Του Μάκη Καβουριάρη
Στο τεύχος 160 (Νοέμβριος 2007)*, στη στήλη των «Γυμνών οφθαλμών», ο Άγγελος άγγιξε το πρόβλημα της ηγεσίας και του αρχηγού. Διαπίστωσε τότε, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του, ότι «στους αριστερούς της ανανέωσης υπάρχει μία διολίσθηση από τον πρόεδρο στον αρχηγό. Ο πρόεδρος δείχνει να είναι όχι μόνο ο κεντρικός ηγέτης, αλλά και το αποκλειστικό κέντρο άσκησης πολιτικής. Οι αιτίες αυτής της διολίσθησης είναι πολλές. Ανάμεσά τους, και η προβολή της Αριστεράς ως θέαμα και η μετατροπή του ηγέτη σε σόου-μαν των ΜΜΕ». Και καταλήγει: «Αυτή την αίσθηση-εκτίμηση έχω. Και εύχομαι ειλικρινά να διαψευστώ εκατό τοις εκατό».
Το δεύτερο σημαντικό πρόβλημα που έθεσε ο Ελεφάντης στο ίδιο τεύχος του «Πολίτη» είναι η υιοθέτηση μιας άλλης λογικής για την ανάλυση των οικονομικών μεγεθών. Και αναφέρεται σε όλα τα αγαθά που το κυνήγι του κέρδους μετέτρεψε σε εμπορεύματα στα οποία τα κατώτερα εισοδηματικά στρώματα δεν έχουν πρόσβαση.
Η αναδιανεμητική πολιτική της Αριστεράς στοχεύει στο κλείσιμο της ψαλίδας ανάμεσα στις εισοδηματικές κατηγορίες.
Πρόκειται για τα αγαθά που είναι «απολύτως απαραίτητα για τη ζωή: Τον αέρα που αναπνέουμε, το νερό που πίνουμε, το φως, την αποχέτευση, τον ήλιο, τη σιγαλιά της νύχτας, τον έναστρο ουρανό, τη δροσιά στην κάψα του καλοκαιριού, την ησυχία μέσα στην τύρβη και τη βαβούρα της πόλης, τον ήσυχο ύπνο, τον τόπο για περπάτημα, τη σιέστα, τον τόπο για ρέμβη. (...) Όλα αυτά, τα απολύτως απαραίτητα για τη ζωή, ήταν δωρεά της φύσης στον άνθρωπο. Ήταν, αλλά σε μεγάλο βαθμό έπαψαν να είναι· έγιναν κι αυτά εμπορεύματα ακριβά (...) Ο αγχωτικά διευρυνόμενος καταναλωτικός διάκοσμος, τόσο διευρυμένος πια, που οι τρόποι ζωής δεν είναι παρά ένας τρόπος κατανάλωσης υποτάσσεται στη μεγιστοποίηση της μεγέθυνσης. Μεγέθυνση της παραγωγής, μεγέθυνση των εισοδημάτων που εγκαλούν τη μεγέθυνση της κατανάλωσης, ώσπου να γίνει μονόδρομος που αποβάλλει συστηματικά άλλες κοινωνικές πρακτικές και τις συνάδουσες αξίες - τις μη εμπορευματοποιημένες».
