Ποτέ δεν γράφτηκε σχολική έκθεση για το σχολείο που κλείνει λόγω θέρους. Για τη σιωπή που καταλαμβάνει τον χώρο που αφήνουν πίσω τους τα παιδιά που φεύγουν. Για τη δασκάλα που μένει στο τέλος, βάζει τα πράγματά της στην τσάντα, κλείνει την πόρτα της τάξης και αποχωρεί και αυτή. Για τις ζωγραφιές, τους χάρτες, τις φωτογραφίες, τις κατασκευές και τις εργασίες τις καταδικασμένες στη βουβή εξορία τους. Για τα βιβλία στην αποθήκη που θα μοιραστούν την επόμενη χρονιά. Για την κλεισμένη πόρτα του προαυλίου, για το άδειο προαύλιο, για τα γραμμένα τετράδια, για το κλειστό μικρόφωνο, για τις στεγνές βρύσες. Για το κουδούνι που δεν χτυπάει.
Υπάρχει μια νίκη σε όλο αυτό το επαναλαμβανόμενο πράγμα. Όλα θα ξαναρχίσουν τον Σεπτέμβρη. Πάλι θα 'ρθουν οι φωνές, οι αγωνίες, τα παιχνίδια των παιδιών. Κάποιοι θα έχουν τελειώσει, κάποιοι θα αρχίζουν. Υπάρχει μια συνέχεια, η επόμενη τάξη, το ανώτερο σκαλί. Σαν να τελειώνει μια παράσταση: οι ήρωες γδύνονται τον ρόλο τους, μένουν για λίγο γυμνοί και ύστερα επιστρέφουν στη ζωή τους, που κανείς δεν έχει γράψει το σενάριό της. Αυτό είναι μια σχολική χρονιά που τελειώνει: μια παράσταση που ολοκληρώνεται, ένα ποίημα που γράφτηκε πια, μια ζωή που τη ζήσαμε, μια φωτογραφία που τραβήχτηκε.
Δεν ήταν εύκολη η χρονιά που πέρασε -ούτε στις τάξεις, ούτε στα σχολεία. Ο Στάνισλαβ Γέρζι Λετς λέει κάπου στις «αχτένιστες σκέψεις» του πως «ο άνθρωπος μεγαλώνει ανάλογα με το τίμημα που πληρώνει». Φέτος το τίμημα ήταν μεγάλο: παιδιά που λιμοκτονούσαν, γονείς άνεργοι, λιγότεροι δάσκαλοι, πολυπληθέστερες τάξεις... Η γενιά που εκπαιδεύεται τώρα θα είναι πιο ώριμη από τη γενιά που τη γέννησε προφανώς. Η σχολική χρονιά τελειώνει νικημένη, με ενισχυμένες τις αντιστάσεις, αλλά όχι οργανωμένες ανάλογα με τη μάχη που θα δοθεί τον προσεχή Σεπτέμβρη.
Δεν ξέρω πώς αλλιώς να το πω -το ψάχνω τόση ώρα και δεν το βρίσκω. Ο γιος μου τελείωσε την Τρίτη Δημοτικού. Αποχαιρετώντας τη δασκάλα, την ευχαρίστησα που είχε να δώσει στα παιδιά μας μια τέτοια δύσκολη χρονιά, της ευχήθηκα δύναμη και κουράγιο για την επόμενη που θα είναι ακόμη πιο δύσκολη. Της είπα πως θα είμαστε στο πλάι των δασκάλων οι γονείς, πώς μπορεί να είναι διαφορετικά; Χαμογέλασε και μου είπε: «ίσως να μην είμαι του χρόνου...»
