Ο αυτοσχεδιασμός, το ρεύμα πολύ περισσότερο από τάση της jazz το οποίο ξεφεύγει από τα όρια του διώματος και εισέρχεται στην περιοχή της σύγχρονης μουσικής, ακόμα και της avant garde και το όνομα του σαξοφωνίστα και κλαρινετίστα Φλώρου Φλωρίδη είναι ταυτόσημα για την Ελλάδα. Μαζί με τον επίσης Θεσσαλονικέα πιανίστα Σάκη Παπαδημητρίου ήταν κυριολεκτικά οι πρωτεργάτες της αυτοσχεδιαστικής σκηνής της χώρας μας με τις εμφανίσεις τους στα τέλη της δεκαετίας του ’70 στο σχεδόν θρυλικό jazz club του Γιώργου Μπαράκου στην Πλάκα όπου και ηχογράφησαν τον πρώτο ελληνικό δίσκο αυτοσχεδιαστικής jazz, το «Αυτοσχεδιάζοντας Στου Μπαράκου».
Εκτοτε ο Φλώρος Φλωρίδης δεν έπαψε ούτε στιγμή να βρίσκεται στην πρωτοπορία της μουσικής και φυσικά του αυτοσχεδιασμού με μια σειρά εκλεκτών συνεργασιών με Έλληνες και πολλούς ξένους ομοτέχνους του αλλά και με σόλο projects του. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από την έγκριτη ανεξάρτητη εταιρεία Puzzlemusik ένας ακόμα δίσκος του, του «Featuring», ζωντανή ηχογράφηση μιας συνεργασίας του με τον βιρτουόζο του βιολιού από την Ουγκάντα Phil Wachsmann, τον Σουηδό πιανίστα Sten Sandell, τον Αμερικανό τρομπετίστα Nate Wooley και τον Βρετανό εκτελεστή κρουστών Paul Lytton (με τον ίδιο να παίζει μόνο κλαρινέτο σε αυτή την περίπτωση) η οποία πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του ’16 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Ulrichsberger Kaleidophon» στην Αυστρία. Το «Featuring» όμως είναι φυσικά και μια άριστη αφορμή για μιαν εφ’ όλης της ύλης συζήτηση με τον κορυφαίο Ελληνα αυτοσχεδίαστη!
Συνέντευξη στον Θάνο Μαντζάνα
Σε ένα χρόνο θα συμπληρωθεί μια τεσσαρακονταετία από τότε που μαζί με τον Σάκη Παπαδημητρίου κυκλοφορήσατε το «Αυτοσχεδιάζοντας Στου Μπαράκου». Τι θυμάσαι από εκείνη την εποχή, τι θα είχες να πεις συγκρίνοντας το πως πραγματωνόταν τότε αυτή η μουσική σε σχέση με το πως γίνεται τώρα και μπορούσες να φανταστείς τότε ότι σήμερα θα έκανες δίσκους σαν το «Featuring»;
Θυμάμαι ότι υπήρχε ένας ενθουσιασμός για την δημιουργία ενός κυριολεκτικά νέου ακούσματος για τα ελληνικά δεδομένα, κάτι που το θεωρούσαμε πολύ σοβαρό αισθητικά, κοινωνικά μα και πολιτικά. Από την άλλη κάνοντας αυτήν την μουσική ακουγόμασταν σαν να είχαμε έλθει από άλλον πλανήτη στην Ελλάδα οπότε υπήρχε και κάτι ηρωικό στην όλη προσπάθεια. Όσον αφορά στην πραγμάτωση της μουσικής παραμένει η ίδια και συνεργάζομαι με τους Lytton και Wachsmann ήδη από το 1984, ηχογραφούμε δίσκους από τότε και άρα δεν χρειάζεται να φανταστώ τίποτα, απλά τα έκανα και συνεχίζω να το κάνω.
