Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.7°C
3 BF 55%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
19.7°C24.9°C
1 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C21.6°C
4 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
3 BF 33%
Υποσταθμός Ηλεκτρικής του Ηρακλείου / Υποσταθμός Ηλεκτρικής του Ηρακλείου: Όχι στο "μπλακ άουτ" της Ιστορίας...
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Υποσταθμός Ηλεκτρικής του Ηρακλείου / Υποσταθμός Ηλεκτρικής του Ηρακλείου: Όχι στο "μπλακ άουτ" της Ιστορίας...

"Δίπλα στο πλινθόκτιστο σπίτι του παππού και της γιαγιάς, όπου περνάγαμε τα καλοκαίρια μας έως το 1958, υπήρχε ο υποσταθμός της ΔΕΗ. Λειτουργούσε με τρεις υπαλλήλους σε βάρδια. Θυμάμαι πολύ καλά τους δύο από αυτούς: τον Σωτήρη Καμίνη που είχε ένα σπιτάκι λίγο πιο πάνω από εμάς και ήταν χαρά μου να παίζω με τα τρία παιδιά του και τον Νίκο Ρούσσο. Στον υποσταθμό, που είχε έναν έντονο θόρυβο και μύριζαν τα καλώδια, μπαίναμε γιατί υπήρχε το μοναδικό τηλέφωνο της γειτονιάς και μας εξυπηρετούσαν. Μπαίναμε με πολύ - πολύ μεγάλη προσοχή, με τα χέρια κολλημένα στα πλευρά, για να μην αγγίξουμε τίποτα και πάθουμε ηλεκτροπληξία. Τόσο μας είχαν τρομάξει! Πάντως ρεύμα, μόνο φωτιστικό, είχαμε από τότε που ερχόμουνα, δηλαδή από το '45. Η είσοδος του υποσταθμού για τα αυτοκίνητα ήταν από την πλευρά των γραμμών του τρένου, δίπλα στη σημερινή Κηφισίας. Στην πλευρά της σημερινής Μ. Αντύπα, υπήρχε μόνο ένα μικρό πορτάκι και μονοπατάκια δίπλα στις άλλες γραμμές του τρένου που κατευθύνονταν προς Λαύριο από τον σταθμό του Ηρακλείου κάτω από τη σημερινή διάβαση πεζών. Όλες οι γραμμές ήταν βυθισμένες μέσα σε ορύγματα και ο υποσταθμός της ΔΕΗ υπερυψωμένος. Πρόλαβα τα βαγονέτα που φόρτωναν κάρβουνο από τα λιγνιτωρυχεία της περιοχής για το Λαύριο και το ωτομοτρίς (την αυτοκινητάμαξα) που μετά το 1950 παίρναμε από τον σταθμό Πελοποννήσου για να έρθουμε στον παππού και τη γιαγιά. Ήταν μια ώρα με τρία τέταρτα η διαδρομή". Έτσι θυμάται τον υποσταθμό της ΔΕΗ πλάι στη σιδηροδρομική γραμμή του ΗΣΑΠ στο Ηράκλειο η Μαρία Μηλιάρη. Δίπλα από το σπίτι των παππούδων της Ελένης και Αλφόνσου Λαμπέλ, τοπόσημο της πόλης και ενταγμένο στην καθημερινή ζωή της γειτονιάς ώς το 1991 που σταμάτησε η λειτουργία του, το περίφημο κτήριο σηματοδοτούσε πολλά περισσότερα από όσα σήμερα γνωρίζουν οι νεότεροι κάτοικοι του Ηρακλείου.


