Τα ηνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα επόμενα πέντε χρόνια αναλαμβάνει από σήμερα και επίσημα η Γερμανίδα Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν και η Ευρωπαϊκή Ένωση περνάει σε μια νέα εποχή. Σε αυτή τη νέα εποχή, η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Επιτροπής θα βρεθεί αντιμέτωπη με τα “συντρίμμια” του παρελθόντος (βλ. Brexit) αλλά και με καινούργιες προκλήσεις, όπως η αποτελεσματική καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη επίσημη εμφάνισή της θα γίνει στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το κλίμα («COP25»), που ξεκινάει αύριο και όπου θα απευθύνει την εναρκτήρια ομιλία.
Το έργο της Φον Ντερ Λάιεν δεν θα είναι εύκολο. Το κατακερματισμένο Ευρωκοινοβούλιο μετά τις τελευταίες ευρωεκλογές δεν ευνοεί τις συμμαχίες υπέρ της, ενώ και το γεγονός ότι η νέα πρόεδρος αποτέλεσε επιλογή των ηγετών και δεν βγήκε από τη διαδικασία του “κορυφαίου υποψήφιου” δυσκολεύει τη σχέση μεταξύ των θεσμικών οργάνων.
Ωστόσο, είναι ξεκάθαρο ότι σε αυτό τον αγώνα δε θα είναι μόνη της, αφού, όπως φάνηκε ξέρει να διαλέγει “στρατηγούς”. Ο λόγος, φυσικά, για τους τρεις βασικούς της αντιπροέδρους, οι οποίοι, πέρα από την πολύτιμη εμπειρία τους από την προηγούμενη Επιτροπή, προέρχονται από τα τρία μεγάλα κόμματα (ΕΛΚ, Σοσιαλιστές και Φιλελεύθεροι / Renew Europe) και σίγουρα θα φροντίσουν να κρατήσουν την αντιπολίτευση του Ε.Κ. σε λογικά πλαίσια. Αυτό φάνηκε, άλλωστε, και από την ευρεία πλειοψηφία με την οποία ενέκρινε η Ολομέλεια της Ευρωβουλής την καινούργια Επιτροπή, την περασμένη εβδομάδα, σε αντίθεση με τη διαφορά μόλις επτά ψήφων με την οποία ενέκριναν οι ευρωβουλευτές την Φον Ντερ Λάιεν τον περασμένο Ιούλιο.
Σε κάθε περίπτωση, οι “μάχες” στην ευρωπαϊκή αρένα προκειμένου να “περάσουν” τα νομοσχέδια της Επιτροπής προμηνύονται πολλές και αναμένεται να ξεκινήσουν σύντομα.
To νέο “Green Deal”
Ήδη από το καλοκαίρι η νέα πρόεδρος είχε θέσει ως απόλυτη προτεραιότητα της καινούργιας Επιτροπής μια “Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία”, με τον φιλόδοξο στόχο να γίνει η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος (μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα) μέχρι το 2050.
Για να τον πετύχει όμως, θα πρέπει πρώτα να “πείσει” τις ευρωπαϊκές χώρες των οποίων η οικονομία είναι εξαρτημένη από τον άνθρακα, όπως η Πολωνία και άλλες ανατολικές χώρες. Οι χώρες αυτές αρνήθηκαν να συνυπογράψουν, στη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου, τον εν λόγω στόχο, επικαλούμενες τον οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο της μετάβασης.
Ως εκ τούτου, το Ευρωκοινοβούλιο αλλά και η Επιτροπή, καθώς και ορισμένοι από τους Ευρωπαίους ηγέτες, “οραματίστηκαν” ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο, το οποίο θα πρέπει όμως να κινητοποιήσει τρισεκατομμύρια για την πλήρη μεταμόρφωση των ευρωπαϊκών οικονομιών, που θα επηρεάσει βαθιά βασικούς τομείς όπως οι μεταφορές και η ενέργεια.
Η Επιτροπή αναμένεται να καταθέσει τις προτάσεις της για την Πράσινη Συμφωνία στις 11 Δεκεμβρίου, εν όψει της Συνόδου Κορυφής του Δεκεμβρίου, όπου το κλίμα αποτελεί το βασικό θέμα της ατζέντας.
Το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο
Η απερχόμενη Επιτροπή είχε θέσει ως στόχο να συμφωνηθεί ο επόμενος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της Ε.Ε. πριν από τις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019, υπό τον φόβο ότι το νέο Ευρωκοινοβούλιο θα έχει πιο αντιευρωπαϊκό χαρακτήρα. Αυτό δεν κατέστη εφικτό, γιατί, όπως έχει δείξει η ευρωπαϊκή εμπειρία, όπου τίθεται ζήτημα χρημάτων, οι αποφάσεις λαμβάνονται στο τελευταίο λεπτό της τελευταίας προθεσμίας.