Αυτό που κάνεις σήμερα είναι στον ίδιο βαθμό jazz όσο και εκείνο που κάνατε τότε με τον Σάκη Παπαδημητρίου ή η «αναλογία» έχει διαφοροποιηθεί; Γενικότερα θεωρείς την αυτοσχεδιαστική μουσική ένα ακόμα τμήμα της jazz ή το ένα είναι υποσύνολο του άλλου και, στην δεύτερη περίπτωση, ποιο είναι το σύνολο;
Για εμένα ο αυτοσχεδιασμός είναι δημιουργική μέθοδος. Ο καθένας τον χρησιμοποιεί καθημερινά στην ζωή του καθώς τίποτε δεν μπορεί να είναι απολύτως οργανωμένο Για την δημιουργία έχουμε δύο μεθόδους, την αυτοσχεδιαστική και την οργανωμένη εκ των προτέρων και η διαφορά τους είναι ο χρόνος που υλοποιούνται. Στον αυτοσχεδιασμό ο χρόνος της δημιουργίας είναι και η στιγμή της παρουσίασης της. Αυτό σημαίνει μεγάλη προετοιμασία για τον εκτελεστή - συνθέτη διότι δεν έχει τον χρόνο όπως στην εκ των προτέρων οργανωμένη μουσική να κάνει πίσω. Όταν γράφεις στο χαρτί μια σύνθεση έχεις όλον τον χρόνο να την αλλάξεις ώσπου το αποτέλεσμα να σε ικανοποιεί. Στην αυτοσχεδιαζόμενη μουσική είσαι εκτεθειμένος διότι ο ακροατής ήδη έχει ακούσει τι έκανες άρα θα πρέπει να διορθώσεις κάτι που δεν σου άρεσε κατά την διάρκεια της παράστασης σου, κάτι πολύ δύσκολο και μένω έκπληκτος για το ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι θεωρούν αυτή την διαδικασία συνώνυμη της προχειρότητας. Αλλά είναι και το θέμα της ποιότητας της μουσικής, ποιος ορίζει τα κριτήρια της. Ο τρόπος που δημιουργούμε κάτι δεν είναι αυτό που καθορίζει την ποιότητα του. Όσο για την «αναλογία» το «Αυτοσχεδιάζοντας Στου Μπαράκου» έχει περισσότερα στοιχεία free jazz ενώ το «Featuring» περισσότερα από την σύγχρονη μουσική. Ο αυτοσχεδιασμός είναι δημιουργική μέθοδος όχι μόνο στην jazz αλλά και στην κλασική (κυρίως στην περίοδο του μπαρόκ) όπως και στην παραδοσιακή μουσική ανεξαρτήτως προέλευσης της μα και στο rock.
Πιστεύεις ότι τα πλέον απαραίτητα στοιχεία της αυτοσχεδιαστικής μουσικής, η επικοινωνία μεταξύ των μουσικών, η ατμόσφαιρα και το συναίσθημα, υπάρχουν μόνο στη σκηνή ή αυτές οι συνθήκες μπορεί να υφίστανται και στο στούντιο;
Νομίζω ότι για έναν καλό αυτοσχεδιασμό χρειάζονται όλα όσα είπες και άλλα πολλά αλλά όχι αναγκαστικά το να βρίσκεται στο στούντιο η στην σκηνή. Αυτό έχει να κάνει περισσότερο με τον ακροατή που βέβαια προτιμά μια ζωντανή σκηνική παρουσία από ένα CD ή όποιας άλλης μορφής ηχογράφημα.
Τι σε κάνει να προτιμάς να διαμένεις όλο και περισσότερο στη Γερμανία τα τελευταία χρόνια, το ότι είναι πλέον κατάλληλος τόπος για να κάνεις πιο εύκολα και καλύτερα μουσική;
Στην Γερμανία βρίσκομαι κυρίως για προσωπικούς λόγους και όχι γιατί την επέλεξα για να συνεχίσω την εργασία μου. Βέβαια μετά από όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που βρίσκομαι συγκεκριμένα στο Βερολίνο και όχι γενικότερα στην Γερμανία. Κατάλληλος τόπος και τρόπος για να κάνεις καλή μουσική δεν υπάρχει, είναι παντού και πουθενά. Μόνο κατάλληλες αγορές για το προϊόν της υπάρχουν και το Βερολίνο είναι μια από αυτές αν και η αγορά της αυτοσχεδιαζόμενης μουσικής ήταν πάντα μικρή.
