"Φοβερή η δουλειά του γλύπτη, να ξύνεις, να λασπώνεις και να χτυπιέσαι με τα υλικά, αλλά και τι ωραία συγχρόνως” έλεγε η Ναταλία Μελά, μία από τις κορυφαίες Ελληνίδες γλύπτριες, που πέθανε την Κυριακή σε ηλικία 96 ετών και κηδεύεται αύριο, στις δυο το μεσημέρι από το Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.
Η ζωντάνια, η χαρά και το πάθος για τη ζωή χαρακτήρισαν τη διαδρομή και την τέχνη αυτής της πρωτοποριακής για την εποχή της γλύπτριας, που, μετά από τα παραδοσιακά υλικά της πέτρας και του μάρμαρου, στράφηκε στις κατασκευές από μέταλλο, αποτυπώνοντας σε αυτές ζωτικότητα και εκφραστικότητα. Τα αγαπημένα ζώα και πετεινά του ουρανού εντυπωσίασαν και λατρεύτηκαν από κοινό και συλλέκτες εγκαινιάζοντας μια νέα αντίληψη για τη γλυπτική. Η Μελά δεν παρέλειψε ωστόσο να αποτυπώσει σε αγάλματα και προτομές ήρωες της επανάστασης και μυθικά όντα, όπως η γοργόνα της που ατενίζει το παλιό λιμάνι των Σπετσών αλλά και η Μπουμπουλίνα της και ο Σπετσιώτης πυρπολητής Κοσμάς Μπαρμπάτσης στο λιμάνι της Ντάπιας.
“Τώρα η μόδα είναι η απομυθοποίηση. Για μένα ο μύθος είναι πιο κοντά στην αλήθεια γιατί είναι φορτισμένος και δοκιμασμένος από τον χρόνο” συνήθιζε να σχολιάζει.
Κόρη του Μιχαήλ Μελά και εγγονή του Παύλου Μελά και της Ναταλίας Δραγούμη από την πλευρά του πατέρα της, του τραπεζίτη Ιωάννη Πεσμαζόγλου και του ήρωα Μιαούλη από την πλευρά της μητέρας της, η Ναταλία πρωτοήρθε σε επαφή με τον πηλό, παίζοντας μικρό κορίτσι στο κεραμοποιείο του Καρδιακού στο Μαρούσι όπου πήγαινε με τη γιαγιά της. “Η τέχνη είναι παιχνίδι. Όταν εργάζομαι, παίζω” ήταν μια από τις αγαπημένες της φράσεις. Το 1942 έδωσε κρυφά από τους δικούς της εξετάσεις στην ΑΣΚΤ, όπου φοιτά ως μία από τις ελάχιστες γυναίκες της σχολής. “Οι γλύπτες τότε δεν είχαν φινέτσα, αλλά αυτό ήταν κάτι που μου άρεσε. Μου άρεσε η περιπέτεια. Οι γονείς μου με προόριζαν για οικοδέσποινα με μια σειρά μαργαριτάρια στον λαιμό: απείχα από το μοντέλο, ξέφευγα από τα γυναικεία μέτρα”, είχε ομολογήσει σε συνέντευξή της. Στην αρχή της Κατοχής εντάσσεται στην ΕΠΟΝ και στο Κομμουνιστικό Κόμμα. "Ήμασταν στρατευμένοι ΕΑΜίτες και αποφασισμένοι” δήλωνε μιλώντας για τις παρέες της εποχής εκείνης στο ατελιέ του Απάρτη, τον Μέμο Μακρή, τον Ζογγολόπουλο, τον Φιλόλαο, τον Αξελό, τον Κίτσο Μαλτέζο, με τη δολοφονία του οποίου το 1943 αποχωρεί από το ΚΚΕ. Δάσκαλοί της στην ΑΣΚΤ είναι ο Μιχάλης Τόμπρος και ο Κώστας Δημητριάδης, αλλά το έργο της είχε εμφανή την επιρροή του Δημήτρη Πικιώνη, για τον οποίο συνήθιζε να λέει πως “τη σχέση μου με τα πράγματα μου την έμαθε ο Πικιώνης”.
Το εργαστήριό της, ένας αλλοτινός σταύλος στην οδό Μουρούζη, είχε γίνει στέκι πολλών διανοούμενων της εποχής, όπως, Νίκος Εγγονόπουλος, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Γιάννης Μόραλης.
Παντρεύεται τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη με τον οποίο αποκτά τον Δημήτρη και την Αλεξάνδρα. "Υπήρξα τυχερή γιατί ερωτεύτηκα και παντρεύτηκα έναν σπάνιο άνθρωπο. Ήταν το κυριότερο πρόσωπο στη ζωή μου που μου άνοιξε πόρτες” έλεγε αναφερόμενη στον σύντροφό της.
Μετά τον γάμο και για δέκα χρόνια ασχολήθηκε με την κατασκευή σκηνικών στο Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν.
Από τη δεκαετία του ’60 περνά τα καλοκαίρια της στο οικογενειακό εξοχικό στις Σπέτσες. “Μου αρέσουν οι Σπέτσες για το κρυστάλλινο και καθαρό φως που έχουν. Μου αρέσει πολύ και η θάλασσα, δεν θα μπορούσα να ζήσω χωρίς αυτή” έλεγε συχνά.
Η Ναταλία Μελά παρουσίασε τα έργα της σε ατομικές εκθέσεις και σε διεθνείς διοργανώσεις και Μπιενάλε, φιλοτέχνησε αρκετά από τα αγάλματα και τις προτομές που βρίσκονται στην Αθήνα και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το Αριστείον Καλών Τεχνών.
Συλλυπητήρια για τον θάνατό της εξέδωσε ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, χαρακτηρίζοντας την “επιφανή, αντισυμβατική γλύπτρια, που, δίνοντας “ζωή” στο μάρμαρο, την πέτρα και το μέταλλο, άφησε τη δική της μοναδική σφραγίδα στον χώρο της γλυπτικής, αντλώντας την έμπνευσή της από τη φύση και την ελληνική μυθολογία”.
Στην “αντισυμβατική γλύπτρια και τη δυναμική προσωπικότητα”, αναφέρεται το υπουργείο Πολιτισμού, εκφράζοντας τα συλλυπητήριά του για τον θάνατο της διεθνώς καταξιωμένης γλύπτριας.
Συλλυπητήρια εξέδωσαν η ΑΣΚΤ, το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας και η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών, καθώς τον Φεβρουάριο στη Γλυπτοθήκη του Ιστορικού Μουσείου παρουσιάστηκε η περιοδική έκθεση «25 γλυπτά της Ναταλίας Μελά» σε επιμέλεια της κόρης της Αλεξάνδρας Τσουκαλά.
Μάνια Ζούση
