Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
21.7°C26.3°C
2 BF 38%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.6°C24.9°C
3 BF 38%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
19.4°C24.3°C
2 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.4°C21.6°C
2 BF 64%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
21.9°C23.5°C
0 BF 37%
Εγκαινιάζεται το νέο κτήριο της Βιβλιοθήκης της Κοζάνης / Η Χάρτα του Ρήγα βρήκε το σπίτι της
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Εγκαινιάζεται το νέο κτήριο της Βιβλιοθήκης της Κοζάνης / Η Χάρτα του Ρήγα βρήκε το σπίτι της

Της Πόλυς Κρημνιώτη

Ένα λιτό τριγωνικό κτήριο, χαρακτηριστικό δείγμα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, ετοιμάζεται να δεχτεί τους θησαυρούς μιας σπάνιας κιβωτού μνήμης και Ιστορίας. Το νέο κτήριο της περίφημης Κοβεντάρειου Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης εγκαινιάζει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας την Τετάρτη 10 του μηνός, στις 11 το πρωί. Η δεύτερη σημαντικότερη συλλογή παλαιτύπων και αρχετύπων της χώρας μετά την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας βρίσκει τον χώρο που αρμόζει προκειμένου να στεγάσουν η Χάρτα του Ρήγα Βελεστινλή στην έκδοση του 1796-97, η έκδοση της "Περί Ζώων Ιστορίας" του Αριστοτέλη από τον Άλδο Μανούτιο το 1497 στη Βενετία, το Παγκόσμιος Χάρτης του Άνθιμου Γαζή (1800), η "Εφημερίς", η πρώτη ελληνική εφημερίδα των αδελφών Μαρκίδων Πούλιου (1790-1797), το λεξικό του Σουίδα, ο περίφημος κώδικας της Ζάβορδας, οθωμανικά έγγραφα, όλα τα αρχεία της Μητρόπολης Σερβίων Κοζάνης, από τον κώδικα βαπτίσεων του 1839 και μετά, εκκλησιαστικοί κώδικες και χειρόγραφα που χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα, αλλά και όλα τα βιβλία της Βέρμαχτ και έγγραφα που αφορούν την καθημερινή ζωή κατά την γερμανική Κατοχή. Αυτοί είναι μερικοί από τους πολύτιμους θησαυρούς και τα τεκμήρια που καθιστούν την εν λόγω βιβλιοθήκη μοναδική, καθώς φέρουν το πνευματικό αποτύπωμα του γένους αλλά και μιας πόλης που αναδείχτηκε σε ένα από τα βασικά ιστορικά κέντρα ανάπτυξης του Ελληνικού Διαφωτισμού.

Κιβωτός μνήμης

Το νέο κτηριακό συγκρότημα στεγάζει και διαθέτει στο κοινό 153.000 τόμους, 380 χειρόγραφα, χάρτες, 315 κώδικες, 70.000 λυτά έγγραφα, 400.000 ψηφιοποιημένες σελίδες. Παράλληλα, σε ένα χρόνο, πρόκειται να στεγάσει το πρώτο και μοναδικό Μουσείο Βιβλιοθήκης στην Ελλάδα, που μέσα από τα εκθέματά του θα προβάλλει το περιεχόμενο της Βιβλιοθήκης, θα ερμηνεύει τον πλούτο και τη μοναδικότητα των αποκτημάτων της.

"Τα εγκαίνια του νέου κτηρίου νοηματοδοτούν την προοπτική της πόλης στο μέλλον και την κατεύθυνση που εμείς θέλουμε να πάρει, δεδομένου ότι η Βιβλιοθήκη είναι το κατεξοχήν όχημα πολιτισμού και κιβωτός μνήμης. Για την Κοζάνη, που σήμερα βρίσκεται σε μια παραγωγική και κοινωνική μετάβαση, η ανάδειξη του πολιτισμού ως στοιχείου της ταυτότητας της πόλης, είναι για μας προτεραιότητα και η Βιβλιοθήκη αναδεικνύεται στο κατεξοχήν όχημα για την προώθηση αυτής της στρατηγικής. Έτσι το νέο της κτήριο θέλουμε να αποτελεί την αφορμή να αναστοχαστούμε γύρω από τον πολιτισμό μας για το μέλλον της περιοχής" λέει ο δήμαρχος Κοζάνης Λευτέρης Ιωαννίδης. Προσθέτει δε, ότι "η δημοτική αρχή μαζί με τους ανθρώπους της Βιβλιοθήκης και τους συμπολίτες μας θα προσπαθήσουμε να συνδυάσουμε τη γνώση που κληροδοτεί το παρελθόν με τα μικρά θαύματα της σύγχρονης δημιουργίας για να μπορέσουμε να βρούμε τον βηματισμό μας στο μέλλον. Σίγουρα αυτή η προσπάθεια απαιτεί ένα κοινό όραμα, αυτό που επιχειρούμε να μοιραστούμε με την κοινωνία".