Η ηχογράφηση αυτή έγινε έχοντας κατά νου το να κυκλοφορήσει σε δίσκο ή για τις ανάγκες της ραδιοφωνικής μετάδοσης και η σκέψη για την κυκλοφορία ήρθε μετά;
Καταρχήν ήταν για την μετάδοση του φεστιβάλ όταν όμως ακούσαμε το αποτέλεσμα και μας άρεσε αγοράσαμε τα δικαιώματα από το αυστριακό ραδιόφωνο. Πέρασε ένας χρόνος μέχρι να λυθούν τα διαδικαστικά θέματα και το μιξάραμε σε ένα γερμανικό στούντιο.
Τι σε κάνει να συνεργάζεσαι με καθέναν από τους τέσσερις άλλους μουσικούς;
Όπως προανέφερα με τους Lytton και Wachsmann συνεργαζόμαστε ήδη από την δεκαετία του ’80, επίσης ήμασταν όλοι μέλη της αυτοσχεδιαστικής μπάντας King Ubu Οrchestra, είναι μία συνεργασία που υφίσταται σταθερά και διαρκώς και βασίζεται στην αλληλοεκτίμηση μας ως μουσικών και φυσικά στην φιλία μας. Με τους Sandel και Wooley βρεθήκαμε έναν χρόνο πριν στο φεστιβάλ του Nickelsdorf και αφού ήμασταν όλοι ευχαριστημένοι είπαμε να το συνεχίσουμε όσο μπορούμε και έτσι προέκυψε αυτό το CD.
Έχεις να πεις κάτι συγκεκριμένο για κάποιο ή και τα τρία κομμάτια, κάτι που θα έπρεπε να προσέξει ιδιαίτερα ο ακροατής ή οτιδήποτε άλλο;
Όχι κάτι ιδιαίτερο, ας το ακούσει ο ακροατής με όσο πιο ανοιχτά αυτιά και μυαλό μπορεί και μακριά από τα κλισέ που συνοδεύουν τα ιδιώματα και την αγορά της μουσικής.
Τι καθορίζει αλήθεια την διάρκεια ενός κομματιού, το αν θα είναι πέντε λεπτά ή μισή ώρα, στην αυτοσχεδιαστική μουσική; Τι είναι αυτό που σε κάνει να καταλαβαίνεις ότι έφτασε η στιγμή για το φινάλε;
Μπαίνουμε ξανά στα βαθιά (γέλια). Δεν υπάρχει τίποτε που να κανονίζει την διάρκεια ενός κομματιού εκτός αν οι μουσικοί προσυνεννοηθούν και αποφασίσουν αν θα είναι μικρή, μεσαία ή μεγάλη αλλά ούτε τότε δεν είναι απαραίτητο να συμβεί έτσι. Η μουσική ξεκινά, αναπτύσσεται από τον καθέναν και στην ευθύνη καθενός επίσης είναι πότε θα σταματήσει. Αυτός ο συγχρονισμός είναι που κάνει ένα σχήμα να λέει αν θα συνεχίσει η όχι, σημαίνει ότι υπάρχει μια σύμπνοια, μια κοινή αισθητική. Επίσης αυτός ο συγχρονισμός δείχνει και τον βαθμό εμπειρίας και γνώσης καθενός εκτελεστή.
Υπάρχει περιθώριο για έστω και το ελάχιστο ποσοστό καταγεγραμμένης σύνθεσης στην αυτοσχεδιαστική μουσική ή από τη φύση της αυτό είναι αδύνατον;
Κανένας δεν μπορεί να αυτοσχεδιάζει νέα πράγματα κάθε φορά που παίζει όπως όμως και ποτέ μια σύνθεση, όσο λεπτομερής και αν είναι, δεν επαναλαμβάνεται επακριβώς. Άρα στην διάρκεια μιας μουσικής παράστασης βρισκόμαστε μεταξύ του απόλυτου αυτοσχεδιασμού και της απόλυτης οργάνωσης του μουσικού υλικού ανάλογα με το πως προτιμά καθένας να αναπτύσσει τις ιδέες του. Όλες οι σύγχρονες συνθέσεις έχουν τμήματα αυτοσχεδιασμού και αντίστοιχα οι αυτοσχεδιαστές τις δεδομένες μεθόδους τους.
