Της Πόλυς Κρημνιώτη
"Είναι ένας χείμαρρος από εικόνες σχεδόν υπερρεαλιστικές, μονολόγους, περιγραφές ονείρων και απόκοσμων εμπειριών, προφητειών έχοντας κάτι μακρινό από την "Αποκάλυψη" του Αγίου Ιωάννη της Πάτμου. Οι περιγραφές του θυμίζουν ακόμα και τη νοτιοαμερικανική σουρεαλιστική λογοτεχνία του Μάρκες, εικόνες του Μπρίγκελ, του Μπος και του Θεοτοκόπουλου" λέει ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος για τα απόκρυφα κείμενα του αγωνιστή της Επανάστασης από τα οποία εμπνεύστηκε τη μονόπρακτη όπερα του "Οράματα και Θάματα του στρατηγού Μακρυγιάννη", που παρουσιάζεται αύριο και το σαββατοκύριακο στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής Σκηνής (8.30 μ.μ.) σε λιμπρέτο Αλέκου Λούντζη, μουσική διεύθυνση Μάρκελλου Χρυσικόπουλου, σκηνοθεσία Μαρίας Γυπαράκη και σκηνικά - κοστούμια Γιώργου Βαφιά.
Σε έναν αλληγορικό σκηνικό χώρο, με σπασμένα αγάλματα, στοίβες χαρτιών και ερειπίων, τα πρόσωπα, τα πράγματα και τα πλάσματα της φαντασίας του Μακρυγιάννη διαμορφώνουν και σημαδεύουν την εξομολόγηση του στρατηγού προς το ακροατήριο που μέχρι τέλους διεκδικεί.
Σ' αυτό το περιβάλλον εκτυλίσσεται το δρώμενο σύγχρονης μουσικής του Δημήτρη Μαραγκόπουλου, παραγγελία της Εναλλακτικής Σκηνής, στο οποίο μελοποιείται η συνθήκη με την οποία ο ήρωας συναντιέται με την Ιστορία δημιουργώντας έναν πολύμορφο μουσικό ιστό όπου συνυπάρχουν δυτικά και μεσογειακά όργανα, τεχνικές της βυζαντινής μουσικής και της όπερας, ηλεκτρονικοί ήχοι, ακόμα και ραπ.
"Στα 'Απομνημονεύματα' ο Μακρυγιάννης είναι εκ των πραγμάτων προσεκτικός στην αφήγηση των γεγονότων, στις αναφορές σε πρόσωπα, ημερομηνίες, μάχες, καταστάσεις. Στα 'Οράματα και Θάματα' αφήνεται τελείως ελεύθερος, απελευθερώνοντας έναν πολύπλοκο ψυχισμό, ένα πλούσιο ασυνείδητο χωρίς περιορισμούς, με μια εκρηκτική φαντασία" λέει ο συνθέτης. "Μέσα από αυτή τη διαδικασία, όμως, εκφράζονται αρχετυπικές εικόνες και συλλήψεις, ένα είδος συλλογικού ασυνείδητου που έχει αφομοιώσει πολλές σύγχρονές του λαϊκές αλλά και συχνά αρχαϊκές δοξασίες, ήθη και έθιμα. Κυρίως όμως αντανακλά την Ιστορία, τον πραγματικό κόσμο και μια Ελλάδα στα μέσα του 19ου αιώνα στην οποία συντελούνται τεκτονικές αλλαγές".
Ο ίδιος γνώρισε τα "Οράματα και Θάματα" στις αρχές της δεκαετίας του 1980, από την έκδοση του ΜΙΕΤ. "Οι περισσότεροι γνωρίζαμε τα 'Απομνημονεύματα' του Μακρυγιάννη, ελάχιστοι όμως γνώριζαν αυτά τα απόκρυφα κείμενα, που λόγω των διωγμών του από το παλάτι, τα φυγάδευσε στην Τήνο κρυμμένα σε ένα κιούπι" μας θυμίζει. "Από την πρώτη αυτή γνωριμία με το έργο, μου δημιουργήθηκε αμέσως η αίσθηση ότι μέσα του κρύβεται ένα πολυδιάστατο ηχητικό σύμπαν, αξεδιάλυτα δεμένο με αυτόν, τον γεμάτο ένταση, κόσμο των ονείρων, οραμάτων, προσευχών, εξωπραγματικών καταστάσεων στον οποίο παρεισφρέουν πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα, δημιουργώντας ένα παράδοξο και γοητευτικό πλέγμα".
