Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Το 4ο αιώνα π.Χ. οι Ετρούσκοι έχτισαν τα μήκους 7 χιλιομέτρων τείχη της Βολτέρρα, των Βολατέρρων των Ελλήνων, στην Τοσκάνη, κοντά στην Πίζα. Μία από τις πέτρινες πύλες των τειχών της είναι γνωστή ως Πόρτα ντελ' Άρκο. Αν σώζεται ακόμη, οφείλεται στη ριψοκίνδυνη ενέργεια των κατοίκων της να τη φράξουν τη νύχτα της 30ης Ιουνίου 1944 με πέτρες, ώστε να μη χρειαστεί να την ανατινάξουν το πρωί κατά την υποχώρησή τους οι Γερμανοί, όπως σκόπευαν, για να εμποδίσουν την προέλαση των Αμερικανών. Η πράξη αυτή έχει και ιστορική σημασία, καθώς θεωρείται η παλιότερη παγκοσμίως σωζόμενη ημικυκλική αψίδα, είδος που θα αναπτύξουν και θα διαδώσουν οι Ρωμαίοι.
Με την πάροδο των αιώνων, μνημειακές και θριαμβικές αψίδες θα ανεγερθούν από την Άρκο Μπριτάνικα το 1911 στο Βαλπαραΐσο της Χιλής μέχρι την Αψίδα των Αιώνων το 1611 στη Μανίλα και από την Αψίδα 22 το 1996 στην Μπαντζούλ της Γκάμπια μέχρι την Αψίδα του Θριάμβου το 1982 στην Πιονγιάνγκ.
Μνήμες σοβιετικής περιόδου στον σταθμό Νάρβσκαγια
28 Αυγούστου 2013, τελευταία ημέρα παραμονής μου στην Αγία Πετρούπολη. Αποφασίζω να επισκεφθώ τη θριαμβική Αψίδα Νάρβα. Μετά από πολύωρο περπάτημα, παίρνω το μετρό από τον σταθμό Νιέφσκι Πρόσπεκτ και την Μπλε Γραμμή με κατεύθυνση Νότια, προς Κούπτσινο. Δύο στάσεις μετά, κατεβαίνω στον σταθμό Τεχνολογικό Ινστιτούτο και παίρνω την κόκκινη γραμμή με κατεύθυνση νοτιοδυτική, που καταλήγει στο τέρμα Πρόσπεκτ Βετεράνοφ. Κατεβαίνω ξανά στη δεύτερη στάση, στον σταθμό Νάρβσκαγια, έναν από τους παλιότερους στην πόλη. Εγκαινιάστηκε στις 15 Νοεμβρίου 1955 και ονομαζόταν Πλάσαντ Στάτζεκ, δηλαδή Πλατεία Απεργιών. Βγαίνοντας από τον συρμό νομίζω πως κάνω ταξίδι στον παρελθόν και στη σοβιετική εποχή. Ολόγυρα βλέπω γλυπτά με σοβιετικούς θυρεούς, σφυροδρέπανα, ήρωες εργασίας, στρατιώτες, εργάτες και άλλα κλασικά μοτίβα σοσιαλιστικού ρεαλισμού, ταιριαστά με το όνομα που επρόκειτο αρχικά να δοθεί στον σταθμό, δηλαδή Σταλίνσκαγια, κάτι που δεν συνέβη, καθώς ο Στάλιν πέθανε τρεις μήνες πριν την τελική φάση κατασκευής του σταθμού. Δίκαια η σοβιετική αισθητική σε συνδυασμό και με τους ρετρό πολυέλαιους κατατάσσουν στις σχετικές λίστες τον Νάρβσκαγια ανάμεσα στους πιο ενδιαφέροντες σταθμούς παγκοσμίως.
Αντικρίζοντας το θέαμα στην έξοδο του σταθμού μετά από ανέβασμα 52 μέτρων με κυλιόμενες σκάλες πάνω από την πλατφόρμα, διαπιστώνω ότι το θέαμα άξιζε τη συμπλήρωση και της ένατης από το πρωί ώρας διαρκούς μετακίνησης στα αξιοθέατα της Αγίας Πετρούπολης. Η αψίδα στα ρώσικα λέγεται На́рвские триумфа́льные воро́та, οπότε η επί λέξει μετάφραση πάει περισσότερο προς το «Πύλη» παρά το «Αψίδα». Κατασκευάστηκε το 1814 σε ανάμνηση της νίκης των Ρώσων κατά του Ναπολέοντα το 1812 προκειμένου να καλωσορίσει τους νικητές στρατιώτες, ενώ σκοπός ήταν και να αποτελέσει «απάντηση» στην Αψίδα του Θριάμβου που είχε στηθεί στο Παρίσι σε ανάμνηση της νίκης του Ναπολέοντα στο Αούστερλιτς. Ονομάστηκε Νάρβα όπως και η πλατεία, καθώς από εδώ ξεκινούσε ο δρόμος που οδηγούσε στην ομώνυμη πόλη της Εσθονίας.
Σοσιαλιστικός ρεαλισμός σε τοιχογραφία με τη φράση: "Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε"
Αρχικά ο αρχιτέκτονάς της, ο Τζιάκομο Κουαρένγκι, χρησιμοποίησε ξύλο, γύψο και αλαβάστρινη διακόσμηση. Αυτός εργαζόταν στη Ρωσία, αψήφησε την διαταγή του Ναπολέοντα να επιστρέψουν οι Ιταλοί στην πατρίδα τους και τις απειλές εναντίον του από τον ίδιον τον αυτοκράτορα και για τον λόγο αυτό του αφαιρέθηκε η ιθαγένεια, ενώ καταδικάστηκε ερήμην και εις θάνατον. Μετά την κατασκευή της αψίδας, ο Κουαρένγκι, ο οποίος μέσα σε τριάντα χρόνια κατασκεύασε το Θέατρο Ερμιτάζ, το Ινστιτούτο Σμόλνι και την Ακαδημία Τεχνών παρασημοφορήθηκε με το μετάλλιο Α' Τάξεως του Αγίου Βλαδίμηρου και εντάχθηκε στο σώμα των Ρώσων εξ αίματος ευγενών. Μεταξύ 26ης Αυγούστου 1827, επέτειο Μάχης του Μποροντίνο, οπότε ξεκίνησαν οι εργασίες ανακαίνισης, και 17ης Αυγούστου 1834, την 21η επέτειο Μάχης του Κουλμ, οπότε η αψίδα επανεγκαινιάστηκε, ο αρχιτέκτονας Βασίλι Στασόφ την επανασχεδίασε και την ανακαίνισε, αυτή τη φορά από πέτρα, με τον γλύπτη Βασίλι Ντεμούτ Μαλινόφσκι να φιλοτεχνεί τα σκαλίσματα και τον γερμανικής καταγωγής Πέτερ Κλοντ Φον Γιούργκενσμπουργκ, αγαπημένο γλύπτη του τσάρου Νικόλαου του Πρώτου, να προσθέτει την θεά Νίκη που οδηγεί το εξάιππο άρμα αντί για το παραδοσιακό τέθριππο.
Η αψίδα υπέστη ζημιές στους βομβαρδισμούς στην πολιορκία της πόλης μεταξύ 1941 και 1944, όταν ακόμη ονομαζόταν Λένινγκραντ, ούσα ωστόσο σύμβολο εμψύχωσης του ηθικού των υπερασπιστών της, σταδιακά όμως, έως την αρχή του 21ου αιώνα, αποκαταστάθηκε πλήρως.