Τι θεωρείς ότι είναι το κυριότερο που απαιτεί η αυτοσχεδιαστική μουσική από τον δημιουργό και τον εκτελεστή της και ποιο είναι το σημαντικότερο αντάλλαγμα το οποίο του δίνει εκτός φυσικά από την απεριόριστη ελευθερία;
Να ακούει αυτούς με τους οποίους παίζει, αυτή άλλωστε είναι και η πεμπτουσία της μουσικής, το να ακούς. Αν δεν ξέρεις να ακούς τι στην ευχή θα παίξεις; Ακούγοντας καταλαβαίνεις καλύτερα πως αναπτύσσεται η σύνθεση, την συμπληρώνεις, καταθέτεις την άποψη σου, σχολιάζεις και έτσι συμμετέχεις ουσιαστικά στην αληθινή δημιουργική διαδικασία, είναι η στιγμή του ανταλλάγματος για την μελέτη και τον κόπο χρόνων. Η απεριόριστη ελευθερία δεν είναι και τόσο θετική στην δημιουργία και έτσι και αλλιώς δεν υπάρχει πουθενά σε όσο σκεφτόμαστε, αντιλαμβανόμαστε, διαισθανόμαστε και πράττουμε εμείς οι άνθρωποι.
Και αντίστοιχα τι πιστεύεις ότι είναι το περισσότερο και διαφορετικό από άλλα ιδιώματα που δίνει η αυτοσχεδιαστική μουσική στον εκτελεστή αλλά και στον ακροατή;
Σε αμφοτέρους το να βιώσουν και να ακούσουν φυσικά μια δημιουργία που δεν πρόκειται να επαναληφθεί. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα μείνουν πάντοτε ικανοποιημένοι, μπορεί να είναι και δυσάρεστη αλλά έτσι δεν συμβαίνει και στην ζωή; Ποιος είναι απόλυτα σίγουρος για κάτι που κάνει και ότι θα έχει πάντα τα ίδια θετικά αποτελέσματα;
Πρόκειται να υπάρξουν κάποιες συναυλίες σε σχέση με το υλικό του δίσκου; Και ποια είναι γενικότερα τα προσεχή σχέδια σου;
Ελπίζουμε ότι θα πραγματοποιηθούν κάποιες συναυλίες . Μια από τις χρήσεις του CD είναι και η αποστολή του σε φεστιβάλ και χώρους συναυλιών με την ελπίδα ότι θα προκύψουν κάποιες εμφανίσεις. Όσον αφορά στα προσωπικά σχέδια μου περιμένω μια χρηματοδότηση για να κάνω ένα audio-visual essay στην κατεύθυνση του «Confusion – Diffusion» με θέμα την αλλοίωση της έννοιας του τόπου/χώρου/πατρίδας στην σύγχρονη εποχή λόγω της εξέλιξης της τεχνολογίας. Υπάρχει ακόμα μια σύμπραξη με τίτλο «Think About» με τον χορευτή από το Benin Koffi Koko. Επίσης τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να γίνεται γνωστό και το ζωγραφικό έργο μου και υπάρχει ενδιαφέρον για αυτό στην Κίνα. Έχω πάει εκεί πέντε φορές ως εικαστικός και σαν εισαγωγή στις εκθέσεις μου εμφανίζομαι παίζοντας σόλο κλαρινέτο. Παράλληλα υπάρχει μια σειρά από άλλα projects, η συνεργασία με τον Ανδρέα Καραουλάνη που κάνει live animation ενώ εγώ είμαι στα ηλεκτρονικά και τα πνευστά, το τρίο Grix με τους Αντώνη Ανισένγκο και Γιώργο Δημητριάδη, κάποιες εμφανίσεις μόνο με τον κοντραμπασίστα Matthias Bauer, μερικές άλλες μόνο με τον αδελφό του, τον τρομπονίστα Conny Bauer και ό,τι άλλο προκύψει...Γιατί η μουσική, όπως και η ζωή, συνεχίζεται!
Η τελευταία φράση του Φλώρου Φλωρίδη συνοψίζει με τον καλύτερο τρόπο όχι μόνο το κίνητρο αλλά κι την ίδια την «πνοή» της αυτοσχεδιαστικής μουσικής...
