Είναι από αυτά τα τραγούδια που τα ξέρουν όλοι. Που τα μαθαίνουν στο σχολείο. Πού τα παίζουν στα ραδιόφωνα και τα πολυκαταστήματα από το πρωί ώς το βράδυ επί βδομάδες πριν από τα Χριστούγεννα. Που κολλάνε στο μυαλό και τα σιγοτραγουδάς ακόμη κι όταν δε θέλεις. Σχεδόν σε κάθε χώρα του χριστιανικού κόσμου. Σχεδόν σε κάθε γλώσσα. Είναι το "Άγια νύχτα" ή “Silent night” ή “Stille nacht” στο ορίτζιναλ. Και συμπλήρωσε φέτος 200 χρόνια ζωής.
Το σωτήριο έτος 1818, στη λειτουργία των Χριστουγέννων σε ένα χωριό έξω από το Ζάλτσμπουργκ ο μουσικός Φραντς Ξαβιέρ Γκρούμπερ παρουσίασε πρώτη φορά την "Άγια νύχτα" σε -γερμανικούς- στίχους του βοηθού εφημέριου Γιόζεφ Μορ. Το τραγούδι άρεσε στους κατοίκους του μικρού Όμπερντορφ, αλλά όχι και στην επίσημη Καθολική Εκκλησία, καθώς το θεώρησε πολύ “γλυκερό” και χωρίς βαθύ θρησκευτικό νόημα. Αλλά ήταν πράγματι ένα τραγούδι που αγάπησαν τα παιδιά και σιγά - σιγά επιβλήθηκε. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα μπήκε σχεδόν σε κάθε καθολική λειτουργία των Χριστουγέννων στον γερμανόφωνο χώρο.
Στις αρχές του 20ού αιώνα άρχισαν και οι πρώτες μεταφράσεις και γρήγορα επιβλήθηκε και στον αγγλόφωνο κόσμο, κερδίζοντας και τις καρδιές των προτεσταντών. Το 1910, μάλιστα, γυρίστηκε η πρώτη βουβή ταινία για την ιστορία της “Άγιας νύχτας”, ενώ το απόλυτο σουξέ το έκανε ο Μπινγκ Κρόσμπι με το δισκάκι “Silent night”, που πούλησε 30 εκατομμύρια αντίτυπα.
Εκκλησιαστική μουσική και ποπ; Πράγματι, η μελωδία του Γκρούμπερ σε ρε ματζόρε, που ακουμπούσε στην εκκλησιαστική μουσική παράδοση του μπαρόκ κατάφερε να επιβληθεί και στη σύγχρονη εποχή. Για πολλούς ως αγαπημένο χριστουγεννιάτικο τραγούδι - σαν νανούρισμα για τον νεογέννητο Χριστό-, για πολλούς ως σήμα κατατεθέν της γιορτής, για πολλούς ως το απόλυτο κιτς. Ελάχιστα τραγούδια χρησιμοποιήθηκαν τόσο πολύ για διαφήμιση και ταυτίστηκαν τόσο με το καταναλωτικό όργιο των Χριστουγέννων στον δυτικό κόσμο. Παρ' όλα αυτά, κατάφερε να αντέξει στο χρόνο. Το μαθαίνουν και τώρα τα παιδιά στα Νηπιαγωγεία, το συνδέουν από νωρίς με τους ήχους της γιορτής.
Ο συνθέτης του μπορεί να μην έγινε πλούσιος από την “Άγια νύχτα” αλλά έμεινε στην ιστορία. Το 1928 στήθηκε στο Όμπερντορφ ένα μνημείο προς τιμή του Γκρούμπερ και του στιχουργού Μορ, ενώ σήμερα το σπίτι του έχει γίνει το Μουσείο της “Άγιας νύχτας”.