Παίρνοντας το σχήμα του από το τριγωνικό οικόπεδο της οδού Δαβάκη 9, το νέο κτήριο στα 2.300 τ.μ. της βάσης του φιλοξενεί τη Βιβλιοθήκη που αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα ενώ στην κορυφή του σε ένα χώρο 1.300 τ.μ., έχει σχεδιαστεί να πάρει τη θέση του το Μουσείο της Βιβλιοθήκης. Ανάμεσά τους χωροθετήθηκε ο χώρος υποδοχής κοινού με πολλαπλές δυνατότητες χρήσης.

Μοντέρνο και κλασικό

Η αρχιτεκτονική μελέτη για τη Βιβλιοθήκη, που εκπόνησαν οι ομ. καθηγητές του ΑΠΘ Κώστας Αντωνίου, Έντυ Κάστρο, Πάνος Τζώνος μαζί με τους αρχιτέκτονες Στέργιο Γαλίκα και Θέμη Χατζηγιαννόπουλο, επιδίωξε τη σύγκλιση δύο βασικών παραμέτρων. Τη δημιουργία ενός κτηρίου που βρίσκεται στην αρχιτεκτονική αιχμή της εποχής του, προορισμένο να στεγάσει τις περίφημες συλλογές εντύπων που βρίσκονταν στην αιχμή της δικής τους εποχής, της εποχής του Ελληνικού Διαφωτισμού. Και έτσι να επισημάνει την ιστορική σημασία τόσο της Βιβλιοθήκης όσο και της ίδιας της Κοζάνης ως προς τον ρόλο της στην πνευματική πρωτοπορία της εποχής.

"Η Κοβεντάρειος είναι σπάνια λόγω της συνέχειάς της. Μετράει τρεισήμισι αιώνες αδιάλειπτης λειτουργίας, από το 1680, που πρωτοστεγάστηκε στο πρώτο σχολείο της πόλης, μέχρι σήμερα" μας λέει ο πρόεδρός της, μουσικός Παναγιώτης Δημόπουλος. "Το γεγονός ότι υπάρχει σήμερα επίσης οφείλεται στη φροντίδα των πολιτών και επομένως οι συλλογές της είναι και ο μεγάλος κοινωνικός διάλογος της περιοχής. Πέρα από την ιστορία της, η σημερινή μεταστέγαση αποδεικνύει πως και σήμερα οι Κοζανίτες φροντίζουν για το μέλλον της και το μέλλον τους" λέει. Επισημαίνει ιδιαιτέρως ωστόσο ότι "η Βιβλιοθήκη πάντοτε ανέδειξε σημαιοφόρους της δημοκρατίας και της γνώσης, τον Νικόλαο Δελιαλή και τον Διονύσιο Ψαριανό πιο πρόσφατα απ' όλους. Είναι σαφές ότι οι κατοπινοί σημαιοφόροι θα αναδειχτούν από τους κόλπους της Βιβλιοθήκης. Η Βιβλιοθήκη αυτή υπήρξε από καταβολής της κτήμα και δημιούργημα όλων. Μοιραία, αφού αυτό είναι το DNA της, έτσι θα συνεχίσει".

Μια ιστορία τριών αιώνων

Η Βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1680 από τον δάσκαλο Γρηγόριο Κονταρή, που πρώτος χρησιμοποίησε τον όρο "νέος Έλλην". Σημαντική για τις συλλογές της υπήρξε η μεταφορά της Επισκοπής από τα Σέρβια στην Κοζάνη αλλά και το πέρασμα του Ευγένειου Βούλγαρη ως σχολάρχη από την Κοζάνη. Το 1813 γίνεται Οίκος Βελτιώσεων, ενώ το 1924, στο πρόσωπο του εφόρου της Νικολάου Δελιαλή, βρίσκει τον άνθρωπο που θα την σώσει από μια σειρά κινδύνους. Ήταν αυτός που το 1943 θα κρύψει τις συλλογές της σε έναν ναό, σώζοντάς τες από τους Γερμανούς κατακτητές. Στο πρόσωπο του επί σαράντα χρόνια επισκόπου Διονυσίου Ψαριανού θα γνωρίσει έναν σημαντικό δωρητή, που εμπλούτισε τις συλλογές της με τους 15.000 τίτλους και τα παλαιά έντυπα της συλλογής του.