Πόσο μάλλον στη συγκεκριμένη συγκυρία, καθώς η αποχώρηση του Ην. Βασιλείου θα δημιουργήσει “τρύπα” στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, την οποία δεν επιθυμούν, φυσικά, να καλύψουν οι λεγόμενοι “καθαροί συνεισφέροντες” (ή πλούσιοι του Βορρά). Την ίδια στιγμή, το μεταναστευτικό/προσφυγικό, η κλιματική αλλαγή, η άμυνα και η ασφάλεια δημιουργούν νέες ανάγκες χρηματοδότησης, με αποτέλεσμα να θεωρείται δεδομένο ότι θα πληγούν οι παραδοσιακοί τομείς απορρόφησης κονδυλίων, όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική και τα διαρθρωτικά Ταμεία.
Σε αυτές τις μειώσεις αντιστέκονται οι χώρες των βασικών δικαιούχων, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Το μεταναστευτικό – προσφυγικό
Η “μάχη” για τη μεταρρύθμιση του κοινού συστήματος ασύλου στην Ε.Ε. είχε ξεκινήσει πολύ πριν το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης το 2015. Ο λεγόμενος Κανονισμός του Δουβλίνου ΙΙ είχε για καιρό αδρανοποιηθεί λόγω του άνισου βάρους ευθυνών που είχαν αναλάβει οι χώρες των εξωτερικών συνόρων. Μετά την κρίση του 2015, κατά την οποία ελήφθησαν έκτακτα μέτρα (πλην όμως μικρής ισχύος) από την Επιτροπή -όπως οι μετεγκαταστάσεις προσφύγων από την Ελλάδα και την Ιταλία σε άλλες χώρες-, έγινε σαφές ότι πρέπει να υπάρξει μια νέα, κοινή πολιτική ασύλου στην Ε.Ε., η οποία να καθιστά πιο δίκαιο τον επιμερισμό ευθυνών. Οι λιγότερο ή περισσότερο φιλόδοξοι στόχοι που ετέθησαν από την Επιτροπή, το Κοινοβούλιο ή και τους ισχυρούς της Ε.Ε. μέχρι σήμερα, όλοι “σκόνταψαν” στις αντιδράσεις των χωρών της ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες δεν έχουν δείξει καμία διάθεση συμμόρφωσης.
Η νέα Επιτροπή έχει ως βασική προτεραιότητα να προχωρήσει το θέμα το συντομότερο δυνατόν και γι’ αυτό θα ξεκινήσουν επαφές με όλες τις κυβερνήσεις προκειμένου να βρουν αυτό το “κάτι” που θα ξεκλειδώσει τη συμφωνία.
Διεύρυνση της Ε.Ε.
Ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είχε δηλώσει όταν αναλάμβανε καθήκοντα πριν από πέντε χρόνια ότι επί της προεδρίας του δεν θα γίνει καμία διεύρυνση. Αυτή η δήλωση αντικατόπτριζε το κλίμα της τότε εποχής, οπότε η οικονομική κρίση δεν είχε ακόμα καταλαγιάσει και η Ε.Ε. αναζητούσε ακόμα τη νέα της ταυτότητα. Η “ιστορική” -όπως τη χαρακτήρισαν- Συμφωνία των Πρεσπών, ωστόσο, επανέφερε το θέμα της ένταξης των δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε., με αποτέλεσμα να προτείνει η Επιτροπή τον περασμένο χρόνο την έναρξη των διαπραγματεύσεων με τη Β. Μακεδονία και την Αλβανία. Το γαλλικό “όχι” όμως μπλόκαρε τη διαδικασία, με την “καυτή πατάτα” να περνάει πλέον στα χέρια της νέας Επιτροπής. Προκειμένου να καμφθούν οι γαλλικές αντιδράσεις, ο πρόεδρος Μακρόν ζήτησε τη συνολική αναθεώρηση της διαδικασίας ένταξης νέων χωρών στην ΕΕ, κάτι που μένει να συμφωνηθεί, με τον κίνδυνο όμως η αναπόφευκτη απογοήτευση των βαλκανικών χωρών να τις απομακρύνει από την ευρωπαϊκή “αγκαλιά”.
Εμπόριο και γεωπολιτική
Μόλις πριν από πέντε χρόνια, όταν ο Ζ.Κ. Γιούνκερ αναλάμβανε πρόεδρος της Επιτροπής, ο κόσμος ήταν διαφορετικός. Η βασική διαφορά ήταν ότι Πρόεδρος των ΗΠΑ δεν ήταν ο Ντόναλντ Τραμπ. Από τότε που εξελέγη, οι σχέσεις των δύο ηπείρων δυσκόλεψαν αρκετά, με το Ντ. Τραμπ να χαρακτηρίζει την Ε.Ε. “εχθρό” των ΗΠΑ και να εφαρμόζει επιθετική εμπορική πολιτική.
Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια, οι ολοένα αυξανόμενες κινεζικές επενδύσεις σε χώρες της Ε.Ε. έφεραν την Επιτροπή στη δύσκολη θέση να αναζητά νέα στρατηγική απέναντι στην Κίνα και μάλιστα να την χαρακτηρίζει “συστημικό αντίπαλο”.
Σε αυτό το φόντο, η Φον Ντερ Λάιεν δεσμεύτηκε ότι θα ισχυροποιήσει τον “γεωπολιτικό” ρόλο της Ε.Ε. με στόχο να υπερασπιστεί καλύτερα τα συμφέροντά της, κάτι που μένει να φανεί.
