Του Δρ. Αντώνιου Μορφονιού
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) δημοσίευσε προσφάτως (Νοέμβριος 17) με τίτλο «Υγεία με μια Ματιά 2017» τα τελευταία συγκρίσιμα δεδομένα και τάσεις των βασικών δεικτών των αποτελεσμάτων υγείας και των συστημάτων υγείας στα 35 κράτη μέλη του. Τα εν λόγω δεδομένα “ρίχνουν φως” στις αποδόσεις των συστημάτων υγείας με δείκτες που αντικατοπτρίζουν τις εκβάσεις υγείας, τους μη ιατρικούς προσδιοριστές της υγείας, την παρεχόμενη ποιότητα υπηρεσιών υγείας, το βαθμό πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη καθώς επίσης τους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους που καταναλώθηκαν το 2016 (ή πλησιέστερο έτος).
Το 2016, οι Δαπάνες Υγείας (% του ΑΕΠ) υπολογίστηκαν σε 9,0% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ, ποσοστό που παραμένει αμετάβλητο τα τελευταία χρόνια (Εικόνα 1). Η σταθεροποίηση των Δαπανών Υγείας επετεύχθη μετά από μια περίοδο αύξησης των δαπανών για την υγεία σε σχέση με εκείνη της συνολικής οικονομίας των χωρών του ΟΟΣΑ κατά τη δεκαετία του 1990 και του 2000. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν την 1η θέση καθώς δαπάνησαν 17,2% του ΑΕΠ για την υγεία, περισσότερα δηλαδή κατά 91,11% από το μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ35, κατά 38,71% περισσότερα από την Ελβετία (2η θέση-12,4%) και κατά 52,21% περισσότερα από τη Γερμανία (3η θέση-11,3%) (Πίνακας 1). Η Ελλάδα βρίσκεται στην 25η θέση δαπανώντας 8,3% του ΑΕΠ για την υγεία, ποσοστό χαμηλότερο κατά 8,43% από το μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ35, λιγότερα κατά 31,08% από το μέσο όρο των χωρών της Γερμανίας, Σουηδίας, Γαλλίας, Ιαπωνίας, Καναδά και Ολλανδίας (ΜΟ-10,88%) ενώ έχει ποσοστό υψηλότερο κατά 93,02% από την Τουρκία (35η θέση-4,3%) και κατά 56,60% από μέσο όρο των χωρών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Κίνας και Ινδίας (ΜΟ-5,3%). Αναλύοντας τις Δαπάνες Υγείας της Ελλάδας προκύπτει πώς οι Κυβερνητικές/Υποχρεωτικές δαπάνες κατέχουν το 57,83% των συνολικών δαπανών ενώ οι Προαιρετικές/Ιδιωτικές καλύπτουν το 42,17%. Οι Κυβερνητικές/Υποχρεωτικές δαπάνες της Ελλάδας είναι χαμηλότερες κατά 24,88% και οι Προαιρετικές/Ιδιωτικές υψηλότερες κατά 51,8% από το μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ35.
Εικόνα 1. Δαπάνες Υγείας ως ποσοστό του ΑΕΠ, 2016 (ή πλησιέστερο έτος)
Πίνακας 1. Δαπάνες Υγείας ως ποσοστό του ΑΕΠ, 2016 (ή πλησιέστερο έτος)
Οι κατά κεφαλήν Δαπάνες Υγείας το 2016, υπολογίστηκαν σε 4.003 USD κατά μέσο όρο σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ35 μετατρεπόμενες σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (Power Purchasing Power-PPP) (Εικόνα 2). Οι Κυβερνητικές/Υποχρεωτικές δαπάνες κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό των συνολικών δαπανών κατά 73,37% ενώ οι Προαιρετικές/Ιδιωτικές δαπάνες ανέρχονται στο 26,63% των συνολικών δαπανών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέχουν την 1η θέση με 9.892 USD, ξοδεύοντας κατά 147,11% επιπλέον περισσότερα από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ35 και κατά 87,66% περισσότερα από το μέσο όρο των χωρών G7 (Ομάδα των Επτά) (MO-5.271,14 USD). Η Ελλάδα κατέχει την 27η θέση με 2.223 USD κατά κεφαλήν εκ των οποίων τα 1.296 USD (58,3%) αποτελούν οι Κυβερνητικές/Υποχρεωτικές δαπάνες και τα 927 USD (41,7%) οι Προαιρετικές/Ιδιωτικές δαπάνες (Πίνακας 2). Αναλύοντας τα δεδομένα, η Ελλάδα δαπανά κατά κεφαλήν λιγότερα χρήματα κατά 80,07% από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ35 και λιγότερα κατά 137,12% από το μέσο όρο των χωρών G7 ενώ δαπανά περισσότερα κατά 104,32% από την Τουρκία και κατά 22,93% περισσότερα από το μέσο όρο των Βαλτικών χωρών (ΜΟ-1.808,33 USD).