Ρήγας Φεραίος, Χάρτα της Ελλάδος, Βιέννη, χάραξη Φρανσουά Μύλλερ, 1797

"Από μια σχολική βιβλιοθήκη σε πολίχνη του 17ου αιώνα, που ήταν τότε η Κοζάνη, η Βιβλιοθήκη μεταβλήθηκε σε ένα μικρό πανεπιστήμιο, σε πύλη του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, σε μεγάλο φανερό σχολειό και κιβωτό της γνώσης και της Ιστορίας. Ώσπου στον 20ό αιώνα διατήρησε στη μνήμη ένα κρυμμένο μωσαϊκό, το οποίο μπορούμε σήμερα να επανεξετάσουμε και να χρησιμοποιήσουμε σαν καλειδοσκόπιο και σαν πυξίδα στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε" λέει ο Π. Δημόπουλος, εκφράζοντας την ελπίδα, του χρόνου τέτοια εποχή, να έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή του Μουσείου της Βιβλιοθήκης που θα στεγάσει τους σημαντικότερους από τους θησαυρούς της.

Το πρώτο Μουσείο Βιβλιοθήκης

Αναρωτιόμαστε τι σημαίνει μουσείο Βιβλιοθήκης. "Θα περίμενε κανείς ότι δεν είχε ενδιαφέρον ένα μουσείο βιβλιοθήκης μέσα σε μια βιβλιοθήκη αφού το περιεχόμενο και των δύο δεν μπορεί παρά να είναι βιβλία. Όμως, αν αναρωτηθούμε γιατί η δεύτερη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη, μετά την Εθνική, βρίσκεται σε μια επαρχιακή πόλη της χώρας και προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα, τότε θα διαπιστώσουμε ότι το μουσείο μιλάει στην πραγματικότητα για μια πόλη. Μιλάει για την Κοζάνη και τους ανθρώπους της, οι οποίοι λόγω των σχέσεών τους, εμπορικών και άλλων, με τη Μεσευρώπη έγιναν αγωγοί μεταλαμπάδευσης του πνεύματος του Διαφωτισμού στην οθωμανοκρατούμενη Μακεδονία " μας εξηγεί η Ματούλα Σκαλτσά, ομ. καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και επικεφαλής της μουσειολογικής νοηματικής ομάδας του Μουσείου.

Σουίδας, Λεξικόν [έκδοση Δημήτριου Χαλκοκονδύλη], Μιλάνο, Giovanni Bissoli και Benedetto Mangio, 1499

Στο Μουσείο θα βρουν τη θέση τους περίπου 500 τεκμήρια από τη συλλογή της Βιβλιοθήκης. Εκατόν έντεκα από αυτά "εκπροσωπούν την αιχμή της εποχής του Ελληνικού Διαφωτισμού" σύμφωνα με τη Μ. Σκαλτσά, ενώ θα συνοδεύονται από προτομές, απόψεις πόλεων, χάρτες, προϊόντα που εμπορεύονταν ή εισήγαγαν από τη Μεσευρώπη οι Κοζανίτες από τον 17ο ώς τον 19ο αιώνα.

"Αυτό που επιδιώξαμε με τη μουσειολογική μελέτη και την επιλογή των εκθεμάτων είναι να δείξουμε κυρίως πώς και με ποιους τρόπους ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός μεταλαμπαδεύεται στην περιοχή δημιουργώντας μια σημαντική εστία Νεοελληνικού Διαφωτισμού στην οθωμανοκρατούμενη Μακεδονία" επισημαίνει η Μ. Σκαλτσά.

Στις προθήκες του ο επισκέπτης, εκτός από τη Χάρτα του Ρήγα, το λεξικό του Σουίδα ή το "Περί Ζώων Ιστορίας", θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει ένα χειρόγραφο Τετραευαγγέλιο του 1022, ένα τμήμα επιστυλίου από το ξυλόγλυπτο τέμπλο των Αγίων Αναργύρων Κοζάνης του 17ου αιώνα, σουλτανικά έγγραφα του 18ου αιώνα, την κοσμηματοθήκη της Μητιώς Σακελλάριου, μιας φωτισμένης γυναίκας της Κοζάνης, γόνου της γνωστής οικογένειας λογίων της πόλης, που έζησε τον 18ο αιώνα, έγραφε η ίδια και μετέφραζε, τον περίφημο χειρόγραφο κώδικα της Ζάβορδας, που καταγράφει, από το 1534 ώς το 1925, περιουσιακά στοιχεία της Ιεράς Μονής του Οσίου Νικάνορα στο χωριό Ζάβορδα (Γρεβενά), ονόματα των χωριών της περιοχής γύρω από τον Αλιάκμονα, ονόματα μοναχών, προσφορές και αφιερώματα κατοίκων της περιοχής και επισκεπτών της μονής.


