Για πρώτη φορά, μετά από χρόνια, η Ιταλία όχι μόνο αισιοδοξεί αλλά και βρίσκεται σε έναν (θετικό) αναβρασμό. Ο Ρέντσι, με τις γνωστές επικοινωνιακές του ικανότητες αλλά και έναν λόγο που προσπαθεί να μένει προσκολλημένος στα πραγματικά προβλήματα της χώρας και όχι σε λαϊκίστικα συνθήματα και σε χίμαιρες, έδωσε νέα πνοή στο μέχρι χθες κουρασμένο πολιτικό τοπίο της Ιταλίας. Και παρ' ότι η αναπάντεχη κίνησή του να ρίξει την κυβέρνηση Λέτα στην αρχή παραξένεψε και δυσαρέστησε και έδωσε αφορμή για σχόλια περί εγωισμού και προσωπικών φιλοδοξιών, μέσα σε ελάχιστες μέρες κατάφερε να ανατρέψει υπέρ του τις εντυπώσεις και να γίνει το σύμβολο μιας νέας επιθετικής πολιτικής πρότασης που κινείται σε προοδευτική κατεύθυνση και βασίζεται στην ανάγκη γρήγορων και βαθιών μεταρρυθμίσεων.
Μέσα σε αυτό το κλίμα διάχυτης αισιοδοξίας, η γνωστή μας «Unita», η εφημερίδα που ίδρυσε ο Αντόνιο Γκράμσι το 1924 (η σχετική υπενθύμιση εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να συνοδεύει τον τίτλο της εφημερίδας), έκλεισε τα ενενήντα χρόνια ζωής. Και γιόρτασε τα γενέθλιά της με ένα ένθετο 96 σελίδων, στο οποίο ανατυπώνει μερικά από τα πιο σημαντικά πρωτοσέλιδα της εφημερίδας αυτών των χρόνων - άρα και τα σπουδαιότερα γεγονότα της ιταλικής Ιστορίας.
Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ξεφυλλίζοντας το ένθετο αυτό, είναι η αποτύπωση της εξέλιξης της σκέψης αλλά και της γραφής των Ιταλών κομμουνιστών, παρότι σχεδόν από την αρχή -με τον φασισμό να εξαπλώνεται στην Ιταλία και τον σταλινισμό στην Κομμουνιστική Διεθνή- η γλώσσα και οι αντιλήψεις του ΙΚΚ διαφοροποιούνταν αρκετά από αυτές άλλων Κ.Κ., όπως π.χ. της Ελλάδας. Ενδεικτική είναι η επιστολή του Γκράμσι που ανοίγει το αφιέρωμα, μια επιστολή που απευθύνεται στην Εκτελεστική Επιτροπή του Κ.Κ. Ιταλίας (1923) και στην οποία ο κομμουνιστής ηγέτης λέει τις απόψεις του για την εφημερίδα που το κόμμα μελετούσε να ξεκινήσει: «Επομένως η εφημερίδα όχι μόνο δεν θα πρέπει να έχει οποιαδήποτε κομματική ένδειξη, αλλά θα πρέπει να γράφεται με τέτοιο τρόπο ώστε η de facto εξάρτησή του από το κόμμα μας να μη φαίνεται πολύ καθαρά. Θα πρέπει να είναι μια εφημερίδα της Αριστεράς [...] που θα δημοσιεύει τις κομματικές δραστηριότητες και συζητήσεις, όπως θα κάνει στο μέτρο του δυνατού και για τις δραστηριότητες και συζητήσεις των αναρχικών, των ρεπουμπλικάνων, των συνδικαλιστών και θα λέει την άποψή της με έναν ανιδιοτελή τόνο, σαν να έχει μια επιστημονική θέση στον αγώνα...»
Ας ξεφυλλίσουμε όμως μαζί ορισμένα πρωτοσέλιδα. Το πρώτο φύλλο έχει την ημερομηνία 12 Φεβρουαρίου 1924. Δεν υπάρχει ένας ενιαίος, μεγάλος τίτλος: ο μεγαλύτερος είναι δίστηλος (η εφημερίδα είναι χωρισμένη σε έξι στήλες) και πληροφορεί ότι «Η Ιταλία αναγνώρισε χωρίς όρους τη σοβιετιστική Ρωσία». Το κύριο άρθρο, ένα μονόστηλο που καλύπτει όλο το ύψος της σελίδας, έχει τίτλο «Το καθήκον των λενινιστών».
Η εφημερίδα κυκλοφορεί νόμιμα μέχρι τον Νοέμβριο του 1926, ύστερα ο Μουσολίνι την κλείνει. Το πρώτο παράνομο φύλλο, με τις φωτογραφίες των Σάκκο και Βαντσέτι, κυκλοφορεί στις 27 Αυγούστου της επόμενης χρονιάς. Το κύριο άρθρο, με τίτλο «Ξαναρχίζοντας», αναφέρεται στον τίτλο της εφημερίδας (Unita=ενότητα) και την ανάγκη για ενότητα των αντιφασιστικών δυνάμεων.