Εικόνα 2. Κατά κεφαλήν Δαπάνες Υγείας, 2016 (ή πλησιέστερο έτος)
Πίνακας 2. Κατά κεφαλήν Δαπάνες Υγείας, 2016 (ή πλησιέστερο έτος)
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της κατά κεφαλήν Δαπάνης Υγείας, σε πραγματικούς όρους, από το 2003 έως 2016 (ή πλησιέστερο έτος) έχει αντίστροφο αποτέλεσμα για την Ελλάδα καθώς την περίοδο 2003-2009 είχε ρυθμό ανάπτυξης 5,4% ενώ την περίοδο 2009-2016 κατέγραψε -5,0% συνέπεια της βαθιάς χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους της ελληνικής οικονομίας (Πίνακας 3). Παρόμοια αλλά λιγότερο δραματική εικόνα παρατηρείται επίσης στην Πορτογαλία (2,2% έναντι -1,3%).
Τα φαρμακευτικά προϊόντα αντιπροσωπεύουν την 3η μεγαλύτερη δαπάνη ανάμεσα στις Δαπάνες Υγείας καταγράφοντας περισσότερο από το 1/6 (16%) των δαπανών για την υγεία κατά μέσο όρο σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ το 2015 (χωρίς να ληφθούν υπόψη δαπάνες για φαρμακευτικά προϊόντα στα νοσοκομεία). Το κόστος των φαρμακευτικών προϊόντων, όπως αποτυπώνονται στον Πίνακα 4, καλύπτεται κυρίως από το κράτος ή την υποχρεωτική ασφάλιση. Σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ30, τα σχέδια αυτά καλύπτουν κατά μέσο όρο περίπου το 57% όλων των φαρμακευτικών δαπανών σε λιανική, ενώ το 39% προέρχεται από ιδιωτικές πληρωμές και το 4% από την προαιρετική ιδιωτική ασφάλιση. Η Ελλάδα κατέχει την 7η υψηλότερη θέση στην Ιδιωτική δαπάνη για τα φαρμακευτικά προϊόντα σε λιανική ανά τύπο χρηματοδότησης με ποσοστό 48,3% ενώ στις χαμηλότερες θέσεις στις χώρες του ΟΟΣΑ30 βρίσκονται το Λουξεμβούργο με ποσοστό 12,4% και η Γερμανία με ποσοστό 15,7%. (Εικόνα 4)
Ο συνολικός λογαριασμός φαρμακευτικής δαπάνης σε λιανική στις χώρες του ΟΟΣΑ ανήλθε σε πάνω από 800 δισεκατομμύρια δολάρια το 2015 σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ. Ωστόσο, υπάρχουν οι κατά κεφαλήν Φαρμακευτικές Δαπάνες σε διάφορες χώρες, που αντανακλούν τις διαφορές στον όγκο, στις τιμές των φαρμακευτικών προϊόντων και στη χρήση των γενόσημων φαρμάκων. Πιο συγκεκριμένα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ξόδεψαν κατά κεφαλήν 1.162 USD το 2015, επιπλέον περισσότερα κατά 110,13% από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ31 και κατά 103,15% περισσότερα από την Ελλάδα (Εικόνα 5). Επίσης, Η Ελβετία (982 USD) και η Ιαπωνία (798 USD) δαπάνησαν κατά κεφαλήν σημαντικά περισσότερα για τα φάρμακα από άλλες χώρες του ΟΟΣΑ31. Στο άλλο άκρο της κλίμακας, η Δανία (282 USD), το Ισραήλ (313 USD) και η Εσθονία (326 USD) είχαν σχετικά χαμηλά επίπεδα δαπανών (Πίνακας 5). Ακόμα, το 80% της συνολικής Φαρμακευτικής Δαπάνης σε λιανική κατέχουν τα Συνταγογραφούμενα φάρμακα ενώ το υπόλοιπο ποσοστό αφορά Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα (ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ.).1 Το ποσοστό των ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. είναι σχετικά υψηλό στην Πολωνία (51,42% επί του συνόλου) ενώ αρκετά υψηλό κατέγραψε η Αυστραλία (33,45%) και η Ισπανία (30,79%).
Τέλος, ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της κατά κεφαλήν Φαρμακευτικής Δαπάνης το 2009-2015 είναι αρκετά χαμηλότερος στην προ-κρίσης περίοδο 2003-2009 (2,5% έναντι -0,5%). Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως λόγω των δραστικών περικοπών των δαπανών των κυβερνήσεων σαν μέτρο για τον περιορισμό των δημόσιων δαπανών. Η μεγαλύτερη μείωση της κατά κεφαλήν Φαρμακευτικής Δαπάνης παρατηρήθηκε στις χώρες που επιβλήθηκαν μνημόνια συνεργασίας όπως η Ελλάδα (-6,5%), η Πορτογαλία (-5,9%) και η Ιρλανδία (-4,4%).
Ο Δρ. Αντώνιος Μορφονιός είναι Διδάκτωρ Οικονομολόγος Υγείας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ιδρυτής του Ελληνικού Ινστιτούτου Οικονομικών Υγείας που εδρεύει στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου 12
