«Το πιο σημαντικό εργαλείο της Οικονομίας; Μα, η γλώσσα, φυσικά!».
Το έγραψε ο Τζων Κένεθ Γκάλμπρεϊθ, πριν από μισό αιώνα. Ένας οικονομολόγος, θεωρητικός του αμερικανικού φιλελευθερισμού, ανοιχτόμυαλος και πολυγραφότατος, στο κύκνειο άσμα του με τον απόλυτα ταιριαστό τίτλο: “Τα οικονομικά της αθώας απάτης”.
Μιας απάτης που καλύπτεται πίσω από την περίτεχνη φρασεολογία της επαγγελματικής διαλέκτου των ειδικών. Και που δεν είναι καθόλου αθώα.
Ολοένα και περισσότεροι γύρω μας αντιλαμβάνονται πλέον ότι κόσμος των οικονομικών είναι δομημένος κάπως έτσι. Από τα περίτεχνα ονόματα που επιλέγουν οι τράπεζες για να βαφτίσουν τα προϊόντα τους μέχρι την ορολογία στα οικονομικά φόρουμ, θα πίστευε κανείς ότι η πρώτη προσπάθεια των ειδικών είναι να μεταφέρουν στον απλό πολίτη ότι «αυτά που διαπραγματευόμαστε εδώ είναι πολύ περίπλοκα για να τα καταλάβεις· άστο καλύτερα στους ειδικούς».
Τα δύο τελευταία εικοσιτετράωρα, το θρίλερ που παίζεται μέσα από τις web κάμερες των προσωπικών γραφείων, των υπουργών οικονομικών της ευρωζώνης, στο πρώτο Eurogroup της κορονοκρίσης, ακολουθεί αυτούς τους κανόνες. ΟΙ αποφάσεις του, όμως, δε θα αφορούν μόνον τους μυημένους. Για την ακρίβεια, οι επιπτώσεις τους θα αφορούν πολύ λιγότερο εκείνους απ’ ό,τι εμάς. Εμάς, που θα πληρώσουμε, για μια ακόμα φορά, το μάρμαρο.
ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Με απλά λόγια, λοιπόν:
Τρεις είναι οι κυρίαρχες τάσεις για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κρίσης.
Η πρώτη, και πιο σκληροπυρηνική, λέει ότι τα εργαλεία που διαθέτει η Ευρώπη για την αντιμετώπιση των εκτάκτων αναγκών είναι αρκετά και θα μας βγάλουν από την στενωπό. Γι’ αυτό το σκοπό σχεδιάστηκαν, αυτό το σκοπό θα υπηρετήσουν.
Η δεύτερη, λέει ότι σε καιρούς ακραίων αναγκών απαιτούνται βαθιές τομές. Νέα εργαλεία, με οικονομικό προφίλ που θα ξεφεύγει από την κλασική λύση του έντοκου δανεισμού. Η Ενωμένη Ευρώπη δεν έχει περάσει ποτέ τέτοια κρίση και μοναδική πυξίδα οποιασδήποτε απόφασης θα ληφθεί για την επόμενη μέρα πρέπει να είναι η αλληλεγγύη. Και αλληλεγγύη (πέρα από τις αυθαίρετες ερμηνείες που της δίνει ο κάθε αξιωματούχος με τη δική του ατζέντα) σημαίνει μόνο ένα πράγμα: το βάρος της σωτηρίας πέφτει κυρίως στους ώμους των ισχυρών.
Η τρίτη, αυτή που επιλέγουν οικονομίες με προϋπηρεσία και θεσμική ικανότητα σε τέτοιες επιλογές (όπως οι ΗΠΑ) είναι η παραγωγή χρήματος. Πληθωριστικού χρήματος χωρίς πραγματικό αντίκρισμα που θα διοχετευτεί απ’ ευθείας στους πολίτες που το έχουν ανάγκη, για να επιστρέψουν στην κανονικότητα και να συμπαρασύρουν μαζί τους την Οικονομία. Χρήματος που θα απορροφηθεί σταδιακά, όσο η παραγωγή αγαθών και οι υπηρεσίες θα επιστρέφουν στην κανονικότητα, και θα αποτελέσει, ουσιαστικά, ένα «δάνειο που παίρνουμε από τον μελλοντικό εαυτό μας».
Έχουμε κατανοήσει ήδη γιατί, η ισχυρότερη Οικονομία της Ευρωζώνης επιμένει στην πρώτη λύση. Βέβαια, οι διατυπώσεις είναι πολύ κομψότερες, αναφέρονται στη «διατήρηση του ζωτικού χώρου της Αγοράς» τη «διαφύλαξη της δημοσιονομικής σταθερότητας» και άλλα πολυσύλλαβα φραστικά κομψοτεχνήματα, αλλά από πίσω τους βρίσκεται πάντα ο ίδιος λόγος.
Και ενώ οι περισσότεροι θα απαντούσαν εδώ ότι «δε θέλουν να πληρώσουν», η πραγματικότητα είναι λίγο πιο σύνθετη. Αυτό που δε θέλουν είναι να χάσουν την ευκαιρία να κερδίσουν περισσότερα.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ - ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ Η ΙΤΑΛΙΑ ΕΠΙΜΕΝΕΙ ΣΤΟ «ΟΜΟΛΟΓΟ - ΚΟΡΟΝΑ»
Δε θα κουράσουμε με τα αρκτικόλεξα. Θα τα διαβάσετε παντού, στην καθημερινή ειδησεογραφία. Είναι η αφορμή για την ατέρμονη συζήτηση μεταξύ οργάνων, επιτροπών και εμπειρογνωμόνων της Ε.Ε, την ίδια στιγμή που, στην άλλη πλευρά της Αδριατικής, δίπλα από το σπίτι μας, η Ιταλία μετράει ήδη δεκαοκτώ χιλιάδες νεκρούς. Τριανταδύο χιλιάδες, μαζί με την Ισπανία.
Η επόμενη μέρα θα βρει τις οικονομίες της Ευρώπης αποδεκατισμένες. Ακόμα χειρότερα κι από τους πληθυσμούς τους. Κάποιες από αυτές, με ήδη υψηλό δημόσιο χρέος και διαρκείς υποχρεώσεις δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Το κορονο-ομόλογο, διαφοροποιείται σε σχέση με τις άλλες προτάσεις χρηματοδότησης, στο ότι, η αποπληρωμή του θα είναι ανάλογη με τη δυναμική ανάκαμψη της κάθε Οικονομίας, ξεχωριστά.
Με άλλα λόγια, όταν θα έρθει η ώρα να πληρωθεί, σε 15 ή 20 χρόνια από την έκδοσή του, η εξόφλησή του δε θα γίνει με βάση εγγυήσεις που θα έχουν τεθεί από σήμερα (δηλαδή ενέχυρα δημόσιας περιουσίας ή άλλες μορφές οικονομικής δέσμευσης) αλλά σύμφωνα με το τότε ποσοστό συμμετοχής της κάθε χώρας στο ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Αυτό σημαίνει «αμοιβαιοποίηση του χρέους». Ο ισχυρότερος θα πληρώσει περισσότερα, ως απάντηση στην κρίση, όταν θα έρθει η ώρα του λογαριασμού.
ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΛΑ ΤΑ ΛΕΦΤΑ;
Ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στην ερώτηση αυτή με μια άλλη ερώτηση: Οι συζητήσεις για το χρήμα που θα δανειζόταν η Κομισιόν για λογαριασμό των κρατών μελών, αλλά και για τα κονδύλια που θα απελευθερώνονταν από τους διάφορους μηχανισμούς αντιμετώπισης κρίσεων, κινήθηκαν ανάμεσα στα 400 και - σε πολύ αισιόδοξες στιγμές! - τα 500 δισεκατομμύρια ευρώ. Φτάνουν τόσα;
Η Γερμανίδα Καγκελάριος και όσοι έχουν συνασπιστεί γύρω της, πιστεύουν ότι τα χρήματα αυτά αρκούν. Αρκούν για να αντιμετωπίσουν το τώρα και το μετά της πανδημίας. Σε 27 χώρες. Που θα λάβουν ένα «γενναίο επίδομα» ύψους, μέχρι και το 2% του ΑΕΠ τους.