Στη διάρκεια της Κατοχής

Η Δέσποινα Πολυχρονιάδου ζούσε ακριβώς απέναντι από την Ηλεκτρική Εταιρεία, όπως ονόμαζε η γειτονιά τον υποσταθμό. "Μας χώριζαν μόνο οι γραμμές του Λαυρίου" θυμάται. "Το 1939 - 40 περνούσαν τα τρένα - φορτηγά για να πάνε στα 'κάρβουνα', στο κτήμα του στρατηγού Μακρυκώστα (στη σημερινή ΣΕΛΕΤΕ), για να φορτώσουνε κάρβουνο. Τότε δρόμοι πολλοί δεν υπήρχαν. Μόνο μεγάλα κτήματα από 2 έως 16 στρέμματα με ένα ή δύο σπίτια μέσα. Στο Ηράκλειο ζούσαν εφοπλισταί, τραπεζίται, χρηματισταί, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Μιχάλης Στασινόπουλος, όλος ο καλός κόσμος. Σαν παιδιά παίζαμε στο προαύλιο της Ηλεκτρικής Εταιρείας γιατί ήταν στρωμένο με άσφαλτο και κάναμε πατίνια. Όταν λείπανε οι φύλακες για μεσημεριανό διάλειμμα, μπαίναμε και μέσα. Η Ηλεκτρική Εταιρεία έδινε ρεύμα στην Κηφισιά, το Ψυχικό, το Μαρούσι, το Ηράκλειο. Υπήρχαν μοχλοί με το όνομα των περιοχών από κάτω. Οι φύλακες ήταν τρεις: ο κ. Σωτήρης Καμίνης, ο Νίκος Ρούσσος και ο Ευάγγελος Κοκκώνης. Στη διάρκεια της Κατοχής, οι Γερμανοί είχαν πάνω στην ταράτσα της Ηλεκτρικής Εταιρείας στρατιώτες και υπήρχε και συρματόπλεγμα που χώριζε το Ηράκλειο σε δυτικό και ανατολικό. Συρματοπλέγματα υπήρχανε παντού γύρω, αλλά και στην Ηλεκτρική Εταιρεία. Υπήρχε και μια ξύλινη πόρτα που την ανοίγανε οι Γερμανοί για να περάσει το τρένο του Λαυρίου ή ο κόσμος που ερχόταν ή έφευγε. Από συγκοινωνία, υπήρχε μόνο ένα λεωφορείο που έκανε δρομολόγια από και προς Αθήνα, εφόσον του έδιναν άδεια οι Γερμανοί να περάσει".

Κομμάτι της τοπικής Ιστορίας, συνδεδεμένος με την ιστορία της εκβιομηχάνισης της χώρας και τη διαδρομή του εξηλεκτρισμού της, ο υποσταθμός της ΔΕΗ στο Ηράκλειο από τις αρχές του 20ού αιώνα παρείχε ρεύμα για οικιακή και δημόσια χρήση και για την ηλεκτροκίνηση του ηλεκτρικού σιδηρόδρομο Αθηνών - Κηφισιάς, ωστόσο σήμερα, "αρτιμελής" και καλογερασμένος, οδεύοντας προς τη συμπλήρωση ενός αιώνα ζωής, αναζητάει χέρι φροντίδας.

Κίνδυνος από τη λεηλασία και την κατάρρευση

"Αυτό το κτήριο πρέπει να διασωθεί από τη λεηλασία, την ερήμωση και την κατάρρευση. Αυτό το θαυμάσιο κτήριο θα μπορούσε να γίνει μουσείο του εαυτού του, φανερώνοντας την ιστορία του, αλλά και την ιστορία των λιγνιτωρυχείων της περιοχής, δηλαδή Νέου Ηρακλείου Καλογρέζας, που ελάχιστοι πια θυμούνται την ύπαρξή τους. Αυτά τα λιγνιτωρυχεία ήταν από τους βασικούς προμηθευτές της Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών Πειραιώς. Επίσης θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πολιτιστικό κύτταρο στην περιοχή, η οποία δεν διαθέτει τέτοιου είδους χώρους" λέει η Δήμητρα Κουντή, γνωστή δημοσιογράφος και μέλος του Δ.Σ. του συλλόγου "Άλλος Τόπος ", της πολιτιστικής συλλογικότητας που δραστηριοποιείται στο Ηράκλειο επιδιώκοντας να δει την πόλη της με άλλη ματιά, να αναδείξει την ιστορία, τα τοπόσημα, τον πολιτισμό της αλλά και το σημερινό αποτύπωμά της στη σύγχρονη δημιουργία. Ο "Τόπος αλλού" εντόπισε και τεκμηρίωσε για πρώτη φορά την ιστορία του κτηρίου του υποσταθμού της ΔΕΗ και πλέον επιχειρεί τα δέοντα για την ανακαίνιση και την επανένταξή του στη ζωή της πόλης.