Δραστική μείωση της μεγέθυνσης
Κι αρχίζει έναν κατάλογο θέτοντας διάφορα ερωτήματα:
«Πώς να αποτιμηθεί η συνοδεία των νεκρών μας στην τελευταία τους κατοικία εκτός από το κόστος της ταρίφας στους παπάδες, τους νεκροθάφτες και σ’ εκείνο το φαιόχρουν μαυροζούμι που ονομάζεται καφές νεκροταφείου; Ποιο είναι το οικονομικά αποτιμήσιμο κόστος του θάρρους μας, της σοφίας μας, της φιλαλληλίας μας, της αφοσίωσης στην πατρίδα; Είναι προφανές ότι αυτή ή αποτίμηση δεν μπορεί να γίνει με όρους κόστους. Κόστος έχουν οι στρατιωτικές δαπάνες και η στρατιωτική εκπαίδευση - πολύ μεγάλο άλλωστε. Αλλά η αφοσίωση στην πατρίδα μας; Πόσο αμείβεται ο θαρραλέος πολίτης ή ο αφοσιωμένος στην πατρίδα του πολίτης; Τα παιχνίδια των παιδιών μας, βέβαια, κοστίζουν (κομπιούτερ, προγράμματα, αεροπλανάκια κ.λπ.) και καταγράφεται το κόστος τους στο ΑΕΠ. Η χαρά του παιχνιδιού όμως; Ποιος ηλίθιος θα την κοστολογήσει; Κι όμως, αυτή η χαρά είναι προϊόν μεγάλης ψυχικής, σωματικής και διανοητικής ενέργειας. Εκείνο που ο ηλίθιος μπορεί να κάνει είναι να καταργήσει τα παιχνίδια, να τα αφήσει να κείτονται στις νοσταλγικές αναμνήσεις του παππού ή της γιαγιάς, όπως το κρυφτό, η μακριά γαϊδούρα, το κουτσό, η αμπάριζα, το κυνηγητό, η τσιλίκα, τα πεντόβολα (...) Πόσο κοστίζει η φιλία, η φιλότητα, η φιλαλληλία, η συνεργασία, η συντροφικότητα, η παρέα, οι καλοί τρόποι, ο έρωτας; Οι οικονομολόγοι, αν τους θέσουμε το ερώτημα, θα μας θεωρήσουν αναχρονιστικούς. (...) Όμως, χωρίς τις προηγούμενες αρετές του βίου, χωρίς προσφορά στους άλλους, ως δωρεά ψυχής και αμοιβαίας ανταπόδοσης, που ωστόσο είναι ατομικές και συλλογικές δραστηριότητες υψηλής συναισθηματικής-ψυχικής ενέργειας και ευγένειας, δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε ούτε στιγμή. (...)
Πόσο κοστίζει το μαγείρεμα και το σερβίρισμα στο σπίτι; (...) (γι’ αυτό το μαγείρεμα που συμβαίνει ολοένα και πιο σπάνια και τη θέση του παίρνει το έτοιμο φαγητό). Πόσο κοστίζει η φύλαξη, η περιποίηση, η διδασκαλία του μικρού παιδιού; Πόσο κοστίζει η φύλαξη, η περιποίηση των γερόντων, των αρρώστων, των ετοιμοθάνατων; Όλες αυτές οι υψηλότατα κοινωνικές υπηρεσίες (...)»
Δραστική μείωση της κατανάλωσης
«Τα όρια της εκμετάλλευσης της φύσης αποδεικνύονται ανελαστικά. Η εξάντληση της φύσης έχει φτάσει στο σημείο να απειλεί ακόμα και τις καθόλου προϋποθέσεις της ζωής πάνω στον πλανήτη. Δεν θα ’πρεπε η Αριστερά τούτο τον στόχο, τη διάσωση της φύσης, να τον αναδείξει κατά προτεραιότητα, ώστε μαζί με τη φύση να σωθούν και οι άνθρωποι; Όσο και να το ψάχνουμε το ζήτημα, ένας είναι ο τρόπος: δραστική μείωση της μεγέθυνσης, που συνεπάγεται, αφεύκτως, δραστική μείωση της κατανάλωσης. Αυτή θα ήταν μια νέα μορφή ηγεμονίας της Αριστεράς, να αξιοδοτήσει ένα νέο καταναλωτικό ήθος».
Τα όσα είπε για το εμπόρευμα και τα αγαθά που καλύπτουν τις βασικές ανάγκες των ανθρώπων, τη στέγαση, τη διατροφή, την Υγεία, την Παιδεία, την ασφάλεια, τον πολιτισμό, εντάσσονται σ’ αυτό που είναι το ζητούμενο για την Αριστερά: τον δημοκρατικό δρόμο για τον σοσιαλισμό.
*Σ.τ.Ε.: Επίσης, σε εκείνο το τεύχος υπήρχε αφιέρωμα για τον Αντόνιο Γκράμσι. Το προηγούμενο εκτενές αφιέρωμα στον Γκράμσι είχε γίνει το 1987 (τχ. Νο. 78 και Νο. 79).
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