Την ίδια στιγμή, ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας έχει ήδη ανακοινώσει ένα πρώτο πακέτο ενίσχυσης των επιχειρήσεων της χώρας του, περίπου στο ένα τρίτο του συνολικού ποσού που εκτιμά ότι θα χρειαστεί ολόκληρη η Ευρώπη…
Η Γερμανία των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, η Γερμανία “ατμομηχανή της Ευρώπης” με το υψηλότερο ευρωπαϊκό ΑΕΠ, θα χρειαστεί - σύμφωνα με τους δικούς της υπολογισμούς και σε πρώτη φάση μόνο (ο κ. Σουλτς δεν απέκλεισε και δεύτερο πακέτο βοήθειας) - το ένα τρίτο των χρημάτων που θεωρεί ότι θα φτάσουν για ολόκληρη την Ευρώπη…
Μέχρι χτες - κυριολεκτικά - θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για ένα οξύμωρο που κανείς δε φαίνεται να αντιλαμβάνεται. Πριν από λίγες ώρες, όμως, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έκανε μια παρέμβαση στο μαραθώνιο Γιούρογκρουπ λέγοντας περίπου το εξής: «η Ευρώπη, με προβλεπόμενη ύφεση στο 10% για φέτος, θα χρειαστεί τουλάχιστον 2,5 τρισεκατομμύρια ευρώ. Το ενάμισι, άμεσα! Κι εσείς διαπραγματεύεστε - χωρίς αποτέλεσμα, μάλιστα - εδώ και δυο μέρες για το ένα πέμπτο».
«Των οικιών ημών εμπιπραμένων, υμείς άδετε»…
ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ
Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα σήμερα στην Ευρώπη.
Ο Γερμανικός άξονας «φοβάται» ότι το πολύ χρήμα ίσως «ενισχύσει την κουλτούρα των κακοπληρωτών στην Ευρώπη», όπως ακούστηκε από τα χείλη αξιωματούχου. Φοβάται επίσης ότι η αμοιβαιοποίηση του χρέους θα πλήξει το μοντέλο της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς πάνω στην οποία έχει χτιστεί μεθοδικά η γερμανική κηδεμονία στην Ε.Ε.
Η Γερμανία αδυνατεί να κατανοήσει ότι οι χώρες με την υψηλότερη ανεργία πριν από την πανδημία, Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία - με αυτή τη σειρά, δε θα μπορέσουν, σε κανένα οικονομικό σύμπαν, να αναλάβουν την υποχρέωση ακόμα ενός μνημονίου (δηλαδή δανεισμού με εγγυήσεις), και μάλιστα σε ένα περιβάλλον μετα-αποκαλυπτικό, με συνέπειες που δεν έχουν υπολογιστεί ακόμη.
Μπορεί να είναι η Ιταλία αυτή που αρθρώνει «αυθάδη λόγο» αυτή τη στιγμή · αλλά δεν είναι η μόνη που ζητάει από τα ευρωπαϊκά όργανα να κοιτάξουν λίγο παραπέρα από την υπεράσπιση του γερμανικού πορτοφολιού.
Ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, του μοναδικού οργάνου που απαρτίζεται από εκλεγμένους αντιπροσώπους των ευρωπαίων πολιτών (όχι, δε θα κουραστούμε ποτέ να το λέμε αυτό…) Νταβίντ Σασόλι, ζητάει σήμερα από το Γιούρογκρουπ να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων.
Οι ευρωπαίοι πολίτες ζητούν να επιδοτηθεί η εργασία. Οχι η ανεργία και η στάση της οικονομικής δραστηριότητας, πρακτική που, ούτε πρωτοετής της ΑΣΟΕΕ δε θα ενέκρινε. Ζητούν επανεκκίνηση της Οικονομίας. Όχι νοσηλεία στην εντατική, και όσο αντέξει. Το μετέφερε
στη χτεσινή του συνέντευξη ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Ούτε οι σκληροπυρηνικοί «Γερμανιστές» δεν τόλμησαν να το αντικρούσουν…
Η «αλληλεγγύη του αζημίωτου» δεν ξεγελάει πια κανέναν. Και δεν είναι δυνατόν να καμουφλαριστεί πλέον, πίσω από κενολογίες, βαρύγδουπα λεκτικά σχήματα, ρητορείες και επαγγελματική αργκό.
Δύο αντίρροπες δυνάμεις μάχονται εδώ.
Η μία έχει σημαία της την Αλληλεγγύη. Η άλλη, τις Αλληλεγγυήσεις. Ανάμεσά τους, ένα αγεφύρωτο χάσμα.
Για να παραφράσουμε έναν Γερμανό που αγαπάμε - τον Μπέρτολτ Μπρεχτ: «Σ’ αυτούς τους καιρούς των αποφάσεων, και η Οικονομία πρέπει να αποφασίσει»…
