Του Γιώργου Κατρούγκαλου*
Η Τουρκία έχει μια σταθερή, αναθεωρητική στρατηγική απέναντι στη χώρα μας, η οποία συνδυάζεται με τη συνολική προσπάθειά της να αναδειχθεί ως περιφερειακή δύναμη, παράγοντας της τελικής λύσης στη Συρία και τη Λιβύη, πρωταθλητής του σουνιτισμού και υπερασπιστής της παλαιστινιακής υπόθεσης.
Προωθεί τη στρατηγική αυτή το τελευταίο διάστημα με ένα κρεσέντο επιθετικών κινήσεων, όπως ο πολλαπλασιασμός των παραβιάσεων του εναέριου χώρου μας με ποιοτικά αναβαθμισμένα χαρακτηριστικά, για πρώτη φορά πάνω από τον Έβρο και μεγάλα μας νησιά.
Επαναφέρει εκ νέου την απειλή εργαλειοποίησης του προσφυγικού, ενώ με τη διεκδίκηση είκοσι τεσσάρων «οικοπέδων» έξι μίλια από τις ακτές μας αποσκοπεί τόσο στο να προβάλει τις γνωστές, αντίθετες στο Διεθνές Δίκαιο τουρκικές θέσεις για την υφαλοκρηπίδα των νησιών, όσο και να αμφισβητήσει το κυριαρχικό μας δικαίωμα, όποτε επιλέξουμε να το ασκήσουμε, για επέκταση των χωρικών μας υδάτων.
Κυβερνητική αμηχανία, παλινωδίες, αντιφάσεις
Απέναντι σε αυτή τη συνεκτική πολιτική η κυβέρνηση αντιδρά με αμηχανία, παλινωδίες και αντιφάσεις. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος βρίσκει ότι μόνο λεκτικές είναι οι τουρκικές απειλές και ότι δεν διανύουμε περίοδο ιδιαίτερης έντασης.
Ενώ η Τουρκία εκμεταλλεύεται το κενό ενεργητικής διπλωματίας εκ μέρους μας και συμμετέχει σε ευρωπαϊκά τραπέζια από τα οποία εμείς απουσιάζουμε, από τη Διαδικασία του Βερολίνου για τη Λιβύη έως τον ευρωτουρκικό διάλογο για το προσφυγικό, εμφανίζεται ως «απομονωμένη» και οι κινήσεις της ως «φαιδρές».
Απέναντι στην αναβάθμιση και την κλιμάκωση της τουρκικής παραβατικότητας ο ΣΥΡΙΖΑ λειτούργησε πάντα ως δύναμη πατριωτικής ευθύνης και οδηγό τις ανθρωπιστικές αξίες της Αριστεράς. Επιδιώκουμε τη συγκρότηση εθνικού μετώπου, όχι αφηρημένα, αλλά στη βάση μιας συνεκτικής στρατηγικής, συνέχειας της πολυδιάστατης πολιτικής της διακυβέρνησής μας.
Η άσκηση κριτικής στο κενό στρατηγικής της κυβέρνησης δεν αποτελεί εμπόδιο για τη δημιουργία του μετώπου, αλλά πατριωτική υποχρέωση, ώστε να ξαναβρεί πυξίδα η εξωτερική μας πολιτική.
Η ενεργητική διπλωματία του ΣΥΡΙΖΑ
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ προώθησε τον ρόλο της πατρίδας μας ως εξαγωγέα σταθερότητας και εγγυητή ασφάλειας με εργαλείο την ενεργητική διπλωματία. Αυτή η επιλογή, εμβληματικά με τη Συμφωνία των Πρεσπών, με τον ρόλο της Ελλάδας στην υπογραφή της Δήλωσης Ε.Ε. - Τουρκίας, αλλά και με τις πολυεπίπεδες πρωτοβουλίες στα Βαλκάνια και στην ανατολική Μεσόγειο, όχι μόνο πολλαπλασίασε εκθετικά το διπλωματικό κεφάλαιο της χώρας, αλλά είχε δημιουργήσει σοβαρή πίεση στην αναθεωρητική και επιθετική τακτική της Άγκυρας.
Με τη συμφωνία για τον EastMed και το σχήμα 3+1 η Τουρκία είχε βρεθεί πράγματι σε απομόνωση ακριβώς διότι οι επιλογές της να αμφισβητεί το Διεθνές Δίκαιο ως βάση εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων της περιοχής απορρίφθηκαν έμπρακτα από όλους τους τοπικούς και διεθνείς παίκτες.
