Του Άγγελου Μανταδάκη
"Πάτα ίσια" ήταν μια συνηθισμένη φράση που έλεγαν οι Αθηναίοι σε κάποιον που ρωτούσε από πού πάνε στην περιοχή που σήμερα ονομάζουμε Πατήσια.
Βέβαια, πέρα από τη λαϊκή αυτή εκδοχή, για την ονομασία της συνοικίας υπάρχουν ακόμα δύο ερμηνείες: εκείνη του Καμπούρογλου που αναφέρεται στον Τούρκο Πατίς Αγά και εκείνη του Μπίρη που αναφέρεται στο Βατήσι, τον επιρρηματικό τύπο του ονόματος του αρχαίου Δήμου Βατής.
Η περιοχή βρίσκεται βόρεια του ιστορικού κέντρου, σε μια έκταση 3,5 μέχρι 5 τ. χλμ.
Τα Πατήσια ήταν εξοχική περιοχή εκτός των ορίων της πρωτεύουσας και τόπος μικρών εκδρομών για τους Αθηναίους του 19ου αιώνα. Χαρακτηριστικά, στην απογραφή του 1879 είχαν 847 μόνιμους κατοίκους.1
Σήμερα τα Πατήσια είναι ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή, αναπόσπαστο τμήμα του κεντρικού αστικού συγκροτήματος της Αθήνας. Η περιοχή διακρίνεται σε Άνω Πατήσια και Κάτω Πατήσια, όπως φαίνεται και από τα ονόματα των εκεί σταθμών του ηλεκτρικού στη γραμμή 1 του μετρό της Αθήνας. Τα Πατήσια έδωσαν το όνομά τους σε μία από τις μεγάλες οδικές αρτηρίες της Αθήνας, την οδό Πατησίων (επίσημα ονομάζεται 28ης Οκτωβρίου από τη διασταύρωση με την οδό Πανεπιστημίου μέχρι τη διασταύρωση με την οδό Αγίου Μελετίου.
Τα Άνω Πατήσια είναι η καθεαυτή περιοχή των Πατησίων. Αυτήν εννοούσαν οι Αθηναίοι όταν μιλούσαν για περίπατο και εκδρομή. Εκεί στο τέρμα Πατησίων, στην "Αλυτσίδα" γιόρταζαν την Πρωτομαγιά.
Στα Κάτω Πατήσια συναντάμε την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Όπλων. Πήρε το προσωνύμιό της επειδή η στενή της περιοχή ονομάστηκε «Όπλα» ή «Στα όπλα». Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, κατά τη διάρκεια του αγώνα του 1821 μια ομάδα αγωνιστών που είχε καταλύσει στον ναό για τη νύχτα ξύπνησε ξαφνικά από μία φωνή: «Στα όπλα!». Σηκώθηκαν και μόλις που πρόλαβαν να αποκρούσουν μια τουρκική επίθεση. Αργότερα, όταν ρωτήθηκαν μεταξύ τους, βρέθηκε ότι όλοι κοιμόντουσαν την ώρα που είχε ακουστεί η φωνή. Απέδωσαν λοιπόν τη φωνή σε… θαύμα του Αγίου Δημητρίου.
