Του Άγγελου Μανταδάκη
Ένας από τους πιο γνωστούς και ευρείς δρόμους της Αθήνας με δύο ιστορικές ονομασίες είναι η Καλλιρρόης, που ξεκινά από της παρυφές του Αρδηττού και ακολουθεί τη διαδρομή του καλυμμένου πλέον ομώνυμου ρέματος και καταλήγει να διασχίσει τη λεωφόρο Συγγρού μέχρι το ύψος των Πετραλώνων. Από εκεί μετονομάζεται σε οδό Χαμοστέρνας και συνεχίζει μέχρι τα «σίδερα», δηλαδή τη λεωφόρο Κωνσταντινουπόλεως.
Το όνομα του δρόμου διατηρεί στην επικαιρότητα πλήθος από γνωστά και άγνωστα ιστορικά στοιχεία. Πράγματι στην περιοχή υπήρξε η λεγόμενη Χάμω Στέρνα, στην ουσία μια υδατοδεξαμενή όπου συνέρρεαν τα νερά από το υδραγωγείο που ήταν στον Αρδηττό. Το βουνό, όπως αποκαλούσαν τότε τον λόφο, με το πέρασμα του χρόνου έχασε την ακμή του και το ύψος του. Η παρέμβαση των αρχών έπαιξε σημαντικά αρνητικό ρόλο, αφού εκεί κατασκευάστηκαν και φιλοξενήθηκαν κοινωφελείς εγκαταστάσεις, σχολεία, αθλητικοί χώροι και άλλες κατασκευές που ισοπέδωσαν τα πάντα. Πέρα από τις φυλακές του Συγγρού, που είχαν κατασκευαστεί αρκετά χρόνια πριν η περιοχή της Χαμοστέρνας αλλάξει όψη.
Το 1823 κυριαρχούσε η χρήση των σφαγείων, που επηρέαζε την εικόνα της περιοχής. Στο πέρασμα των χρόνων εμφανίστηκαν δύο άλλες ονομασίες, που σημαίνει ότι οριοθετήθηκαν δύο μικρότερες περιοχές: τα παλιά και τα νέα Σφαγεία. Η αρχή της ίδρυσης των σφαγείων στην ελεύθερη Αθήνα ανάγεται στην εποχή του δημάρχου Δημητρίου Καλλιφρονά. Επί των ημερών του εγκαταστάθηκε ένα υποτυπώδες σφαγείο στην απόμερη περιοχή του Αστεροσκοπείου. Η δραστηριότητα του σφαγείου μεταφέρεται επί δημαρχίας Κ. Γαλάτη πίσω από τον λόφο του Φιλοπάππου. Εκεί θα παραμείνει έως τη δεκαετία του 1920, δηλαδή μέχρι τη μεταφορά του στην οδό Πειραιώς. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαθίσταται εκεί ένας προσφυγικός συνοικισμός, που διατηρεί το τοπωνύμιο Παλιά Σφαγεία μέχρι την επίσημη αλλαγή του σε Σικελία. Τα φτωχόσπιτα του συνοικισμού που ήταν στην πλειονότητά τους αυθαίρετα στις όχθες του ρέματος, παρουσίασαν μια μοναδική ιδιομορφία: εξαφανίζονταν συχνά τον χειμώνα όταν θύμωνε το ρέμα, για να φτιαχτούν ξανά με υπομονή μέχρι τον επόμενο.
Η ίδρυση νέων σύγχρονων δημοτικών σφαγείων συζητήθηκε επί πολλά χρόνια, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, αφού το κόστος ήταν απαγορευτικό. Επί δημαρχίας Εμ. Μπενάκη σχεδιάστηκαν τα πρώτα σύγχρονα σφαγεία σε γερμανικά πρότυπα. Ο Μιχαήλ Ράδος, γράφοντας για την περιοχή και τη ζοφερή εικόνα που προκαλούσαν τα εντεροκομεία σημειώνει ότι σε αυτή ερχόταν να προστεθεί και το πέλαγος του ακάθαρτου πολτού, η βρομερή λίμνη που σχημάτιζε η πάλαι ποτέ η επονομαζόμενη στέρνα, καθώς εκεί άδειαζαν τα βυτία τους οι επιχειρηματίες εκκενώσεως βόθρων. Η Χαμοστέρνας και τα Σφαγεία κουβαλούσαν μέχρι τα πρόσφατα χρόνια την τραγωδία της Δυτικής Πύλης της Αθήνας. Άλλη εποχή, διαφορετικό επίπεδο ζωής και άλλες ανάγκες.
