Ρεπορτάζ: Πόλυ Κρημνιώτη
"Η ποίηση είναι κυρίως προσφορά, είναι τα τίμια δώρα, τα πρόσφορα" έλεγε ο Μάρκος Μέσκος. Μετείχε στο σώμα της ποίησης σχεδόν από πάντα. Μέχρι που έγινε ο ίδιος ποίημα. Τι σημαίνει γίνομαι ποίημα, τον ρωτάγαμε. "Αυτή η καταφυγή στο ποίημα, αυτή η συνήθεια της αγάπης που είναι η ποίηση" απαντούσε. Με λόγο καταφατικό στη ζωή, και υμνητικό στην ποίηση, με το σθένος του ανθρώπου που μένει όρθιος στις μπόρες της ζωής και στις καταιγίδες της Ιστορίας, ο Μάρκος Μέσκος κατόρθωσε να περιληφθεί σε χρόνους παρελθόντες και σύγχρονους ταυτόχρονα. Σκαρί παλαιάς κοπής, διέτρεξε τον βίο του με το ήθος, τη σεμνότητα και τη γενναιοδωρία εκείνων που δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά παρά να σταθούν "με το δίκιο αυτής της πλευράς. Με τους ταπεινούς, με τους καταφρονεμένους, τους κυνηγημένους, τους εκτελεσμένους. Αυτοί είναι που δικαιώνουν την ύπαρξη του ανθρώπου". Κομμουνιστής χωρίς ταυτότηταμ όπως αυτοπροσδιοριζόταν, ποιητής ως ιδιοσυστασία κι όχι ένεκα της γραφής, ο Μάρκος Μέσκος έφυγε από τη ζωή ανήμερα την Πρωτοχρονιά του 2019, μετά από ολιγόμηνη μάχη με τον καρκίνο, και κηδεύεται σήμερα στις 12 το μεσημέρι στη γενέθλια πόλη του την Έδεσσα.
Το τέλος δεν τον φόβιζε, όπως μας έλεγε το 2013, στα "Ποιήματα της σκάλας". Τουναντίον, παραδεχόταν πως "όταν με πλησιάζει ο θάνατος, κινητοποιούνται οι γραφές μου".
Πρωταγωνιστής ο άνθρωπος
Από τις σημαντικότερες ποιητικές φωνές της λεγόμενης Β' μεταπολεμικής γενιάς, στην ποίησή του αλλά και στα πεζά του, συνομιλούσε διαρκώς με την ιστορική μνήμη και την πολιτική διάσταση τοποθετώντας εντός τους και με πρωταγωνιστικό ρόλο τον άνθρωπο ως ιστορική και συλλογική οντότητα. Το ανθρώπινο δράμα στον στίχο του, εμπεριέχεται σε ένα ιδιάζον φυσικό τοπίο, μυθικό και συμβολικό, αναπόσπαστο μέρος της ιστορικής μνήμης. Η αντίσταση του ανθρώπου, η ελευθερία, η μεθόριος, όρισαν το σώμα της ποίησής του, στην οποία συνομίλησε τόσο με την παράδοση όσο και με τη νεωτερικότητα δημιουργώντας ένα προσωπικό ιδίωμα και αναζητώντας "την ομορφιά μέσα από την τραγικότητα".
Μοναχικός, όχι μόνος, και μοναδικός, με μια αβίαστη ντομπροσύνη και ευθυκρισία, ο Μέσκος Μέσκος επέλεγε να πιει από τις πηγές της ποίησης τον Σολωμό, τον Κάλβο, τον Ρίτσο, τον Σεφέρη, την Αξιώτη, τη Μάτση Χατζηλαζάρου, την Αχμάτοβα και την Τσβετάγεβα, τον Μιλός, τον Μπωντλαίρ, τον Ρεμπώ και τον Πόε, τον Αναγνωστάκη κυρίως, "που είναι σπουδαίος ποιητής, όχι μόνο γιατί έγραψε αυτά τα ποιήματα, αλλά γιατί άντεξε τη σιωπή του. Είναι σημείο αναφοράς για την Αριστερά, καλό είναι να τον θυμόμαστε πότε-πότε", έλεγε, και μέχρι την περασμένη άνοιξη, που διαγνώστηκε η αρρώστια του, έκανε σχέδια για μια σειρά κειμένων εν είδει ανθολόγιου, εδώ στην "Αυγή", μέσα από τα οποία ήθελε να ξαναθυμηθούμε σπουδαίους πεζογράφους, τον Λουντέμη, την Αξιώτη, τον Φραγκιά κ.ά.
Πάντα σχεδίαζε για την "Αυγή", έπαιρνε τηλέφωνο και τα είχε ετοιμασμένα στην εντέλεια. Άρθρα αλλά και ποιήματα ως ανθολόγος του μήνα. Η ποίηση και η ηθική ήταν οι βασικοί του αιμοδότες. "Ο κόσμος είναι πλασμένος να υπηρετεί το καλό" έλεγε. Ως μεγάλο κακό αναγνώριζε τον φασισμό. Όμως δεν φοβόταν. Ακόμα και στις εποχές των διαψεύσεων "ποτέ δεν έχει πάψει να υπάρχει η διάθεση της Ανάστασης μέσα μου" ομολογούσε και δεν έπαψε στιγμή να πιστεύει στα νέα παιδιά, "στα μάτια τους, στη ζωή και στα όνειρα που θα κάνουν".