Το κτήριο που στέγασε τον υποσταθμό αποτελεί εξαιρετικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ού αιώνα. Η ακριβής ημερομηνία κατασκευής του παραμένει ασαφής. Είναι σίγουρο όμως ότι λειτούργησε το 1929, όπως μαρτυρούν αφηγήσεις κατοίκων της περιοχής και φωτογραφίες τους με φόντο τον καινούργιο υποσταθμό, αλλά και το συμβόλαιο με το οποίο το αγόρασε η Ηλεκτρική Εταιρεία, που υπογράφηκε στις 31 Δεκεμβρίου του 1928. Η αρχιτεκτονική του παραπέμπει σε βιομηχανικά αγγλικά κτήρια. Και πώς αλλιώς, αφού κατασκευάστηκε από την αγγλική Ηλεκτρική Εταιρεία Παραγωγής Power&Traction για να στεγάσει περιστρεφόμενους μετασχηματιστές που θα μετέτρεπαν μέρος του τριφασικού ρεύματος σε συνεχές για την έλξη του παρακείμενου ηλεκτρικού σιδηροδρόμου. Δύο όμοια κτήρια είχε τότε κατασκευάσει η Power γι' αυτό τον σκοπό. Το "πρωτότοκο", περίφημο "κτήριο Τ" στον περίβολο του εργοστασίου ηλεκτρισμού (ΑΗΣ) του Νέου Φαλήρου, κηρυγμένο διατηρητέο μνημείο, στέκει αγέρωχο να θυμίζει την ιστορία του. Δε συμβαίνει το ίδιο με τον "υποσταθμό εν Ηρακλείω", που παραμένει αναξιοποίητος, εγκαταλελειμμένος στο έλεος του χρόνου.

Το κτήριο της Ηλεκτρικής ή της Πάουερ

"Μπροστά απ' αυτό το κτήριο περνάμε καθημερινά όχι μόνο οι κάτοικοι του Ηρακλείου αλλά και οι επιβάτες του ΗΣΑΠ. Ήμασταν πάρα πολλοί αυτοί που αναρωτιόμασταν τι ήταν αυτό το κτήριο. Βλέπαμε ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό κόσμημα και δε γνωρίζαμε την ιστορία του. Γνωρίζαμε μόνο ότι λειτούργησε ως υποσταθμός της ΔΕΗ. Για τους παλιότερους κατοίκους ήταν το κτήριο της Ηλεκτρικής ή της Πάουερ, για τους νεώτερους είναι κτήριο αγνώστου ταυτότητος" λέει η Δήμητρα Κουντή.

"Για να διαπιστώσουμε τι κρύβει στο εσωτερικό του λειτουργήσαμε λίγο ως πολύ ώς παπαράτσι, υπερπηδώντας τοιχία και κάγκελα και φωτογραφίζοντας μέσα από σπασμένα παράθυρα. Έκπληκτοι είδαμε ότι σε ό,τι αφορά τον εξοπλισμό του, ο χρόνος είχε παγώσει. Ήταν σαν να βρισκόμαστε σε άλλες δεκαετίες" συμπληρώνει και μας ξεναγεί στους εσωτερικούς χώρους και την αυλή του. "Οι καταπληκτικοί μετασχηματιστές ρεύματος English Electric, η εντυπωσιακή γερανογέφυρα με την οποία μετέφεραν υλικά παραμένουν άθικτοι, υπάρχουν ακόμα και οι ετικέτες στις οποίες αναγράφονται οι περιοχές τις οποίες προμήθευε με ρεύμα ο υποσταθμός. Υπάρχει επίσης μια εντυπωσιακή κυκλική σιδερένια σκάλα που οδηγεί σε ένα πατάρι, ένα πραγματικό κομψοτέχνημα που φανερώνει παράλληλα ότι μιλάμε για μια εποχή που ακόμα και ένας βιομηχανικός χώρος είχε όμορφα πράγματα. Τα παράθυρά του, ο εξώστης του, δείχνει ότι εκεί μέσα κάποιοι άνθρωποι είχαν δουλέψει με μεράκι γεγονός που αποδεικνύεται και στον προαύλιο χώρο του, με τα χυτά κάγκελα με λόγχες, τους φανοστάτες".