Αντλώντας από τον κόσμο που αναδύεται καθώς ο στρατηγός βυθίζεται στα οράματα και στις μνήμες του, ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος συνθέτει τον δικό του μουσικό καμβά. "Όλη η ενέργεια της όπερας βασίζεται στην ένταση που δημιουργούν δύο δίπολα" λέει και εξηγεί: "Το πρώτο δίπολο είναι η σχέση ανάμεσα στα φανταστικά ή υβριδικά πρόσωπα από τη μία και τα πραγματικά από την άλλη. Όλα όπως περιγράφονται στα κείμενά του, όπως η γυναίκα του, ο γιατρός του, ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, που είναι ένα είδος alter ego του και πνευματικός καθοδηγητής του, η μυστήρια υπαρκτή γυναίκα με τα κόκκινα που του ερμήνευε τα όνειρα, η ονειροκρίτρια της όπερας, προφανώς κάποιο 'προικισμένο' μέντιουμ της εποχής αλλά και ο στρατοδίκης, ο οπλαρχηγός Γκούρας και ο Όθωνας". Το δεύτερο δίπολο "είναι ο ψυχισμός από τη μία του ήρωα και η ιστορική - κοινωνική πραγματικότητα από την άλλη. Πρόκειται για μια τομή που όπλισε με μεγάλη ενέργεια το λιμπρέτο και τη μουσική" λέει υπογραμμίζοντας ότι "ο άρρωστος, εξαντλημένος στρατηγός 'ταξιδεύει' μέσα από τα οράματα, τα όνειρα και τις απόκοσμες εμπειρίες του στο εξαιρετικό λιμπρέτο του Αλέκου Λούντζη και σε γεγονότα όπως η περίφημη μάχη της Ακρόπολης, η συγκλονιστική δίκη του, όπου χρησιμοποιήθηκαν αυτούσια τμήματα από τα πρακτικά της. Το κορύφωμα όμως της όπερας δεν είναι ο αναμενόμενος θάνατος του Μακρυγιάννη, αλλά η απόφασή του να περιγράψει μέσα από τον μοναδικό γραπτό λόγο του τα γεγονότα μιας ταραγμένης εποχής που βίωσε ο ίδιος αλλά και να εκφράσει τον πολύπλοκο ψυχισμό του. Μια απόφαση που θα τον φέρνει πάντα επίκαιρο και ζωντανό στις επόμενες γενιές".
Προκειμένου να αποτυπώσει αυτή την πολυεπίπεδη συνθήκη, η παρτιτούρα του Δημήτρη Μαραγκόπουλου καταγράφει μια πολύχρωμη παλέτα ήχων, οργάνων και τεχνικών. "Στις φωνές συνδύασα τεχνικές της παραδοσιακής και ιδιαίτερα της βυζαντινής μουσικής με τις τεχνικές της όπερας". Έτσι, ο "χαρισματικός Ζαχαρίας Καρούνης στον ρόλο του Μακρυγιάννη, που προέρχεται από την εκκλησιαστική, την παραδοσιακή μουσική και το έντεχνο τραγούδι, συνυπάρχει με προικισμένους σολίστ της όπερας, όπως η Ιωάννα Φόρτη, η Μυρτώ Μπουκολίνι, ο Γιώργος Παπαδημητρίου και ο Νίκος Κοτενίδης, συχνά μέσα σε ατονικά περιβάλλοντα". Δυτικά όργανα συνυπάρχουν με ηλεκτρονικούς ήχους και μεσογειακά παραδοσιακά όργανα, όπως ο κεμανές, το νέυ, το ούτι, το τσίμπαλουμ (σαντούρι), και "στα χέρια ταλαντούχων μουσικών παράγουν οικουμενικά ηχοχρώματα, ικανά να αγγίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο, να γονιμοποιούν τη σύγχρονη δημιουργία και να παύουν να είναι φολκλόρ ή μουσειακά". Ακόμα και ραπ υπάρχει στην όπερα του Μαραγκόπουλου. "Με αφοτμή την αθυροστομία του Μακρυγιάννη, που μου θύμιζε τον καταγγελτικό λόγο ενός ράπερ, υπάρχουν στιγμές ραπ στην απολογία του στο στρατοδικείο".
