Το δικαίωμα των γυναικών στη γη αναδεικνύεται σε κυρίαρχο στη συζήτηση που διεξάγεται γύρω από την έμφυλη ισότητα στον αγροτικό τομέα. Αυτό μάλιστα είναι και ένα από τα ζητήματα που θα συζητηθούν στην 62η Σύνοδο της Επιτροπής για το Καθεστώς των Γυναικών του ΟΗΕ στις 12 έως 23 Μαρτίου στη Νέα Υόρκη, με την ελληνική αντιπροσωπεία, εκπροσωπούμενη από τη Γενική Γραμματέα Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) Φ. Κούβελα, να παρουσιάζει τις παρεμβάσεις της που πήραν σάρκα και οστά.
Στον Νόμο 4384/2017 για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς ενσωματώθηκαν οι προτάσεις της ΓΓΙΦ για ενισχυμένη παρουσία των γυναικών στη διοίκησή τους. Σε διεθνές επίπεδο, το έργο της ΓΓΙΦ για τις γυναίκες αγρότισσες απέσπασε διεθνή αναγνώριση, με αναφορά της Ελλάδας στην έκθεση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ στο πλαίσιο της 72ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών με θέμα την κατάσταση των γυναικών της υπαίθρου διεθνώς. Σε κάθε περίπτωση, η θέση των γυναικών στον αγροτικό τομέα παραμένει ευάλωτη. Αυτό, μάλιστα, αποτυπώνεται στην έκθεση του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ που καταγράφει την εξέλιξη των δράσεων παγκοσμίως ως προς την επίτευξη των στόχων της ατζέντας του 2030.
Βιοκαύσιμα vs Τροφίμων
Με δεδομένο ότι το 46% του πληθυσμού ζει σε αγροτικές περιοχές, η έκθεση επισημαίνει ότι “μια δεκαετία μετά την επίθεση της οικονομικής, διατροφικής και κλιματικής κρίσης, οι αγροτικές περιοχές συνεχίζουν να επηρεάζονται από τους χαμηλούς ή και στάσιμους ρυθμούς ανάπτυξης, τις ασταθείς τιμές των τροφίμων, όπως επίσης και από ακραία καιρικά φαινόμενα, αλλά και από την επιδείνωση των πολιτικών εξελίξεων, των βίαιων συγκρούσεων και των ανθρωπιστικών κρίσεων”. Αναγνωρίζει επίσης ότι “η επίδραση της παγκοσμιοποίησης στην αγροτοδιατροφική αλυσίδα, οι μεγάλης κλίμακας εγχώριες επενδύσεις και οι ξένοι επενδυτές σε γη για την παραγωγή βιοκαυσίμων συνιστούν κίνδυνο για τον αγροτικό πληθυσμό”.
Χωρίς προστασία
Σε αυτό το πλαίσιο, η έκθεση επισημαίνει ότι “λόγω των ανισοτήτων με βάση το φύλο, οι γυναίκες και τα κορίτσια του αγροτικού τομέα έχουν επηρεαστεί δυσανάλογα από τη φτώχεια, τον αποκλεισμό και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής”. Άλλωστε, όπως έχει καταγραφεί, η πλειονότητα του πληθυσμού που ζει υπό απαράδεκτες συνθήκες φτώχειας και διατροφικής επισφάλειας είναι συγκεντρωμένο σε αγροτικές περιοχές. “Πρόκειται για ένα δισεκατομμύριο άτομα που είναι μικροί καλλιεργητές, μη δηλωθέντες εργαζόμενοι με χαμηλή ή και χωρίς κοινωνική προστασία” υπογραμμίζεται στην έκθεση.
Περιορισμένη πρόσβαση στην αγορά
Φωτίζοντας ακόμη μια πτυχή, η έκθεση του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ επισημαίνει ότι “τα εμπόδια στην πρόσβαση σε πληροφορία, τεχνολογία, χρηματοδότηση και αγοραστικό κοινό θέτουν σε κίνδυνο την αγροτική παραγωγή και την διατροφική επάρκεια”. Αυτές οι συνθήκες επηρεάζουν περισσότερο τις γυναίκες αγρότισσες που πρέπει να είναι το ίδιο παραγωγικές με τους άνδρες αγρότες και να ασκούν παρεμφερείς επιχειρηματικές πρακτικές, αφού οι γυναίκες αγρότισσες δεν έχουν ισότιμη πρόσβαση στη διαχείριση της γης, την πίστωση, την πληροφορία προκειμένου να επιτυγχάνουν την παραγωγή υψηλής ποιότητας αγροδιατροφικών προϊόντων. Έτσι, στην έκθεση δίνεται προτεραιότητα στην ανάπτυξη πολιτικής επενδύσεων στην κατεύθυνση της εξάλειψης του έμφυλου χάσματος στον αγροτικό τομέα και την αγροτική οικονομία, προκειμένου να τερματιστούν τα φαινόμενα φτώχειας και πείνας.
Χωρίς δικαίωμα ιδιοκτησίας
Την ίδια στιγμή, η έκθεση φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας που έχουν οι γυναίκες πάνω στην αγροτική γη. Έτσι, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων του Παγκόσμιου Οργανισμού για τα Τρόφιμα και τον Αγροτικό Τομέα (FAO), λιγότερο από το 20% των ιδιοκτητών αγροτικής γης είναι γυναίκες. Σε σύνολο 161 χωρών, μόλις στις 60 οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες στην κατοχή γης, ενώ σε 95 χώρες, παρότι ο νόμος εγγυάται για την κατοχή και στα δύο φύλα, οι θρησκευτικές νόρμες δημιουργούν διακρίσεις εις βάρος των γυναικών και υπονομεύουν την πλήρη εφαρμογή του νόμου και βέβαια σε έξι χώρες του κόσμου (σ.σ.: πρόκειται για αραβικές χώρες) οι γυναίκες δεν έχουν δικαίωμα ιδιοκτησίας.
Αναγκαστικοί γάμοι
Να σημειωθεί ότι σε πολλές χώρες οι γυναίκες όχι μόνο δεν έχουν στην κατοχή τους τον απευθείας τίτλο κτήσης, αλλά σε πολλές περιπτώσεις τα δευτερογενή δικαιώματα κτήσης είναι περιορισμένα, πράγμα που σημαίνει ότι τα διατηρούν μόνο όταν είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον άνδρα της οικογένειας και τα χάνουν σε περίπτωση διαζυγίου ή αποπομπής τους από την οικογένεια. Αυτό δεν είναι ασύνδετο με το φαινόμενο των πρόωρων και αναγκαστικών γάμων ανήλικων κοριτσιών. Παρότι σε παγκόσμια κλίμακα οι γάμοι των ανήλικων γυναικών έχουν μειωθεί, τα κορίτσια των αγροτικών περιοχών ωθούνται σε σύναψη πρόωρων γάμων έξι φορές συχνότερα απ’ ό,τι τα κορίτσια που μένουν σε αστικές περιοχές, κυρίως σε χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και την Καραϊβικής.
Περιορισμένη πρόσβαση σε καθαρό νερό
Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή για τη θέση των γυναικών κρίνει αναγκαίες τις μεταρρυθμίσεις στο Κληρονομικό και το Οικογενειακό Δίκαιο προκειμένου οι διακρίσεις εις βάρος των γυναικών να καταλαμβάνουν όσο το δυνατόν μικρότερο εύρος. Αυτό, μάλιστα, που επισημαίνεται στην έκθεση είναι ότι τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των γυναικών στη γη και στις παραγωγικές πηγές είναι άμεσα συνδεδεμένα με την ευημερία σε επίπεδο νοικοκυριού και την ωφέλεια για τις γυναίκες αγρότισσες. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η ανάγκη για εξασφάλιση της διατροφικής επάρκειας, η οποία έχει επιδεινωθεί σε βάρος των γυναικών και το 1/3 των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία πάσχει από αναιμία, το οποίο απειλεί τη δική τους ζωή, όπως και την υγεία των απογόνων τους.
Συνεπώς, η έκθεση κρίνει ότι το κλειδί για την αντιμετώπιση της κατάστασης είναι η ενίσχυση της διατροφής και της διατροφικής αλυσίδας. Κι αυτό δεν μπορεί να είναι ασύνδετο με την ποιότητα της διατροφής, αλλά και την πρόσβαση σε καθαρό νερό. Έχει καταγραφεί ότι η πρόσβαση σε καθαρό νερό παραμένει ακόμη σε χαμηλά επίπεδα και αφορά το 68% του αστικού πληθυσμού και το 20% του αγροτικού πληθυσμού.