Ο "Άλλος Τόπος"

Ο "Άλλος Τόπος" απευθύνθηκε στη ΔΕΗ, η οποία "ενδιαφέρεται για την ιστορία του κτηρίου, μας διευκόλυνε πάρα πολύ, μας επέτρεψε να μελετήσουμε το ιστορικό αρχείο της για να τεκμηριώσουμε την ιστορική διαδρομή του. Μαθαίνοντας την ιστορία του κτηρίου και με κλεφτές ματιές στο εσωτερικό του, αποφασίσαμε ότι κάτι έπρεπε να κάνουμε" λέει η γνωστή δημοσιογράφος.

Έτσι η προστασία και η ανάδειξη του υποσταθμού μπήκε στην ημερήσια διάταξη του συλλόγου, ο οποίος πρότεινε στη ΔΕΗ να συντονίσουν τις προσπάθειές τους προς το υπουργείο Πολιτισμού, ώστε να κηρυχθεί διατηρητέο το βιομηχανικό κτήριο και στη συνέχεια να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες ανακαίνισης για να μπορέσει να ανοίξει στους πολίτες του Ηρακλείου. Ταυτόχρονα, απευθύνθηκε και στο δημοτικό συμβούλιο της πόλης και εξασφάλισε την ομόφωνη στήριξή του σ' αυτή την προσπάθεια.

Επειδή όμως οι διαδικασίες κήρυξης του κτηρίου, είναι χρονοβόρες, ο "Άλλος Τόπος" συζητάει με το Ιστορικό Αρχείο της ΔΕΗ "να ανοίξει έστω για λίγο, πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε άλλη διαδικασία, προκειμένου να το επισκεφθούν οι κάτοικοι και να κατανοήσουν την αξία του. "Περιμένουμε ακόμα να δοθεί το πράσινο φως από το Δ.Σ. της ΔΕΗ" λέει η Δήμητρα Κουντή. Η γνώση των πολιτών του Ηρακλείου γι' αυτό το κομμάτι Ιστορίας που αντιπροσωπεύει το κτήριο είναι κομβική για τον "Άλλος Τόπος", γι' αυτό επιμένει ότι η γνωριμία των κατοίκων της πόλης με τον υποσταθμό πρέπει να γίνει σύντομα. Όμως το τελευταίο διάστημα κάποια ανησυχητικά φαινόμενα που παρατηρούνται στο κτήριο κάνουν ακόμα πιο αναγκαία την επίσπευση της μέριμνας.

"Το τελευταίο διάστημα διαπιστώσαμε ότι κόπηκε και αφαιρέθηκε μεγάλο τμήμα της περίφραξης, με αποτέλεσμα να υπάρχει ελεύθερη και ανεξέλεγκτη πρόσβαση στο εσωτερικό του κτηρίου. Καθημερινά διερχόμενοι και γείτονες μαρτυρούν ότι ανήλικα παιδιά μπαίνουν στο κτήριο από σπασμένα πλέγματα και παράθυρα και ανεβαίνουν στην ταράτσα θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους. Έτσι εντείνουμε τις προσπάθειές μας προς τη ΔΕΗ ώστε να επισπεύσει την απόφαση επέμβασης στο ιστορικό βιομηχανικό κτήριο".

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL