το ΠΑΣΟΚ αλλά και τα αδελφά του κόμματα, περιλαμβάνει ακριβώς την αφαίρεση κάθε προστασίας που παρείχαν στον κόσμο οι προοδευτικές μεταρρυθμίσεις του παρελθόντος. Αυτό φαίνεται από τα δεινά που υποφέρει ο ελληνικός λαός από τα προγράμματα λιτότητας και τα Μνημόνια, που στόχο έχουν να "πληρώσουν" οι πολίτες τις απαίσιες πολιτικές της ελληνικής ελίτ και της νεοφιλελεύθερης Ευρώπης στην οποία αυτές έχουν ενσωματωθεί.
Η απάντηση του ΣΥΡΙΖΑ -η οποία με βρίσκει απολύτως σύμφωνο- περιλαμβάνει την απόρριψη των Μνημονίων, ωστόσο υπάρχει ο κίνδυνος κάτι τέτοιο να προκαλούσε περισσότερα προβλήματα στον ελληνικό λαό, με την Ελλάδα να απομονώνεται τιμωρητικά για την επιλογή της. Ο μόνος τρόπος να βγει ο κόσμος από το αδιέξοδο είναι να πάμε σε μεταρρυθμίσεις, οι οποίες θα είναι υπέρ του λαού, κάνοντας πράγματα τα οποία οι κυβερνητικές ελίτ της Ευρώπης, το ΔΝΤ, η ΕΚΤ, η τρόικα και οι συν αυτοίς θα αποκαλούσαν "επαναστατικά". Κάτι τέτοιο θα συμπεριλάμβανε έλεγχο κεφαλαίων και κοινωνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος, όπως σχεδιάζει ο ΣΥΡΙΖΑ.
Είναι γεγονός πως οι ευρωπαϊκές ελίτ θα προσπαθούσαν να απομονώσουν την Ελλάδα από το ευρώ και στην περίπτωση μιας επιστροφής στη δραχμή θα προκαλούνταν δυσκολίες, εκτός αν εφαρμοζόταν έλεγχος κεφαλαίων και αυτό επιτρεπόταν από τους Ευρωπαίους. Δεν θα πρέπει να κατηγορηθεί για όλα αυτά μια κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ: το κρίμα πέφτει στις πλάτες των δυνάμεων που θα τιμωρήσουν περαιτέρω τον ελληνικό λαό επειδή άσκησε το δημοκρατικό του δικαίωμα. Το ότι η Ν.Δ. φαλκίδευσε το άρθρο μου δεν με εκπλήσσει, είναι όμως απαράδεκτο.
* Έτσι όπως πάνε τα πράγματα σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, και σε συνδυασμό με την κρίση, πολλές χώρες αρχίζουν να στρέφονται προς επιλογές εθνικής αναδίπλωσης. Παράλληλα, ιδίως στις χώρες που χτυπιούνται από την κρίση, το κράτος γίνεται ολοένα πιο αυταρχικό. Πρόκειται για πισωγύρισμα; Τι πρέπει να κάνει η Αριστερά;
H Aριστερά πρέπει να ξεπεράσει τον εαυτό της ορίζοντας πως το επίδικο είναι το κράτος εναντίον των αγορών. Η νεοφιλελεύθερη Δεξιά έχει πει πως αυτό που χρειάζεται είναι να απελευθερωθούν οι αγορές από τα κράτη. Η Αριστερά συνήθως απαντά αμυντικά λέγοντας πως πρέπει να υπερασπιστούμε τα κράτη από την απειλή των αγορών. Ωστόσο νομίζω πως η ελληνική κατάσταση δείχνει καθαρά πως πρόκειται για ψευδή πόλωση. Το ότι οι αγορές λειτουργούν μόνο με πολύ ενεργή κρατική υποστήριξη και το ότι τα κράτη διασώζουν τις αγορές όταν πάνε στον γκρεμό είναι σαφές. Η Αριστερά και ο ΣΥΡΙΖΑ το έχουν θέσει εξαιρετικά: πρέπει να καταστεί σαφές πως το υπάρχον καπιταλιστικό κράτος είναι δομημένο έτσι ώστε να μην είναι ιδιαίτερα δημοκρατικό και να διευκολύνει τη συγκέντρωση του πλούτου εις βάρος των εργαζομένων. Επομένως είναι απαραίτητο η Αριστερά να έχει πρόγραμμα που θα προσπαθεί να πάρει τον δημοκρατικό έλεγχο των αποφάσεων για το πώς και πού επενδύεται τι και αυτό πρέπει να γίνεται, βέβαια, μέσω του κράτους. Για να γίνει σωστά κάτι τέτοιο χρειάζεται να αναδιοργανώσουμε το κράτος.
Ο ΣΥΡΙΖΑ αναγνώριζε ανέκαθεν την πελατειακότητα και τον ελιτισμό του ελληνικού κράτους, καθώς και την έλλειψη δημοκρατίας, και η ατζέντα του περιλαμβάνει τον εκσυγχρονισμό με την έννοια του εκδημοκρατισμού του κράτους.
Η εναλλακτική που προσφέρουν Ν.Δ. και τρόικα είναι το ξεπούλημα κάθε πηγής εισοδήματος, γης, πόρων, υπηρεσιών σε ιδιώτες αγοραστές. Συχνά οι αγοραστές είναι Έλληνες που έβγαλαν τα λεφτά τους στις ξένες τράπεζες όταν ξέσπασε η κρίση και τώρα τα χρησιμοποιούν στις επενδύσεις. Αυτό είναι ληστεία αισχίστου είδους.
Η μόνη δημοκρατική εναλλακτική είναι -όπως λέτε- για το ελληνικό κράτος να επανασχεδιαστεί, ώστε να προσφέρει ανοικοδόμηση της οικονομίας βασισμένη σε συλλογικές και δημόσιες υπηρεσίες. Σημαίνει αυτό, ότι μιλάμε για επιστροφή σε μία μονοδιάστατη εθνική στρατηγική; Όχι, αλλά σίγουρα απαιτείται, γιατί το κεφάλαιο θα επιχειρήσει να την "κοπανήσει", καθώς είναι πολύ αντιδημοκρατικό και δεν σέβεται τις δημοκρατικές αποφάσεις. Ακόμη κι αν χάσει από τον ΣΥΡΙΖΑ, θα προσπαθήσουν να το σκάσουν, γι' αυτό και χρειάζεται ο έλεγχος κεφαλαίων και, βέβαια, το κεφάλαιο θα αντιδράσει στην προσπάθεια αλλαγής της λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος.
Είναι απαραίτητος ο έλεγχος κεφαλαίων, όχι όμως με λογική εθνικής αναδίπλωσης και αποκοπής από τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά δημιουργώντας ανάλογες κινήσεις εκτός συνόρων για περαιτέρω υποστήριξη, οι οποίες θα δεσμευθούν για την αναδιοργάνωση της Ε.Ε. και της παγκόσμιας οικονομίας σε μια λογική όπου τα κράτη αλληλοϋποστηρίζονται στην προσπάθεια εκδημοκρατισμού τους. Αυτό είναι ένα διαφορετικό είδος εθνικής πολιτικής από αυτή που προτάσσει η Ακροδεξιά, που προτείνει κάτι παρόμοιο με τη φασιστική Δεξιά της δεκαετίας του '20 και του '30. Ο στόχος του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει είναι μια παγκόσμια αριστερή στρατηγική, τέτοια που να αναγνωρίζει ότι ο κόσμος ζει ακόμη σε εθνικά κράτη, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στη διεθνή οικονομία. Ο εκδημοκρατισμός του κράτους λοιπόν δεν γίνεται σε μία μόνο χώρα.
* Ακόμη και στην Αριστερά υπάρχουν φωνές εθνικής αναδίπλωσης. Ποια η γνώμη σας;
Νομίζω πως η απάντηση δεν είναι μόνο στα χέρια της Ελλάδας. Το θέμα δεν είναι αν η Ελλάδα πρέπει να αποχωρήσει από τη ζώνη του ευρώ, αλλά το κατά πόσο θα την πετάξουν έξω. Πράγματι υπάρχει έδαφος για το επιχείρημα πως θα έπρεπε να έχετε αποχωρήσει από το ευρώ γρήγορα αντί να υποστείτε τις απαράδεκτες συνέπειες των Μνημονίων, αλλά δεν υπήρχε μια κυβέρνηση ικανή να κάνει κάτι τέτοιο.
Επίσης είναι σαφές πως οι Έλληνες θέλουν να παραμείνουν εντός ευρωπαϊκού εγχειρήματος, αν και δεν ξέρω πόσο επιθυμούν να είναι μέρος ενός νεοφιλελεύθερου ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
Όσο για το ερώτημα κατά πόσο θα πετάξουν την Ελλάδα εκτός ευρώ αν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ακυρώσει τα Μνημόνια, νομίζω δεν μπορούμε να το απαντήσουμε. Μια εκπαραθύρωση της Ελλάδας από το ευρώ θα απαιτούσε από τους Έλληνες να πάρουν μέτρα ελέγχου των κεφαλαίων. Οι ΗΠΑ φοβούνται πως κάτι τέτοιο θα είχε συνέπειες ντόμινο, με χώρες να εισάγουν ελέγχους η μία μετά την άλλη. Θα υπάρξουν πιέσεις από τις δημοκρατικές δυνάμεις άλλων χωρών να μην εκδιωχθεί η Ελλάδα από το ευρώ και να διευκολυνθεί η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ. Θα υπάρξουν πιέσεις και από τους Αμερικανούς, οι οποίοι θα φοβούνται πως η εν λόγω κίνηση θα επηρεάσει την προσπάθειά τους να περιορίσουν την κρίση.
Θα μπείτε λοιπόν σε μία δύσκολη διαπραγμάτευση, πρέπει να είστε έτοιμοι και για μια έξοδο, αλλά η ευθύνη δεν θα 'ναι δική σας αλλά των άλλων χωρών. Πρέπει οι προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης, και ιδίως του Βορρά, να επηρεάσουν τις κυβερνήσεις τους, ώστε να αποφευχθεί κάτι τέτοιο.
* Η σοσιαλδημοκρατία έχει απορροφηθεί από τα νεοφιλελεύθερα συντηρητικά κόμματα. Το ίδιο ισχύει λίγο - πολύ και με τους Πράσινους. Την ίδια στιγμή ο ακροδεξιός ευρωσκεπτικισμός σημειώνει άνοδο. Πού θα έπρεπε να ψάξει η Αριστερά για πολιτικές συμμαχίες;
Η Αριστερά θα πρέπει να στραφεί σε εκείνα τα δημοκρατικά κινήματα της Ευρώπης που αναζητούν να εκδημοκρατίσουν το κράτος τους και θέλουν μια άλλη Ευρώπη, στην οποία θα προωθηθεί αυτός ο εκδημοκρατισμός. Ο κόσμος πρέπει να πάρει μια βαθιά ανάσα και να καταλάβει -αυτός ήταν ανέκαθεν ο περιορισμός της σοσιαλδημοκρατίας- πως δεν υπάρχει καπιταλισμός που να προωθεί και την κοινωνική δικαιοσύνη και τις αγορές. Για να υπάρχει κοινωνική δικαιοσύνη χρειάζεται συλλογικός έλεγχος του χρηματοπιστωτικού συστήματος στα ευρωπαϊκά κράτη. Όσο η Ε.Ε. προωθούσε την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, προωθούσε την αυξημένη φιλελευθεροποίηση της οικονομίας. Θέλουμε τη διεθνή συνεργασία εκείνη και εκείνους τους θεσμούς που θα προωθήσουν τη μετατροπή του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε ένα σύστημα κοινής ωφέλειας και οικονομικού σχεδιασμού σε τοπικό, εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο τέτοιο ώστε οι κοινωνίες να μπορούν να αποφασίζουν οι ίδιες ποιες είναι οι προτεραιότητές τους.
* Είναι οι ΗΠΑ "στ' αριστερά" της Ε.Ε. σε ό,τι αφορά την οικονομική πολιτική;
Όχι. Προτεραιότητα και στις δύο περιπτώσεις είναι η αποπληρωμή του χρέους, και αυτή δεν λειτουργεί. Πρέπει να αναγνωρίσουμε πως δεν λειτουργεί. Δυστυχώς για σας, αγαπητοί Έλληνες, είστε οι μοναδικοί στην Ευρώπη ή στη Βόρεια Αμερική που στηρίζετε ένα κόμμα που έχει καταστήσει σαφές πως αυτό δεν δουλεύει και απορρίπτει αυτές τις λεγόμενες "μεταρρυθμίσεις" με στόχο μια δημοκρατική στρατηγική ανατροπής. Αυτό που πρέπει να καταστεί επίσης σαφές είναι πως δεν θα τα καταφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ αν πίσω του δεν υπάρχει ένα πολύ ενεργό κίνημα. Αυτό είναι το μάθημα που πρέπει να πάρουμε όλοι, στον Καναδά, στις ΗΠΑ, στη Γερμανία, στη Βρετανία, στη Σουηδία και στη Νορβηγία. Αντί να κρατάτε αμυντική στάση, πρέπει να είστε υπερήφανοι που μόνοι σας στηρίξατε τον ΣΥΡΙΖΑ.
Η πολιτική απόφαση να στηρίξει ένας λαός ένα κόμμα σαν τον ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να είναι έμπνευση. Βέβαια, θα είναι δύσκολο γιατί τέτοια κόμματα δεν γνωρίζουν τόσο μεγάλη υποστήριξη αλλού, υπάρχει ο κίνδυνος της απομόνωσης, αλλά να μην το βάλετε κάτω. Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι πολύ χειρότερο από οτιδήποτε μπορεί να συμβεί επί ΣΥΡΙΖΑ, όσο εχθρικό κι αν είναι το περιβάλλον.