Και ακριβώς επειδή η τελική επίλυση των ζητημάτων που μας χωρίζουν με αυτήν μπορεί να γίνει μόνο μέσω του διαλόγου, την επαύριον της σημαντικής αυτής συμφωνίας συναντήθηκα στην Αττάλεια με τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας με ένα σαφές μήνυμα: Και η Τουρκία έχει δικαιώματα στην ενεργειακή εξίσωση της ανατολικής Μεσογείου, αυτά όμως τα δικαιώματα που ορίζει το Δίκαιο της Θάλασσας και όχι η αναθεωρητική προβολή ισχύος.
Η «φρούριο Ευρώπη»
Συνεπώς η πολιτική μας έναντι της γείτονος πρέπει να είναι διττή: αφενός να ασκείται με κάθε μέσο πίεση για την ανατροπή των παράνομων μεθοδεύσεών της, ιδανικά πριν εκδηλωθούν, αλλά και να αποκατασταθεί η δυνατότητα διαλόγου μαζί της, με πρώτο βήμα την εφαρμογή συγκροτημένων ΜΟΕ και την αποκατάσταση διαύλων επικοινωνίας με αυτήν.
Και όλα αυτά με συνείδηση του γεγονότος ότι η εξωτερική πολιτική της χώρας μας έχει ως πάγιους πυλώνες τόσο την προάσπιση της κυριαρχίας μας όσο και τον σεβασμό της διεθνούς νομιμότητας.
Η αντίθετη επιλογή του «φρουρίου Ευρώπη», η πολιτική Όρμπαν, Σαλβίνι, αλλά και Κουρτς αναδεικνύει ως υπέρτατη αξία αναφοράς, αντί της σταθερότητας, των διπλωματικών εργαλείων (διάλογος / κυρώσεις) και της ειρηνικής επίλυσης διαφορών, μια στρεβλή και αντίθετη με τον ευρωπαϊκό νομικό πολιτισμό θεώρηση της «ασφάλειας - σκαντζόχοιρου», με έντονα στρατιωτικά χαρακτηριστικά και παραμερισμό του Διεθνούς Δικαίου.
Αυτή η θεώρηση συμπλέκεται άρρηκτα με την επιθετική προπαγάνδα της νέας Δεξιάς (Alt Right) και τις θεωρίες πολέμου πολιτισμών που εκθειάζουν τη λογική της ανάσχεσης. Η λογική της «ασπίδας» και του «φρουρίου Ευρώπη» είναι ανεφάρμοστη μακροπρόθεσμα και αντίθετη με τα εθνικά μας συμφέροντα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια στρατηγική υπεργολαβίας, «outsourcing» του προβλήματος, ώστε οι ανεπιθύμητοι να παραμένουν μακριά από τις μεγάλες ευρωπαϊκές μητροπόλεις.
Άμεση συμμετοχή μας στον ευρωτουρκικό διάλογο
Πρέπει, συνεπώς, η διπλωματία μας να ξαναβρεί πυξίδα. Να επιδιώξει άμεση συμμετοχή της χώρας μας στον ευρωτουρκικό διάλογο. Να γίνουν οι κόκκινες γραμμές μας κόκκινες γραμμές της Ευρώπης. Να ζητήσει να αποφασιστούν συμπληρωματικές κυρώσεις απέναντι σε νέα εργαλειοποίηση του προσφυγικού / μεταναστευτικού ή σε έμπρακτη αμφισβήτηση της υφαλοκρηπίδας μας.
Η γερμανική προεδρία μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ενίσχυση του ευρωτουρκικού διαλόγου και η Ελλάδα πρέπει να πρωτοστατήσει σε αυτό. Να ζητήσουμε να μπει σαφώς στο τραπέζι και η απειλή κυρώσεων, αλλά και η προοπτική αναθεώρησης της τελωνειακής ένωσης ή η καθιέρωση ισχυρού μηχανισμού νόμιμης επανεγκατάστασης προσφύγων από την Τουρκία στην Ε.Ε.
Και να συμπεριλάβουμε τα δικά μας θέματα που αφορούν την αναθεώρηση και εφαρμογή της Δήλωσης Ε.Ε. - Τουρκίας και τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο. Η εμπειρία των Πρεσπών έδειξε ότι η Ε.Ε. δεν κινητοποιείται αν δεν πιεστεί να εμπλακεί με ενεργητικές, δικές μας πρωτοβουλίες.
Για όλα αυτά είναι άμεση ανάγκη να συγκληθεί Συμβούλιο Πολιτικών Αρχηγών για να καλυφθεί το σημερινό κενό στρατηγικής.
* Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ, βουλευτής Βόρειου Τομέα Β’ Αθήνας, τέως υπουργός