Πάντα παράνομη, η Unita (τώρα με την ένδειξη Κεντρικό όργανο του ΙΚΚ) στις 27 Ιουλίου 1943 ανακοινώνει τη σύλληψη του Μουσολίνι και προτρέπει τους Ιταλούς να βγουν στους δρόμους και να απαιτήσουν «ειρήνη, ελευθερία και μια δημοκρατική κυβέρνηση». Στις 2 Ιανουαρίου 1945 θα πάψει και επισήμως η περίοδος παρανομίας και δυο χρόνια αργότερα, στις 23 Δεκεμβρίου 1947, θα πανηγυρίζει την ψήφιση του πρώτου «αντιφασιστικού και δημοκρατικού συντάγματος» (την ίδια εποχή ο δικός μας ο Ζαχαριάδης προχωράει στην κάθετη σύγκρουση του εμφυλίου).
Στις 6 Μαρτίου του 1953 το μισό πρωτοσέλιδο της εφημερίδας καλύπτεται από μια φωτογραφία και τον τίτλο «Ο Στάλιν είναι νεκρός». Οι Ιταλοί κομμουνιστές κλαίνε «τον άνθρωπο που περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο πάλεψε για την απελευθέρωση και την πρόοδο της ανθρωπότητας». Ακόμα μεγαλύτερη η φωτογραφία που αφιερώνει όμως στον σύντροφο Γκαγκάριν στις 13 Απριλίου του 1961, όταν ο αστροναύτης ολοκληρώνει με επιτυχία την αποστολή του. Τεράστια και η φωτογραφία από την κηδεία του Παλμίρο Τολιάτι. «Ήμασταν ένα εκατομμύριο που του δώσαμε το τελευταίο αντίο» γράφει ο τίτλος. Ήταν η 26η Αυγούστου του 1964.
«Δραματικές ώρες στην Πράγα. Το Πολιτικό Γραφείο του ΙΚΚ εκφράζει τη σοβαρή διαφωνία του» ανακοινώνει η Unita στους σοκαρισμένους αναγνώστες της (την ίδια ώρα ο Γιάννης Ρίτσος έβλεπε τα τανκς να χορεύουν όλο χάρη στην τσέχικη πρωτεύουσα). Η οπτική γωνία και ο τόνος έχουν αλλάξει από το 1956, όταν η εφημερίδα επικροτούσε την επέμβαση στη Βουδαπέστη που σκοπό είχε να «σταματήσει την αντεπανάσταση».
Το 1969 οι βόμβες στο Μιλάνο, το 1974 η δολοφονία του Αλιέντε και η μεγάλη νίκη στο δημοψήφισμα για το διαζύγιο, το 1975 η νίκη του Βιετνάμ και η δολοφονία του Πιερ Πάολο Παζολίνι, το 1976 το ΙΚΚ που περνάει το 34,3% (και η Unita πουλάει καθημερινά γύρω στις 300.000 φύλλα), το 1978 η δολοφονία Μόρο από τις Ερυθρές ταξιαρχίες, το 1982 οι δολοφονίες εισαγγελέων από τη Μαφία, Τέλος, στις 14 Ιουνίου, φωτογραφία από την κηδεία του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ, με δύο εκατομμύρια κόσμο να αποχαιρετά τον μεγάλο Ιταλό κομμουνιστή ηγέτη. Κάπου εκεί κλείνει μια ολόκληρη εποχή.
Το 1991 όλα αλλάζουν. Το ΙΚΚ διαλύεται, ιδρύεται το Αριστερό Δημοκρατικό κόμμα (αλλά οι επίγονοι του Μπερλινγκουέρ δεν είναι στο ύψος των περιστάσεων) και ένα πραξικόπημα στη Μόσχα αφαιρεί την εξουσία από τον Γκορμπατσόφ που έχει την πλήρη υποστήριξη της «Unita». Πέντε χρόνια αργότερα, στις 22 Απριλίου 1996, η Κεντροαριστερά επιτέλους στην εξουσία, με πρωθυπουργό τον Μάσιμο Ντ' Αλέμα, πρώην γραμματέα της νεολαίας του ΙΚΚ. Το 2000, λόγω οικονομικών προβλημάτων η ιστορική εφημερίδα κλείνει. Θα ξανανοίξει έναν χρόνο αργότερα, αλλά δεν θα αποκτήσει ξανά την παλιά της λάμψη.
Βρισκόμαστε στα σκοτεινά χρόνια του μπερλουσκονισμού, όπου ένας αντιδημοκράτης αλλά χαρισματικός μεγιστάνας αλωνίζει στην ιταλική πολιτική ζωή. Μόνος σοβαρός αντίπαλός του ένα παλιό στέλεχος του ΙΚΚ, ο Τζόρτζιο Ναπολιτάνο, ο οποίος, σχεδόν αναπάντεχα, θα αποδειχθεί όχι μόνο ο καλύτερος πρόεδρος της Ιταλίας αλλά και ο σωτήρας της Δημοκρατίας - παρά τις λίγες εξουσίες που το ιταλικό σύνταγμα του παρέχει. Η «Unita» της 11ης Μαΐου 2006 πανηγυρίζει και μιλάει για ιστορική καμπή - και έχει δίκιο.
Κάπου εδώ κλείνουν ενενήντα χρόνια ιταλικής Ιστορίας. Στις 13 Νοεμβρίου η Unita θα βγει με την ιταλική σημαία στην πρώτη της σελίδα και τον πηχυαίο τίτλο «Απελευθέρωση!». Είναι η πολυπόθητη πτώση του μπερλουσκονισμού. Και το αφιέρωμα θα κλείσει με το νεανικό, γελαστό πρόσωπο του Ματέο Ρέντσι. Το ημερολόγιο δείχνει 9 Δεκεμβρίου του 2013.
Η συνέχεια στα περίπτερα.