Ενταγμένος από νωρίς στην Αριστερά, υπερασπίστηκε ώς το τέλος τον ηθικό και αξιακό κώδικα που επικεντρώνει στο δίκαιο και τη δημοκρατία, έδωσε όλες τις μάχες της γενιάς του. Υπερασπίστηκε την Αριστερά στα δύσκολα χρόνια, αλλά και στις μέρες μας. "Η Αριστερά είναι ανιδιοτέλεια, προσφορά, τρόπος ζωής, μ' αυτή την Αριστερά είμαι, σ’ αυτόν τον ΣΥΡΙΖΑ, όχι στις παραφυάδες του, πάντα με κριτικό λόγο" έλεγε το 2015 Στο Κόκκινο με αφορμή την υποψηφιότητά του στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας.
Από το 1956
Γεννημένος το 1935 στην Έδεσσα, σπούδασε γραφιστική στην Αθήνα, όπου εργάστηκε σε διαφημιστικές εταιρείες αλλά και ως επιμελητής εκδόσεων. Πρωτοεμφανίστηκε επίσημα στα γράμματα με το ποίημα "Ειρήνη" που δημοσιεύτηκε στην "Επιθεώρηση Τέχνης" το 1956 με το ψευδώνυμο Κούλης Αυγερινός. Κατά καιρούς είχε υιοθετήσει τα ψευδώνυμα Δημήτρης Γραμματικός και Πέτρος Μηλιώνης. Μεταξύ άλλων έγραψε τις συλλογές "Πριν από τον θάνατο", "Άλογα στον ιππόδρομο", "Ιδιωτικό νεκροταφείο", "Τα ισόβια ποιήματα", "Δώδεκα Μάηδες", "Τα φαντάσματα της Ελευθερίας", "Στον ίσκιο της γης", "Χαιρετισμοί", "Τα δέοντα", "Τα λύτρα", για τα οποία τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, "Συνηγορία ποιήσεως", "Άλφα Βήτα: Ποιήματα", αλλά και τις συγκεντρωτικές "Μαύρο Δάσος" Ι και ΙΙ. Παράλληλα έγραψε τα πεζά "Παιχνίδια στον παράδεισο", "Κομμένη γλώσσα", "Μουχαρέμ", "Το φωτοστέφανο του νεώτερου Αγίου Βοδενιώτη του λαϊκού", "Νερό Καρκάγια: Πεζογραφήματα", τη συγκεντροτική "Πεζογραφήματα", "Εν Βοδενοίς: κείμενα εκτός εμπορίου από την ενδοχώρα της Έδεσσας" και τα δοκίμια "Γνωστοί και φίλοι", "Προσωπικά κείμενα", ενώ έκανε αρκετές ανθολογήσεις και επιμέλειες.
Τα ποιήματά του μεταφράστηκαν σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Είχε συνδεθεί με τα περιοδικά "Μαρτυρίες" και "Σημειώσεις", ενώ ήταν συνιδρυτής των "Χειρογράφων", στη Θεσσαλονίκη, όπου εγκαταστάθηκε από το 1981. Για την ποίησή του είχε αποσπάσει το βραβείο ποίησης του περιοδικού "Διαβάζω", το βραβείο Καβάφη, το βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του ποιητικού του έργου και το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή "Τα λύτρα".
Μια άλλη πτυχή της δημιουργικής του διαδρομής υπήρξε η ζωγραφική. "Εγώ δεν είμαι ζωγράφος, είμαι μπογιατζής" μας έλεγε τον Σεπτέμβριο του 2017 με αφορμή την έκθεση πολλαπλών του, με τίτλο "Χρώματα στο χαρτί" στον φωταγωγό των εκδόσεων Ροδακιό.
Αλ. Τσίπρας: "Σκιά και φως, σιωπή πολύγλωσση"
"'Σκιά και φως, σιωπή πολύγλωσση' η ποίηση του Μάρκου Μέσκου, μας συντροφεύει από τον ηθικό και αξιακό πυρήνα της Αριστεράς. Αποχαιρετούμε τον σύντροφο, τον δάσκαλο, τον ποιητή που έφυγε σήμερα". M' αυτή τη λιτή ανάρτηση στο Τwitter ο πρωθυπουργός και πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας αποχαιρέτησε τον Μάρκο Μέσκο, εκφράζοντας και τα συλλυπητήριά του στην οικογένειά του.
Τα συλλυπητήριά του εξέφρασε και ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης κανοντας λόγο έναν "από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς ποιητές, έναν ενεργό πολίτη πιστό στις ιδέες της Αριστεράς, με ενεργό δράση και προσφορά στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες της γενιάς του, "ο οποίος με το έργο του "εντάχθηκε στη χορεία των σημαντικών ποιητών, οι οποίοι με την ευαισθησία τους και την κοινωνική τους εγρήγορση κατέγραψαν τα πάθη και τις πληγές του λαού μας μεταπολεμικά".
Συλλυπητήρια από το υπ. Πολιτισμού
"Η θλιβερή είδηση για τον θάνατο ενός δικού μας ανθρώπου, του ποιητή Μάρκου Μέσκου, επισκίασε την πρώτη μέρα του 2019" σημειώνει ο ΣΥΡΙΖΑ Θεσσαλονίκης. "Η Θεσσαλονίκη, η Ελλάδα, έχασε έναν μεγάλο ποιητή κι εμείς έναν καλό φίλο" σημειώνει η διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης επισημαίνοντας ότι "ήταν ένας σκεπτόμενος και πολιτικοποιημένος λογοτέχνης, κυρίως ποιητής, αλλά και πεζογράφος και δοκιμιογράφος".
"Όταν οι ποιητές σιωπούν, ο κόσμος γίνεται φτωχότερος..." σημειώνει ο δήμαρχος Έδεσσας Δημήτρης Γιάννου.