Λεύκωμα του Ευφρόνιου Ραφαήλ Πόποβιτς, 1796-1819

Ευφρόνιος Ραφαήλ Πόποβιτς

Ανάμεσα στα εκθέματα θα είναι το Λεύκωμα που διατηρούσε από το 1796 ως το 1819, ο Ευφρόνιος Ραφαήλ Πόποβιτς ο διακεκριμένος Κοζανίτης λόγιος με το μεγάλο συγγραφικό εκδοτικό και διδακτικό έργο στην Πέστη, τη Βιέννη και το Βουκουρέστι. Το Λεύκωμά του περιλαμβάνει αυτόγραφες αφιερώσεις Ελλήνων και ξένων προσωπικοτήτων και λογίων του Διαφωτισμού στην ελληνική, γερμανική, ουγγρική και λατινική γλώσσα. Θα εκτεθεί επίσης ένα βεράτιο (εμπορικό έγγραφο) στο οποίο αναγνωρίζεται ο Κοζανίτης έμπορος Μήλιος ως διαπιστευμένος έμπορος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, επρόκειτο δηλαδή για την άδεια ελεύθερης άσκησης εμπορικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη. Όπως εξηγεί η κ. Σκαλτσά, "αυτό εκδόθηκε στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων του Τανζιμάτ από τον Αμπντούλ Μετζίτ το 1849, όταν η Οθωμανική αυτοκρατορία προσαρμόζεται στον δυτικό οικονομικό φιλελευθερισμό και τις τεχνολογικές εξελίξεις". Θα εκτίθενται επίσης απόψεις των πόλεων όπου έζησαν οι Κοζανίτες της διασποράς, του Βουκουρεστίου, της Βιέννης, της Οδησσού.


Τετραευαγγέλιο, 1022 «Εὐαγγέλιον συν θεῶ τὸ τὸν καθημερὶνο τοῦ ὅλου χρόνου»

Η Κοζάνη ως σταυροδρόμι

Μέσα από αυτούς τους θησαυρούς παρουσιάζεται η διαχρονία της ιστορίας της Βιβλιοθήκης της Κοζάνης, ο χαρακτήρας της ίδιας της πόλης και οι εμπορικές διασταυρώσεις της σε Δύση και Ανατολή, τα κανάλια εισαγωγής της δυτικής σκέψης στην Κοζάνη και την ευρύτερη περιοχή, το θεσμικό πλαίσιο βάση του οποίου οργανώθηκε η κοινωνία, δηλαδή η εκπαίδευση, η εκκλησία και η διοίκηση, και, τέλος, τιμώνται οι άνθρωποι της Βιβλιοθήκης, ευεργέτες και δωρητές, δηλαδή αυτοί που την έκαναν μεγάλη και σημαντική. Έτσι λοιπόν, όπως εξηγεί η Ματούλα Σκαλτσά, γίνεται εμφανής η διαφορά ανάμεσα στο περιεχόμενο της Βιβλιοθήκης και το περιεχόμενο του Μουσείου, που εκφράζει και αναπαριστά συνθήκες, ιδέες και κοινωνίες.

Το εγχείρημα συνοδεύεται από μια προσεγμένη έκδοση με τους 111 θησαυρούς της Κοβενταρείου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης, σχολιασμένη και σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα και ιστορικό του βιβλίου Κωνσταντίνο Στάικο, σε συνεργασία με τον ιστορικό Τριαντάφυλλο Σκλαβενίτη αλλά και ομάδα έγκριτων επιστημόνων που συνεργάστηκαν γι' αυτό τον σκοπό.

Ενταγμένο σε ΕΣΠΑ, το έργο του νέου κτηρίου και του Μουσείου της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης προϋπολογίζεται στα 15 εκατομμύρια ευρώ. Αξιοσημείωτο είναι δε ότι αυτή η υπόθεση αποτέλεσε σημείο σύγκλισης όλων των δημοτικών αρχών από το 2003, οπότε προαποφασίστηκε η μεταστέγαση της Βιβλιοθήκης.

1 Ρήγας Φεραίος, Χάρτα της Ελλάδος, Βιέννη, χάραξη Φρανσουά Μύλλερ, 1797

2 Σουίδας, Λεξικόν [έκδοση Δημήτριου Χαλκοκονδύλη], Μιλάνο, Giovanni Bissoli και Benedetto Mangio, 1499

3 Λεύκωμα του Ευφρόνιου Ραφαήλ Πόποβιτς, 1796-1819

4 Τετραευαγγέλιο, 1022 «Εὐαγγέλιον συν θεῶ τὸ τὸν καθημερὶνο τοῦ ὅλου χρόνου»

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL